Türk Bitig: Uygur Türkçesi Sözlüğü

BAŞ Uygur Sözlüğü

A-G H-L M-S T-Z

Uygur Türkçesi Sözlüğü

ta: f. Ta axshamgiche – Ta akşama kadar. Ta shu kemgiche – Ta şu ana kadar.
-ta: Bulunma eki. Ayaqta – Ayakta. Yaghachta – Ağaçta. Tashta – Taşta.
Taala: a. din. Teâlâ. Allataala – Allahüteâlâ.
taam: a. Yemek. Shirin taam – Tatlı; tatlı yemek.
tadanliq: Kurnazlık. Tadanliq qilmaq – Kurnazlık yapmak.
tagh-tagh: Tagh-tagh bolup yatidu – Dağ gibi büyük ve bol. Bazarda tarwuz taghtagh bolup yatidu – Pazarda karpuz pek çok.
tagha: Dayı.
taghar: Çuval.
tagharchi: Çuvalcı, çuval yapan usta.
tagharlash: Çuvalı doldurma, çuvallama.
tagharlimaq: Çuvalı doldurmak, çuvallamak.
taghliq: Dağlı, dağlık.
taghtérek: bot. Bir tür dağ ağacı.
tax: Taklidî ses. U toxuni tax dewetti – O tavuğa kış kış dedi.
taxlash: Ayıklama, arındırma.
taxlimaq: Ayıklamak, arındırmak. Paxtini taxlimaq – Pamuk tarlasını yabanî otlardan arındırmak.
taxta: f. Tahta. Sinip taxtisi – Sınıf tahtası. Qara taxta – Kara tahta; yazı tahtası. Shahmet taxtisi – Satranç tahtası. Ash taxta – Mutfak tahtası. Taxta tömür – Varak demir. Taxta chay – Tablet çay.
taxtay: f. Tahta.
taxtayliq: f.u. Tahtalı.
taxtiche: f. Küçük raflar.
taxtilash: bk. taxtilimaq.
taxtilimaq: Ekin için hazırlannuş toprağın tahta gibi düzgün dört köşeli hale getirilmesi.
taxtiwéshi: f.u. Raf, kanape.
taj: a. Taç.
tajawuz: a. Tecavüz. Tajawuz qilmaq – Tecavüz etmek. Bir-birige tajawuz qilmasliq – Birbirine tecavüz etmemek.
tajawuzchi: a.u. Tecavüz eden, saldıran.
tajawuzchiliq: a.u. Tecavüzkârlık. Tajawuzchiliq urushi – Tecavüzkârlık savaşı.
tajawuzkar: a.f. Tecavüzkâr.
tajawuzkarane: a.f. Tecavüzkârâne.
tajawuzkarliq: a.f. Tecavüzkârlık. Tajawuzkarliq qilmaq – Tecavüzkârlık yapmak.
tajawuzluq: a.u. Tecavüz, saldırganlık.
tajdar: a.f. Taçdar, taçlı, taç sahibi.
tajigül: a.f. bot. Horozibiği.
Tajik: Tacik. Tajik ayili – Tacik kadını. Tajik tili – Tacik dili. Tashqorghan Tajikliri – Taşkorgan Tacikleri (Taşkorgan, Kaşgar yöresindeki bir Tacik nahiyesi).
tajliq: a.u. Taçlı, taç sahibi.
tak: Sorkun dalı, bağ çubuğu.
takallashmaq: Ağız kavgası yapmak. Teng takallashmaq – Karşılıklı ağız kavgası yapmak. Séning bilen gep takallashqili bolamdu! – Senin ile ağız kavgası yapılır mı! Séning bilen gep takallashqan barmu? – Seninle ağız kavgası yapan birisi var mı?
takallishish: Ağız kavgası yapma; kavgalaşma.
takamul: a. Gelişme, ilerleme, inkişaf, olgun, sağlam.
takamullashmaq: a.u. Gelişmek, ilerlemek, olgunlaşmak.
takamullashturmaq: (takamullashmaq'tan) Geliştirmek, ilerletmek, olgunlaştırmak.
takamullashturush: Geliştirme, ilerletme, olgunlaştırma.
takamullishish: Gelişme, ilerleme, olgunlaşma.
takaslimaq: Tıpış tıpış yürümek.
takche: f. Niş, duvar gözü.
taki: Halen, şimdi, şimdilik 2. -dıkça, -ıncaya kadar.
takirang: Dörtnal.
taksi: r. Taksi.
taktika: r. Taktik, usul, yöntem.
taktikiliq: r.u. Taktik, taktik meselesi.
taq-tuq: takl. Takır, takır takır.
taqa: Nal.
taqaq: Reze, tırkaz, sürgü.
taqalmaq: Çatıştırmak, karşı karşıya getirmek, yakınlaştırmak.
taqash: bk. taqimaq.
taqashmaq: Takılıp kalmak, karşılaşmak, çatışmak, çarpışmak, değinmek. Asmangha taqashqan öyler – Göklere yükselen evler; gökdelenler.
taqet: a. Takat. Taqitim qalmidi – Takatim kalmadı.
taqetlik: a.u. Takatli olma hali.
taqetsiz: a.u. Takatsiz.
taqetsizlendürmek: a.u. Takatsiz hale getirmek.
taqetsizlenmek: a.u. Takatsiz hale gelmek.
taqetsizlik: a.u. Takatsizlik. Taqetsizlik körsetmek – Takatsiz olduğunu belirtmek.
taqetsizlinish: a.u. Takatsiz hale gelme.
taqi: Takke.
taqichi: Nalbant, demirci.
taqichiliq: Nalbantlık, demircilik.
taqilaqliq: Nallanmış.
taqilash: Nallama 2. mec. Aldatma.
taqildaq: Palavracı, çenesi düşük, boşboğaz.
taqildash: Takırdama.
taqildatmaq: (taqildimaq'tan) Takırdatmak. Ishikni taqildatmaq – Kapıyı takırdatmak.
taqildimaq: Takırdamak.
taqilimaq: Nallamak 2. mec. Aldatmak. U taza taqilap kétiptu de – O iyice aldatmış ya.
taqim: Taqim arallar – Takımadaları.
taqimaq: İtmek 2. Yaklaştırmak 3. Dayak koymak, altından tutmak 4. Takmak, iliştirmek.
taqir: Düz, dümdüz, çıplak. Taqir dala – Dümdüz istep. Tap-taqir – Dümdüz. Étizliq tap-taqir bolup qaldi – Tarla çıplak hale geldi. Taqir bash – Kel, dazlak.
taqiye: Takke.
taqlash: Seyrekleştirme, seyreltme.
taqlimaq: Seyrekleştirmek, seyreltmek.
taqmaq: Takmak. Közeynek taqmaq – Gözlük takmak. Eypni manga taqmang – Suçu bana yüklemeyin.
taqta: f. ağ. bk. taxta.
taqterep: ağ. bk. shimal.
tal-tal: Ayrı ayrı, tane tane 2. Yırtık pırtık. Tal-tal bolup ketmek – Yırtık pırtık haline gelmek.
tala: İstep, bozkır. 2. Evin dışı, sokak. Talagha chiqmaq – Dışarı çıkmak. Talagha chiqip kéleyli – Dışan çıkalım. Bugün talada soghuq – Bugün dışarısı soğuk.
talax: a. ağ. bk. talaq.
talaq: a. Talak, boşama. Talaq xet – Boşanma mektubu. Üch talaq – Üç talak. Talaq qilmaq – Boşanmak, boşamak.
talaliq: Kızın evlilik hali. Talalik qilmaq – Kızı evlendirmek. Ikki qizimni talalik qildim – İki kızımı evlendirdim.
talan: bk. talang.
talan-taraj: u.f. Yağma, çapul, talan.
talan-tarajchi: u.f.u. Yağmacı.
talan-tarajchiliq: Yağmacılık. Talan-tarajchiliq urushi – Yağmacılık savaşı.
talang: Yağma, çapul, talan.
talangchi: Yağmacı.
talangchiliq: Yağmacılık.
talanmaq: Yağmalanmak.
talant: r. Kabiliyet, istidat, yetenek. Talant égisi – Yetenek sahibi.
talantliq: r.u. Yetenekli.
talantsiz: r.u. Yeteneksiz.
talantsizliq: r.u. Yeteneksizlik.
talash-tartish: Münakaşa ve tartışma.
talatmaq: (talimaq'tan) Dalatmak, yağma ettirmek.
talay: Çok, epey. Bir talay – Birçok. Bir talay yil ötti – Birçok yıllar geçti. Bir talay kishi keldi – Birçok kişi geldi.
talay-talay: Birçok. Uningdin beri talay-talay sular aqti – Ondan beri birçok sular aktı.
taldurmaq: (talmaq'tan) Yormak. Ademni taldurudighan ish – İnsanı yoran iş. Közüngni taldurma – Gözünü yorma.
taldurush: Yorma.
talgül: u.f. Zakkum (ağacı).
talghash: Seçme, ayırma, çıkarma.
talighuchi: Yağmacı, soyguitcu.
talimaq: Yağmalamak, soymak.
talip: a. Öğrenci.
talishish: bk. talashmaq.
talqan: Kavurulmuş un. Tériq talqini – Kavurulmuş darı unu. 2. Darmadağın olma. Talqan qilmaq – Darmadağın etmek.
talqandimaq: Dövmek, ezmek, ufalamak 2. kırmak, parçalamak, bozmak, darmadağın etmek.
tallanma: Seçmeli. Tallanma eserler – Seçmeli eserler.
tallanmaq: Seçilmek, ayıklanmak. Tallanghan eserler – Seçilmiş eserledr.
tallash: Seçme.
tallimaq: Seçmek.
tallinish: Seçilme, ayıklanma. Tebiy tallinish – Doğal ayıklanma.
talliwalmaq: Seçmek.
talma: Epilepsi, sara (hastalığı).
talmaq: Yorulmak. Közlirim taldi – Gözlerim yoruldu. Özi harghan éti talghan édi – Kendisi de, atı da yorulmuştu. Télip kétish – Yorgunluk.
talmas: Yorulmaz. Harmas-talmas – Yorulmaz.
talmay: Yorulmadan. Harmay-talmay – Yorulmadan.
talon: r. Kupon, fiş.
taltuz: Kırıntılar.
talzar: u.f. Söğütlük.
talzarliq: u.f.u. bk. talzar.
tama: a. Tamah. Tama qilmaq – Tamah etmek.
tamager: a.f. Tamahkâr.
tamagerlik: a.f.u. Tamahkârlık.
tamaka: Tütün, sigara. Sériq tamaka – Boru ile içilen bir tür tütün. Tamaka chekmek – Sigara içmek.
tamakichi: Tütüncü 2. Tütün kullanan adam.
tamakichiliq: Tütüncülük.
tamakixor: u. Sigara tiryakisi.
tamakixorluq: u.f. Sigara tiryakiliği.
tamakizar: u.f. Tütün tarlası.
tamakizarliq: u.f.u. Tütün tarlası.
tamaqdimaq: Boğazını kesmek.
tamaqxana: u.f. Yemekhane.
tamaqlandurmaq: (tamaqlanmaq'tan) Yemek vermek, doyurmak.
tamaqlanmaq: Yemek yemek.
tamam: a. Tamam, bitti. Tamam qilmaq – Bittirmek. Balilarning tamami keldi – Çocukların hepsi geldi.
tamamen: a. Tamamen, büsbütün, hepsi.
tamamlanmaq: Tamamlanmak.
tamamlash: a.u. Tamamlama, bitirme.
tamamlashmaq: a.u. Bitirişmek, yardımlaşmak.
tamamlatquzmaq: bk. tamamlatmaq.
tamamlatmaq: a.u. (tamamlimaq'tan) Tamamlatmak, bitirtmek.
tamamlimaq: a.u. Tamamlamak.
taman: Yan, taraf, yön. Bizning tamanda – Bizim tarafta.
tamasha: f. Gezme, eğlence, seyretme. Tamasha qilmaq – Seyretmek, gezmek, eğlenmek.
tamashaxana: f. Eğlence yeri.
tamashibin: Seyirci.
tamashichi: f.u. Seyirci.
tambal: ağ. İç donu, don; bk. ishtan. Tambal bagh – Don bağı.
tambur: f. bk. tembur.
tamche: Damla. Bir tamchisini qaldurmastin ichmek – Bir damlasını bile kaldırmadan içmek. Bir tamche qénimiz qalgiche – Bir damla kanımız knalana dek.
tamchi: Damcı, dam yapan, usta, inşaat ustası.
tamchiliq: Dam, duvar veya inşaat işi. Tamchiliq qilmaq – Dam veya inşaat işi ile meşgul olmak.
tamchilimaq: Damlamak. Yamghur tamchilap turuptu – Yağmur yağıyor. Her yaqtin su tamchilaydu – Her taraftan su damlıyor.
tamchitmaq: Damlatmak; bk. tamghuzmaq.
tamgézit: Duvar gazetesi.
tamgha: Damga. Tamgha salmaq – Damga vurmak. Pochta tamghisi – Posta damgası. Tamghach
han: Tabgaç Han.
tamghichi: bk. möhürchi.
tamghilanmaq: Damgalanmak.
tamghilash: Damgalama.
tamghilatmaq: (tamghilimaq'tan) Damgalatmak.
tamghuzmaq: Damlatmak. Köz yashlirini tamghuzmaq – Gözyaşlanm damlatmak.
tamghuzush: Damlatma.
tamirat: a. Kuruluş, yapım.
tamiratchi: a.u. Restorasyoncu.
tamiratchiliq: a.u. Restorasyonculuk.
tammaq: Damlamak.
tamtuq: Tamtughi qalmighan – Dayanıksız, perişan, eski püskü, sağlam olmayan.
tamuq: Tamu, cehennem.
tanap: a. İp.
tanasil: a. Üreme, çoğalma. Tanasil eza – Tenasül, cinsel, cinsî.
tanasip: a. Nispet, oran.
tanasipliq: a.u. Orantılı, nispî.
tang seher: u.a. Sabah seher. Tang seherde – Sabahın seherinde.
tangey: Zannetmem, sanmam, belki de, bilmem.
tanggar: ç. Darı ezmesi.
tangghit: Tibetli, Tibet milleti.
tangjang: ç. Subay.
tangjangliq: ç.u. Subaylık. Tangjangliq qilmaq – Subaylık yapmak.
tangqish: Kısa ve kalkık burun.
tangla: Sabah 2. Yarın.
tanglay: Damak.
tangliqi: Sabahleyin 2. Yarın. Tangliki quyruqtin bügünki öpke yaxshi – d. Yarınki kuyruk yağından bugünkü akciğer iyi.
tangliqta: Sabahı.
tangliqtiki: Sabahtaki.
tanglisi: Sabahleyin.
tangmaq: Bağlamak. Yaghachqa tangmaq – Ağaca bağlamak. Béshigha yaghliq tangghan qiz – Başı örtülü kız.
tangmuma: ç. Yağ, un ve şeker karışık fırında yapılmış bir tür Çin tatlısı.
tangpang: ç. Darı ezmesini hazırlayan yer (darı ezmesi veya darıdan yapılmış tatlı,; bk. tanggar).
tangpangchi: ç.u. Darı ezmesini yapan kimse (; bk. tanggar).
tangpangchiliq: ç.u. Dan ezmesini hazırlama işi (; bk. tanggar).
tangsiq: Nadir, ender, seyrek, çok az bulunan.
tangsiqliq: Enderlik. seyreklik.
tangshir: ç. Bir tür sıvı darı ezmesi.
tanish: ağ. bk. ténish.
tanitlim: Boyanmış, eşya üstündeki başka renkli lekeler, benekler.
tanka: r. Tank. Tanka qismi – Tank bölüğü. Tanka qoshunliri – Tank ordusu.
tankchi: r.u. Tankçı.
tanmaq: İnkar etmek, yadsımak, reddetmek.
tansa: r. Dans, oyun. Tansa qilmaq – Dans etmek, oynamak.
tansiq: Az, seyrek, özlenilen, özlemi duyulan. Tansiq tamaq – Özlenilen yemek.
tanur: ağ. bk. tonur.
tap-taza: u.f. Tertemiz.
tap-taziliq: u.f.U Tertemizlik.
tap-téqir: Çıplak, cavlak, açık.
tapa: Serzeniş, başa kakma, tekdir. Tapa qilmaq – Serzeniş etmek, başına kakmak, tekdir etmek.
tapa-tene: u.a. Serzeniş ve ayıplama.
tapan: Taban (ayak tabanı) 2. İsbit 3. Ökçe.
tapanche: f. Tabanca.
tapawet: f. Kazanç, gelir. U tapqan tapawitini serp qilip qoyghan – O kazancını sarfedip bitirmiş.
tapawetlik: f.u. Kazançlı, gelirli.
tapchi: Kıt, azalma, yetersiz. Pul tapchi bolup qaldi – Para kıtlığı baş gösterdi.
tapilimaq: Tenbih etmek, uyarmak, ikazda bulunmak.
tapqan-tergen: Bulunan ve biriktirilen.
tapqur: Zihni çevik, hazırcevap.
tapqurluq: Zihin çevikliği, hazırcevaplık.
tapquzmaq: (tapmaq'tan) Bulmaya zorlamak.
tapquzush: Bulmaya zorlama.
tapmaq: Bulmak. Izlep tapmaq – Arayıp bulmak. Oylap tapmaq – Düşünerek bulmak. U oghul tapti – O oğul doğurdu. Tereqqiy tapmaq – Gelişmek. Zorur dep tapmaq – Önemli bulmak. Kaza tapmaq – Ölmek. Tinim tapmaymen – Dinlenmeksizin hareketteyim. Uning könglini taptim – Onun gönlünü aldım.
tapsa: Eşik. Tapsamda ayighing bolmisun – Bir daha eşiğime ayak basma.
tapshurma: Ödev, vazife.
tapshurmaq: Teslim etmek, vermek, emanet etmek, sunmak, havale etmek. Atlarni béqishni oghlumgha tapshurdum – Adan bakması için oğluma teslim ettim.
tapshuruq: Ödev, vazife.
tapshurush: Teslim etme, verme, emanet etme, sunma, havale etme.
taptalma: Çiğnenme.
taptash: Çiğneme.
taptatmaq: (taptimaq'tan) Çiğnetmek.
taptimaq: Çiğnemek.
tapturush: Bulmaya zorlama.
tapur-topur: takl. Takır tukur. Ular tapur-topur kirip keldi – Onlar takır tukur giriverdi.
tar-mar: Tar-mar qilmaq – Tarumar etmek.
tar-tapchuq: Küçük, dar.
taraj: f. bk. talan-taraj.
taraqan: Hamamböceği.
taraqqida: takl. Pat diye. Ishik taraqqida qilip échildi – Kapı pat diye açılıverdi.
taraqlash: Gürültü olma.
taraqlatmaq: (taraqlimaq'tan) Gürültü yapmak.
taraqlimaq: Gürültü olmak.
taraqsiz: Taralmamış. Uning chéchi taraqsiz – Onun saçı taralmamış.
taram: Tutam. Bir taram chach – Bir tutam saç.
taram-taram: Dal dal; ayrı ayrı. Taram-taram chach – Dal dal saç. Taram-taram yash – Dal dal akan göz yaşı.
Taranchi: Moğalca olan bu kelime, çiftçi anlamındadır. 18. yüzyılda Doğu Türkistan Kalmuk istilasına maruz kalır. İşte o zaman, çiftçilik yaptırmak amacıyla, güneyden kuzeydeki verimli topraklara zorunlu göç uygulanır. Bu göçmenlere Kalmuklar Tarançi adını verir.
taranmaq: Taranmak.
tarashlash: f.u. Temizleme, arıtma, saflaştırma, kabuğunu soyma.
tarashlatmaq: f.u. (tarashlimaq'tan) Arıttırmak, saflaştırmak, kabuğunu soydurmak.
tarashlimaq: f.u. Temizlemek, arıtmak, saflaştırmak, kabuğunu soymak.
taraymaq: Daralmak.
taraytmaq: (taraymaq'tan) Daraltmak.
taraza: f. Terazi. Tarazigha tartmaq – Terazi kefesine koymak. Tarazi yultuz – astr. Büyükayı.
tarazichi: f.u. Kantar katibi.
tarbaghan: zool. Köstebek, dağ sıçanı.
tarbughan: bk. tarbaghan.
tarchilik: Darlık.
tardan: bk. tadan.
targhil: Çizgili, kaplansı. Targhil at – Çizgili renkli at. Qara targhil – Siyah çizgili. Targhil alma – Bir tür siyah çizgili elma.
tarix: a. Tarih. Tarixtin burnuqi – Tarihten önceki. Tarixi Hemidiy – Tarihi Hamidi (Doğu Türkistanlı tarihçi Musa Sayrami'nin (1836-1917) Sultan Abdulhamid II'e bağışladığı Yakup Bey dönemine ait eser).
tarixchi: a.u. Tarihçi.
tarixiy: Tarihî. Tarixiy weqe – Tarihî olay.
tarixshunas: a.f. Tarihçi.
tarixshunasliq: a.f.u. Tarihçilik.
tarimaq: Taramak. Chach tarimaq – Saç taramak.
tarimuch: Kiriş, sinir 2. Kan damarları.
tarinish: Taranma, taranış.
tarishish: Taraşma.
tariyish: Daralma.
tarkash: Dağılma.
tarqaq: Dağınık.
tarqaqliq: Dağınıklık.
tarqalmaq: Dağılmak. Tarqilip ketmek – Dağılıvermek. Mesligi téxi tarqalghini yoq – Sarhoşluğu henüz giderilmedi (ayılmadı).
tarqashmaq: Dağılmak. Ular etrapqa tarqashti – Onlar etrafa dağıldı.
tarqatquchi: Yayan, propagandacı, dağıtıcı. Késel tarqatquchi – Hastalık bulaştırıcı.
tarqatmaq: Dağıtmak, yaymak, gidermek. Söz tarqatmaq – Laf dağıtmak, laf atmak. Késel tarqatmaq – Hastalık bulaştırmak. Mes ekensen, mang, mesligingni tarqat! – Sarhoşmuşsun, git, sarhoşluğunu gider (ayıl)!
tarqimaq: Dağılmak. Tuman tarqidi – Sis dağıldı.
tarqitish: Dağıtma, yayma, giderme.
tarlan: Bal mumu rengi.
tarlimaq: Büzülmek, daralmak.
tarlinish: bk. tarlimaq.
tarmaklinish: Dallanma.
tarmaqche: u.f. Daha küçük dal, kol.
tarmaqlanmaq: Dallanmak.
tarmaqlik: Dallı budaklı.
tarmilash: Tırmalama, sıyırma.
tarmilimaq: Tırmalamak, ayırmak.
tars: takl. 1. Gürültü patırtı, şakırtı 2. Pat diye çıkan ses. Tawuz tars étip yerilip ketti – Karpuz pat diye çatlayıverdi.
tars-turs: takl. Şakırtı, çatırtı. Uyaq-buyaqtin tars-turs miltiq étildi – Oradan buradan gürültülü tüfek sesi çıktı.
tarsildatmaq: Gürültülü ses çıkartmak.
tarsildimaq: Gürültü patırtı olmak.
tarsha: Tarsha gügüt – Kükürt, kibrit.
tartilish: bk. tartilmaq.
tartilmaq: (tartmaq'tan I) 1. Gergin, hale getirilmek, cekilmek 2. Çürüklenmek 3. Tartılmak, ölçüp biçilmek. Tarazigha tartilmaq – Kilosuna bakmak. 4. Jazagha tartilmaq – Cezalandırılmak. Ishqa tartilmaq – İşe gelbedilmek. 5. Öğütülmek, ufalanmak. 6. Azalmak. kısalmak, çekilmek, gerilemek. Su tartildi – Su azaldı. 7. Sunmak, vermek. Ash tartildi – Yemek verildi (dağıtıldı).
tartinchaq: Çekingen, utangaç.
tartinchaqliq: Çekingenlik, utangaçlık. Tartinchaqliq qilmaq – Utangaçlık etmek.
tartinmaq: Çekinmek, utanmak, tertip. Chongidin tertip kichigigiche – Büyüğünden küchüğüne kadar.
tartiwalmaq: Çekip koparmak, elinden kapmak, ele geçirmek. U pertughini tartiwélip ishledi – O önlüğünü bağlayıp çalıştı.
tartiwélish: Çekip koparma, elinden kapma, ele geçirme.
tartishish: Çekişme, tartışma.
tartishmaq: Çekişmek, tartışmak, münakaşe etmek. Ayighim tartiship qaldi – Bacağıma kramp girdi.
tartqa: Tırmık, bahçıvan tarağı.
tartquluq: Istırap, acı. Tartquluq körmek – Istırap çekmek.
tartquzmaq: (tartmaq'tan I) Çektirmek.
tartquzush: Çektirme.
tartturmaq: (tartmaq'tan I) Çektirmek.
tartturush: Çektirme.
tartuqlanmaq: Ödüllenmek.
tartuqlash: Ödüllendirme.
tartuqlimaq: Ödüllendirmek.
tartuqlinish: Ödüllenme.
taryol: Patika, çığır.
tas: Biraz, az kaldı. Harwu aghdunilup kétishke tasla qaldi – Araba devrilmeye az kaldı. Yiqilip chüshkini tasla qaldim – Düşeyazdım.
tasadip: a. Tesadüf.
tasadipen: a. Tesadüfen.
tasadipiy: a. Tesadüf.
tasadipiylik: a.u. Tesadüf hali.
tasqam: Elekle bir defada elenebilen unun veya dan gibi tahılın miktan. Bir tasqam tériq – Bir elek dan.
tasqash: Eleme.
tasqimaq: Elemek.
tasma: Kayış. Tasma pota – Kayış kemer.
tasmichi: Kayışçı; kayış satan veya hazırlayan kimse.
tashalma: Bir tür ufak sonbahar elması.
tashaynida: dan başka, onun dışında. Höjjetlerni ügen'genning tashaynida – Belgeleri öğrenmenin dışında.
tashbasma: Taş basması.
tashchay: Kalıba vurulmuş Çin çayı.
tashchi: Taşçı; taş oyma sanatı ile meşgul olan kimse.
tashqawa: Kabağın bir türü.
tashqi: Dış, harici. Tashqi körünüsh – Dış görünüş. Tashqi soda – Dış ticaret. Tashqi siyaset – Dış politika. Tashqi ishlar ministirligi – Dış işleri bakanlığı.
tashqin: Taşkın, taşma, akın, su baskını, sel gibi.
tashqindimaq: Dökülmek, akmak, taşmak.
tashqiri: Dışarı. Öydin tashqirida – Evin tışında. Imdin tashqiri – Onun dışında. Buningdin tashqiri – Bundan başka.
tashqiridin: Dışarıdan. Tashqiri hoyla – Dış avlu. Tashqirigha chiqmaq – Dışarı çıkmak. Tashqirigha mal élip chiqmaq – Dışarıya mal götürmek. Tashqiridin mal élip kirmek – Dışarıdan mal getirmek. Nöwettin tashqiri – Nöbetin dışında.
tashqiriqi: Dış, harici. Tashqiriqi muhit – Dış muhit; çevre.
tashqoyun: Ichqoyun-tashqoyun bolmaq – İçiçe yaşamak; sıkı dost olmak.
tashqumchaq: ağ. bk. tashpaqa.
tashlaq: Taşlı yer. Tashlaq yer – Taşlı yer.
tashlandi: bk. tashlanduq.
tashlanduq: Döküntü, süprüntü, çöp. 2. İhmal edilmiş, bakımsız. Tashlanduq öy – Bakımsız ev. 3. Bırakılmış, atılmış. Tashlanduq bala – Sokağa atılmış çocuk.
tashliwetmek: Atmak, bırakmak. Tashliwetken – Atılmış. U yégen tamighini tashliwetti – O yediği yemeğini atıverdi.
tashma: t. Döküntü.
tashmaq: Taşmak, dökülmek.
tashöy: Mezar hendeği.
tashpaqa: Kaplumbağa.
tashpochaq: Pinti.
tashpochaqliq: Pintilik. Tashpochaqliq qilmaq – Pintilik etmek.
tashtarash: u.f. bk. tashchi.
tashtarashliq: u.f.U Taşçılık.
tashyol: Şose, taşyol.
tashyürek: Gaddar, merhametsiz, sert.
Tatar: Tatar. Kuzey Türkleri, Kazan Türkleri. Kazan Tatari – Kazan Tatarı. Tatar edibiyati – Tatar edebiyatı.
tatiq: Tat. Tétighi yoq – Tadı yok.
tatilash: Kaşıma.
tatilighuch: Kaşağı.
tatilimaq: Kaşımak. Bash tatilimaq – Baş kaşımak.
tatiliwalmaq: Kaşımak.
tatiriq: San, solgun, benzi uçmuş.
tatiriqliq: Solgunluk.
tatirimaq: Solmak, sararmak, benzi uçmak. Chirayi tatirip ketken – Yüzü solmuş.
tatirish: Solma, sararma, benzi uçma.
tatliq: Tatlı. Tatliq uyqu – Tatlı uyku.
tatliq-turum: Tatlı bir şeyler.
tatliqliq: Tatlılık.
tatuq: Kapanan yara izi.
tatuqluq: Yara izli.
tawabiat: a. Aile tawabiat – Aile mensupleri.
tawakchi: Dalkavuk, yağcı.
tawaq-qoshuq: Tabak ve kaşık.
tawaqchiliq: Dalkavukluk, yağcılık. Tawaqchiliq qilmaq – Dalkavukluk etmek.
tawap: a. Tavaf. Tawap qilmaq – Tavaf etmek.
tawka: Banka.
tawlandurmaq: Soğutmak.
tawlanmaq: Sağlamlaşmak, çelikleşmek. Küreshte tawlinip chiqqan yashlar – Mücadelede çelikleşmiş gençler.
tawlash: Suyunu verip sağlamlığını arttırma; sağlamlaştırma, çelikleştirme.
tawliq: Besleyici, gıdalı.
tawlimaq: Suynu verip sağlamlığını arttırmak; sağlamlaştırmak, çelikleştirmek.
tawshe: Erzak, yiyecek.
tawuq: ağ. bk. toxu.
tawus: a. Tavus (kuşu); bk. toz.
tawush: Ses. Inchike tawush – İnce ses. Yoghan tawush – Kalın ses. Tawush bermek – Oy vermek. Tawushqa qoymaq – Oya sunmak. Sozuk tawus – Ünlü. Üzük tawush – Ünsüz.
tawushlimaq: Gürültü yapmak, uğuldamak.
tawushsiz: Sessiz. Tawushsiz kino – Sessiz sinema.
tawut: a. Tabut.
tawuz: Karpuz. Qoziway tawuz – Bir tür uzun karpuz. Kök tawuz – Mavi karpuz.
tayaq: Dayak. Koltuk tayaq – Koltuk değneği. Tayaq yémek – Dayak yemek. Tayaq izi – Dayak izi.
tayaq-toxmaq: Dayak ve tokmak. Tayaq-toxmaq astida – Dayak altında.
tayaqlash: Dayaklama, dayak ile dövmek.
tayaqlimaq: Dayaklamak, dayak ile dövmek.
tayanch: Dayanak, destek.
tayanchuq: bk. tayanch.
tayanghuch: bk. tayanch.
tayanmaq: Dayanmak, yaslanmak. Tayanghan yalghuzum – Dayandığım tek şey.
tayash: Dayak koyma, altından tutma, destekleme.
taychaq: Tay, küçük tay.
taydurmaq: (taymaq'tan) Kaydırmak. Toghri yoldin taydurmaq – Doğru yoldan kaydırmak (saptırmak).
tayghaq: Kaygan, kaypak.
tayghaqliq: Kayganlık, kaypaklık.
tayghan: Av köpeği.
tayimaq: Dayak koymak, altından tutmak, desteklemek.
tayin: a. Bilinen, malum, belli. Tayini yoq – Belli değil. Kélishining tayini yoq – Gelmesi belli değil. Tayini yoq adem – Güvenilir insan değil.
tayincha: Dana.
tayinchaq: ağ. Kaypak, kaygan.
tayinish: Dayanma, yaslanma.
tayinishmaq: Dayanışmak.
tayinlanmaq: a.u. Tayin olmak.
tayinlash: a.u. 1. Hazırlama 2. Tayin etme.
tayinlatmaq: a.u. Hazırlanması için emretmek.
tayinliq: a.u. 1. Belli 2. Hazır, muntazam, vaktini şaşırmaz.
tayinsiz: a.u. Belirsiz, kesin olmayan, kararsız, istikrarsız. Kélishi tayinsiz – Gelmesi belli değil.
tayinsizliq: a.u. Belirsizlik, istikrarsızlık.
tayipe: a. Tayfa, grup.
taylaq: Köşek, taylak.
tayliq: a.u. Belli. Tayliq u ketkendu – Belli o gitmiştir.
taylimaq: Balya yapmak, denk yapmak, tonga yapmak.
taylimchuq: Kaygan, kaypak.
taymaq: Kaymak, kızak yapmak. Téyip ketmek – Kayıvermek. Yoldin taymaq – Yoldan kaymak (sapmak). Tildin taymaq – Dilin kayması; konuşmanın bozulması. Haldin taymaq – Yorulmak; kötü duruma düşmek.
taytang: Ayaklarının arasım açarak yürüyen.
taytanglash: Ayaklarının arasını açarak yürüme.
taytanglimaq: Ayaklarının arasını açarak yürümek.
tayyar: a. bk. teyyar.
taz: Kel 2. Uyuz.
tazarmaq: f.u. Temizlenmek.
tazartilish: f.u. Temizletilme.
tazartilmaq: f.u. Temizletilmek.
tazartish: f.u. Temizletme.
tazartmaq: f.u. (tazarmaq'tan) Temizletmek; tazeletmek. Hawani tazartmaq – Havayı tazeletmek.
tazilash: Temizleme.
tazilighuchi: Temizleyen, temizleyici.
taziliq: Temizlik. Balilarning tazilighini saqlash punkti – Çocukların sağlığını koruma şubesi.
tazilimaq: f.u. Temizlemek. Kiyim tazilimaq – Elbise temizlemek. Chish tazilimaq – Diş fırçalamak. Öyning hawasini tazilang! – Evin havasını tazeleyin!
tazim: a. 1. Başını eğerek selamlamak 2. Saygı, ihtiram.
tazqara: Kartal, altın kartal 2. Anka; bk. qorultaz.
teberrük: a. bk. tewerrük.
tebessum: a. Tebessüm, gülümseme. Tebessum qilmaq – Tebessüm etmek, gülümsemek.
tebiet: Tabiat, doğa. Tebiet dersi – Tabiat dersi. Tebieti yaman adem – Kötü huylu adam.
tebietchi: a.u. Doğa bilimleri ile uğraşan kimse.
tebietlik: a.u. Yaman tebietlik kishi – Kötü huylu kişi.
tebietshunas: a.f. bk. tebietchi.
tebietshunasliq: a.f.u. Doğa bilimleri işi.
tebiiy: a. Tabiî, doğal. Tebiiy rewishte – Tabiî halde. Buning shundaq bolushi tebiiy – Bunun öyle olması tabiî. Tebiiy penler – Doğa bilimleri, pozitif ilimler. Tebiiy apet – Doğal afet.
tebiiylik: a.u. Doğal, tabiîlik.
tebiqe: a. Tabaka, kat. Her tebiqe xelqi – Her tabaka insanları. Ijtimaiy tebiqe – Sosyal tabaka, içtimaî tabaka.
tebir: a. Tabir, ifade, beyan.
tebirlimek: a.u. İfade etmek, beyan etmek.
tebirname: a.f. Tabirname.
tebrik: a. Tebrik.
tebriklesh: a.u. Tebrikleme, tebrikleş, tebrik etme.
tebrikleshmek: a.u. Tebrikleşmek.
tebriklimek: a.u. Tebriklemek.
tebrikname: a.f. Tebrikname.
tedbir: a. Tedbir. Tedbir körmek – Tedbir almak.
tedbirlik: a.u. Tedbirli.
tedbirsiz: a.u. Tedbirsiz.
tedbirsizlik: a.u. Tedbirbizlik.
teddi: Genel olarak, umumiyetle.
tedrijen: a. Tedricen, yavaş yavaş.
tedrijilik: a.u. Tedirici olma hali. Tedrijilik bilen – Tedrici halde.
tedrijiy: a. Tedricî.
teejjüp: a. Hayret, şaşırma. Teejjüp qilmaq – Hayret etmek.
teejjüplendürmek: a.u. Hayretler içinde bırakmak.
teelluq: a. İlgi, alaka, ilinti, ait. Bu bizge teelluq – Bu bize ait.
teelluqluq: a.u. İlgili, alakalı, ilintili.
teelluqsiz: a.u. İlgisiz, alakasız, ilintisiz.
teessup: a. Teessüf, esef. Teessup qilmaq – Teessüf etmek.
teessüplenmek: Esef duymak.
teg: Taban, aşağı, alt. Tégide – Altında. Déngiz tégi – Deniz altı. Gepning tégi tetighe yetmeyla – Sözü anlar anlamaz. Tégige yetmek – Tabana ulaşmak (inmek).
tegdürmek: (tegmek'ten) Değdirmek, dokundurmak. Nishangha tegmek – Hedefe değmek; hedefe vurmak. Til tegdürmek – Hakaret etmek. Uninggha til tegdürmeng – Onun hakkında kötü söz söylemeyin.
tegmek: Değmek, dokunmak. Yerge tégey-tégey dep qaldi – Yere değmeye az kaldı. Tégip turmaq – Bitişik olmak. Nishangha tegmek – Hedefe vurmak. Manga shu tegdi – Benim elime şu geçti. Her birige köp pul tegdi – Her birinin eline çok para geçti. Uninggha aptap tegdi – Ona güneş dokundu. Erge tegmek – Kocaya varmak. Ölüm tegmigür! – Ölme! yaşa! Éghiz tegmek – Tadına bakmak. Tégip ketmek – Dokunuvermek. Jangha tegmek – Bıkmak, usanmak. U jénimgha tegdi – O bıktırdı; O canımı sıktı. Xet öz waxtida tegdi – Mektup zamanında ulaştı. Uning ziyini tégidu – Onun zararı dokunur. Ziyini tegmise édi – Zararı dokunmasa idi. Qolum tegmeydu – Vaktim yok. Köz tegdi – Göz değdi; Nazar değdi. Köz tegmisun! – Göz değmesin!
tehdit: a. Tehdit. Tehdit qilmaq – Tehdit etmek.
tehlike: a. Tehlike.
tehlikilik: a.u. Tehlikeli.
tehlil: a. Tahlil, inceleme. Tehlil qilmaq – İncelemek.
tehrir: A, 1. Tahrir. Tehrir qilmaq – Tahrir etmek. 2. Redaksiyon, düzeltme. 3. Redaktör.
tehririy: a. Redaksiyon, yazı işleri. Tehririy xata – Redaksiyon hatası.
texdim: a. bk. teqdim.
texellus: a. Tahallüs.
texey: Sıpa.
texir: a. Gecikme, tehir.
texmin: a. Tahmin. Texmin qilmaq – Tahmin etmek.
texminen: a. Tahminen. Texminen yüz kishi keldi – Tahminen yüz kişi geldi.
texminiy: a. Tahminî. Texminiy hésap – Tahminî hesap.
texminlimek: a.u. Tahmin etmek.
texse: Tabak, çorba tabağı. Texse kötermek – Yaltaklanmak; dalkavukluk etmek.
texse-chine: Porselen tabak.
texsichi: Dalkavuk, yaltak.
text: f. Taht. Textke minmek – Tahta çıkmak. Texttin chüshürmek – Tahttan indirmek.
textirawan: f. Tahtırevan.
tejribe: a. Tecrübe. Tejribe élish – Tecrübe edinmek. Tejribe körgen – Tecrübeli. Tejribisi chong adem – Tecrübeli adam. Tejribe qilmaq – Tecrübe etmek. Tejribe étizi – Tecrübe tarlası. Tejribe alghuchi – Tecrübe edinen.
tejribexana: a.f. Laboratuvar.
tejribichi: a.u. Tecrübe eden; tecrübe edinen.
tejribikar: a.f. bk. tejribichi.
tejribikarliq: A;f.u. Tecrübe edinmeklik.
tejribiperest: a.f. Tecrübe taraftarı.
tejribiperestlik: a.f.u. Tecrübe taraftarlığı.
tejribisiz: a.u. Tecrübesiz.
tejribisizlik: a.u. Tecrübesizlik.
tejribüik: a.u. Tecrübeli.
tek: Üzüm sorkun dalı.
tekamil: a. bk. takamul.
tekbir: a. Tekbir. Tekbir éytmaq – Tekbir getirmek.
tekche: f. Niş, duvargözü.
tekebbur: a. Kibirli, mağrur, burnu büyük.
tekebburane: a.f. Mağrurâne, yüksekten bakarak.
tekebburlanmaq: a.u. Kibirlenmek.
tekebburluq: a.u. Mağrurluk.
tekellup: a. Tekellüf.
tekellupsiz: a.u. Tekellüfsüz.
tekinlik: Bedavalık.
tekit: a. Tekit. Tekit qilmaq – Tekit etmek.
tekitlimek: Tekit etmek.
tekiye: a. Yastık.
tekkiye: ağ. bk. yastuq.
tekküzmek: (tegmek'ten) Değdirmek, dokundurmak. Qol tekküzmek – El değdirmek; elle dokunmak. Köz tekküzmek – Göz değdirmek; nazar değdirmek. Tilingni tekküzme! – Kötü söz söyleme! Hakaret etme!
teklip: a. Teklif. Teklip qilmaq – Teklif etmek.
teklipname: a.f. Teklifname. Teklipname éwetmek – Teklifname göndermek.
tekmil: a. Tekmil.
tekrar: a. Tekrar. Tekrar qilmaq – Tekrar etmek. Tekrar murajiet qilmaq – Tekrar müracaat etmek.
tekrar-tekrar: a. Tekrar tekrar. Tekrar-tekrar soraymiz – Tekrar tekrar istiyoruz.
tekraren: a. Tekrâren.
tekrarlanmaq: a.u. Tekrarlanmak.
tekrarlatmaq: a.u. (tekrarlimaq'tan) Tekrarlatmak.
tekrarlimaq: a.u. Tekrarlamak.
tekshi: Eşit. Tekshi qilmaq – Eşit yapmak. Tekshi bolmaq – Eşit olmak. Tekshi emes – Eşit değil.
tekshilenmek: Eşit hale gelmek.
tekshiletmek: (tekshilimek'ten) Eşit hale getirtmek.
tekshilik: Düzlük 2. Düzenlilik 3. Yüzey, satıh.
tekshilimek: Ayni seviyeye getirmek; yüzeyi düzgün hale getirmek.
tekshürgüchi: Müfettiş.
tekshürmek: İncelemek.
tekshürtküzmek: (tekshürtmek'ten) İncelettirmek.
tekshürtmek: (tekshürmek'ten) İnceletmek.
tekshürülmek: İncelenmek, araştırılmak.
tekshürülmigen: İncelenmemiş, araştınlmamış. Tekshürülmigen bayliqlar – İncelenmemiş zenginlikler; araştırılmamış kaynaklar.
tekti: Temel, esas, çekirdek, aslı. Tektini yaxshi bilmeymen – Aslını iyi bilmiyorum. Tektini sürüshtürmek – Aslını aramak; aslım takip etmek.
tekzar: f. Bağ.
tekzarliq: f.u. Üzüm bağı.
teqdim: a. Takdim. Teqdim qilmaq – Takdim etmek.
teqdir: a. 1. Kader. Öz teqdirige özi ége bolush – Kendi kaderini kendisi tayin etme. Teqdiring shu éken – Kaderin şöyleymiş. Teqdiringdin kör – Kaderinden gör. 2. Vaka, hadise, olay, hal. Undaq bolghan tekdirde – Öyle olduğu halde. Bu teqdirde – Bu halde.
teqdir-qismet: a. Kader ve kısmet.
teqdir-tenqit: Takdir ve tenkit.
teqdirlenmek: a.u. Takdir edilmek, ödüllenmek.
teqdirlesh: Takdir etme.
teqdirlimek: a.u. Takdir etmek.
teqdirname: a.f. Takdirname (takdirname).
teqiq: a. Yasak, men. Teqiq qilmaq – Yasaklamak, menetmek.
teqiqlenmek: a.u. Yasaklanmak.
teqiqlimek: a.u. Yasaklamak, menetmek.
teqip: a. Takip. Teqip qilmaq – Takip etmek.
teqlit: a. Taklit. Teqlit qilmaq – Taklit etmek.
teqlitchi: a.u. Taklitçi.
teqlitchilik: a.u. Taklitçilik.
teqriben: a. Takriben, yaklaşık.
teqribiy: a. Takribi, tahminî.
teqsim: a. Taksim, bölme. Teqsim qilmaq – Taksim etmek, bölmek.
teqsimat: a. Taksim, bölme, paylaşma, pay.
teqsir: a. Bay, bey, efendi.
teqwa: a. Takva.
teqwaliq: a.u. Takvalık, takva olma hali.
teqwidar: a.f. Takva.
teqwidarliq: a.f.u. Takvalık, takva olma hali.
tel-töküs: Büsbütün, tam olarak, tüm, baştan başa, hepsi. Planni tel-töküs ashurup orunlash – Planı tam olarak fazlasıyla becermek. Mesile tel-töküs bel qilinmidi – Mesele tam olarak hallolmadı.
telebe: a. Talebe, öğrenci.
telep: a. Taleb, istek. Telep qilmaq – İstemek. Telep qoymaq – İsteğini belirtmek. Telepni qandurmaq – İsteğini tatmin etmek.
telepchan: a.u. İstekli, girişken.
telepchanliq: a.u. İsteklilik, girişkenlik.
telepkar: a.f. bk. telepchan.
telepkarliq: a.f.u. bk. telepchanliq.
telepname: a.f. Talepname, istek mektubu.
teleppuz: a. Telaffuz.
telet: Surat, sima, yüz. Soghak telet adem – Asık suratlı adam. Teleting qurghur! – Kahrol! Teletidin qar yaghidu – Asık suratlı.
teley: a. Talih, baht, şans, kader. Teleyge – Bahta, şansa. Teleying kurusun! – Bahtsız ol! Teley sinap körmek – Şansı denemek.
teleylik: a.u. Talihli, şanslı.
teleysiz: a.u. Talihsiz, bahtsız, şanssız.
teleysizlik: a.u. Talihsizlik, şanssızlık.
telghimaq: Seçmek, ayırmak, çıkarmak.
telik: bk. terlik.
telim: a. Talim, eğitim. Telim bermek – Eğitmek. Telim almaq – Öğrenim görmek.
telim-terbiye: a. Eğitim ve terbiye.
telimat: a. Talimat, bilgi.
telingke: r. Tabak.
telmürmek: İntizar olmak.
telmürüsh: İntizar olma.
telpek: Kadın börkü.
telpekchi: Kadın börkü yapan.
telpünmek: Ellerini sallamak 2. Çırpınmak.
telpünüsh: Ellerini sallama 2. Çırpınma.
telwenmek: Titremek.
telwibide: ağ. bk. yawabide.
telwilik: Akılsızlık, delilik. Telwilik qilmaq – Akılsızlık etmek.
tem: Tat. Temi yaxshi – Tadı iyi. Temi yoq – Tadı yok. Temini tétimaq – Tadına bakmak. Aghzimda hichqandaq tem yoq – Ağzımın tadı yok.
tembur: f. Tambur.
teme: a. Tamah.
temechi: a.u. Tamahkâr; bk. temexor.
temechilik: a.u. Tamahkârlık; bk. temexorluq ve temegerlik.
temeger: a.u. Tamahkâr.
temegerlik: a.f.u. Tamahkârlık.
temexor: a.f. Tamahkâr.
temexorluq: a.f.u. Tamahkârlık.
temenna: a. Temenna.
temin: a. Temin. Temin qilmaq – Temin etmek.
teminat: a. Teminat.
teminlenmek: a.u. Temin edilmek.
teminlesh: a.u. Temin etme.
teminligüchi: a.u. Temin eden.
teminlimek: a.u. Temin etmek. Teminlep turmaq – Davamlı temin etmek.
temkin: a. Temkin.
temkinlik: a.u. Temkinli.
temlik: Tatlı.
temlimek: Tatmak.
temretke: t. Liken, tuzlubalgam.
temsil: a. 1. Benzetme, gibi olma 2. Atasözü, darbımesel 3. Muamma, bilmece.
temsilchi: a.u. Masalcı, masal yazarı.
temsiz: Tatsız. Temsiz tamaq – Tatsız yemek.
temsizlik: Tatsızlık.
temshelmek: Atılmak, fırlamak, sıçramak, yeltenmek. Düshmen'ge shirdek temsheldi – Düşmana arıslan gibi atıldı. Sözge temsheldi – Söylemeye yeltendi.
temtilimek: Elle yoklamak. Temtilep barmaq – Elle yoklayıp varmak.
temtiresh: Şaşırma, sersemleme, şaşma.
temtirimek: Şaşırmak, sersemlemek, şaşmak.
tenbel: f. Tembel.
tenbellik: f.u. Tembellik.
tenbi: a. İhbar, haberdar etme 2. Azarlama, kınama, tenbih. Tenbi bermek – Tenbih etmek.
teneppus: a. Teneffüs, dinlenme.
teng: Eşit, aynı, denk. Teng qilmaq – Aynı hale getirmek. Teng bolmaq – Eşit olmak. Teng kelmek – Eşit olabilmek. Téngi yoq tenha – Eşi yok yalnız. Teng bahaliq – Eşit fiyatlı. Teng qimmetlik – Eşit değerli. Teng küchlük – Eşit kuvvetli. Teng bulungluq – Eşit köşeli. Teng tereplik – Eşit yanlı. Teng mutanasip – Eşit nisbet. Teng yanliq – Eşit yanlı. Teng ülüshlük – Eşit hisselik. Teng tesirlik – Eşit tesirli. Teng tesir qilghuchi – Eşit tesir eden. Teng tesirlik küchler – Eşit tesirli güçler. Teng hoquq – Eşit hukuk. Teng hoquqluq – Eşit hukuklu. U sanga teng emes – O sana denk değil. Öz ténging bilen bol – Kendi eşitin ile buluş. Teng yérimi – Tam yarısı.
teng-tush: Eş-dost.
teng-tushluq: Eş-dost olma hali.
tengdash: Akran, yaşıt, denk, eş, benzer. Uning bilen men tengdash – Onun ile ben yaşıt. Tengdishi yoq – Benzeri yok.
tengdashsiz: Eşsiz. Tengdashsiz dostluk – Eşsiz dostluk.
tengge: f. Para birimi, lira. Besh tenggige aldim – Beş liraya aldım.
tenggesh: Karşılaştırma, mukayese, benzeti, nazaran. Tenggesh bolmaq – Benzemek. Tenggesh qilmaq – Mukayese etmek. Tenggesh qildim ay hem kün'ge – Ay ve güneşe mukayese ettim.
tenggiche: f. Pul, balık pulu.
tenggilik: f.u. 1. Liralık. 2. Pulluk, kabukluk, pullu, kabuklu.
tengkesh: Akordetmek, kurmak, düzenlemek. Tengkesh qilmaq – Akordetmek, kırmak, düzenlemek. Dutarni tengkesh qilmaq – Dutan ayarlamak (dutar, tambura benzer bir tür saz aleti).
tengqis: Sıkışık, sıkıntı, kıtlık.
tengqisliq: Sıkıntı, kıtlık. Su tengqislighi – Su kıtlığı.
tengle: Tekne, yalak.
tenglichi: Tekne, yalak yapan usta.
tengmu-teng: Tam denk, tam eşit. Tengmu-teng qilip bölüp bermek – Tam eşit halde taksim etmek.
tengmu-tenglik: Tam eşitlik, tam denklik.
tengne: bk. tengle.
tengpung: u.ç. Tam denk. Tengpung qilmaq – Tam denk hale getirmek.
tengpungluq: u.ç.u. Denklik, eşitlik. Tengpungluq haliti – Denklik hali.
Tengri: Tanrı.
tengsitmek: Eş-değer görmek; kendisiyle eş-değer saymak.
tengsitmeslik: Tepeden bakmak; eşit görmemek. Tengsitmeslik közi bilen qarimasliq kérek – Başkalarına tepeden bakmamak lazım.
tengsiz: Eşitsiz, denksiz, aynı seviyede olmayan.
tengshelmek: (tengshimek'ten) Eşit hale gelmek, eşit olmak.
tengshesh: Eşit hale getirme; normal hale getirme.
tengshimek: Eşit hale getirmek; normal hale getirmek.
tengtamanliq: mat. Eşkenar üçgen.
tengze: ç. Tezgah. Tengze achmaq – Tezgah ile satıcılık yapmak.
tengzichi: ç.u. Tezgah ile satıcılık yapan kimse.
tengzichilik: ç.u. Açık hava satıcılığı. Tengzichilik qilmaq – Açık hava satıcılığı yapmak.
tengzikesh: ç.f. bk. tengzichi.
tengzikeshlik: ç.f.u. bk. tengzichilik.
tenha: f. Yalnız, tek, başbaşa.
tenhaliq: f.u. Yalnızlık.
tenheriket: f.a. Spor, jimnastik. Tenheriket oynimaq – Jimnastik yapmak.
tenheriketchi: f.a.u. Sporcu.
tenilik: a.u. Sitemli, serzenişli.
tenqidiy: a. Tenkidî.
tenqit: a. Tenkit. Öz-özini tenqit qilmaq – Kendi kendini tenkit etmek.
tenqitchi: a.u. Tenkitçi, tenkit eden.
tenqitchilik: a.u. Tenkitçilik, eleştirme haU.
tenqitlimek: a.u. Tenkit etmek.
tenlik: Bedenli.
tennaz: f. 1. Nazla, nazlı nazlı 2. Zarif, ince, sevimli.
tennazliq: f.u. 1. Nazlılık, cilve 2. Zariflik, incelik, sevimlilik.
tennerx: f. Maliyet (fiyat).
tentek: Maymun iştahlı, kaprisli 2. Yaramaz, afacan.
tentekqush: Keçisağan.
tenteklenmek: Şaka yapmak; gülüp oynamak 2. Zıpırlık, çılgınlık.
tenteklik: Delilik, çılgınlık. Tenteklik qilmaq – Çılgınlık etmek.
tentene: a. Tantana.
tentenilik: a.u. Tantanalı. Tentenilik mejlis – Tantanalı toplantı. Tentenilik yürüsh – Tantanalı yürüyüş.
tenterbiye: f.a. Beden eğitimi. Tenterbiye komitéti – Beden eğitimi komisyonu.
tentirimek: Gezmek, gezinmek, dolaşmak. Tentirep bikar yürmek – Boşta gezmek. 2. Gözden kaybolmak.
tepche: Odum.
tepchimek: Teyellemek.
tepchirimek: Damla damla akmak; sızmak. Tepchirep éqish – Damla damla akma.
tepchish: Teyelleme.
tepekkür: a. Tefekkür.
tepilmek: Tepilmek.
tepishmek: Tepişmek.
tepkek: Çifte atan, tekme atan. Tepkek at – Tekme atan at.
tepki: Kabakulak.
tepkü: İtiş, çarpma, sarsıntı. Tepkü yemek – İtilmek, tekme yemek.
tepküchi: Harman makinesi.
tepmek: Tepmek, çifte atmak. Yer tepmek – Tepinmek. Yürigim tépip turuptu – Kalbim çarpıyor. Xaman tepmek veya ashliq tepmek – Harman dövmek. Tepsem tewrimes – Haylaz, aylak, tembel. Gepning bélige tepmek – Konuşmayı engellemek.
tepriqe: a. Tefrika.
tepriqichiliq: a.u. Ayrılıkçılık. Tepriqichiliq salmaq – Ayrılık sokmak.
tepsil: a. Tafsil. Tepsili melum emes – Tafsilâtı malum değil.
tepsilat: a. Tafsilât.
tepsiliy: a. Tafsilâtlı, detaylı.
tepsillik: a.u. bk. tepsiliy.
tepsillimek: Ayrıntılı hale getirmek.
tepsir: a. Tefsir. Tepsir qilmaq – Tefsir etmek.
tepsirlesh: a.u. Tefsir etme.
tepsirlimek: a.u. Tefsir etmek.
teptish: a. Teftiş. Teptish heyiti – Teftiş heyeti (ekibi). Teptish qilmaq – Teftiş etmek.
teptishchi: Müfettiş.
teptishlimek: Teftiş etmek.
ter: Ter. Terge patmaq – Ter içinde kalmak. Ter basmaq – Çok terlemek. Ter tökmek – Ter dökmek. Qara terge chüshmek – Tere boğulmak.
terbiydik: a.u. Terbiyeli.
terbiye: a. Terbiye. Terbiye bermek – Terbiye vermek. Terbiye qilmaq – Terbiye etmek. Terbiye almaq – Terbiye almak. U méning terbiyemde – Ona ben bakıyorum. Beden terbiye – Beden terbiye; beden eğitimi.
terbiyichi: a.u. Terbiyeci.
terbiyichisiz: a.u. Terbiyecisiz, sahipsiz.
terbiyichisizlik: a.u. Terbiyecisizlik, sahipsizlik, bakımsızlık.
terbiyilesh: a.u. Terbiyeleş, terbiyeleme.
terbiyiliguchi: a.u. Terbiyeci.
terbiyilimek: a.u. Terbiye etmek, eğitmek, bakmak, beslemek.
terbiyisiz: a.u. Terbiyesiz.
terbiyisizlik: a.u. Terbiyesizlik.
terbiyiwiy: a. Terbiyevî. Buning terbiyiwiy ehmiyiti chong – Bunun terbiyevî önemi büyük.
tereddut: a. 1. Tereddüt, kararsızlık. Tereddutte qalmaq – Tereddüt etmek. 2. Endişe etmek, düşünmek.
tereddutlenmek: Karar verememek 2. Endişelenmek, kaygılanmak.
tereddutlik: a.u. 1. Kararsız 2. Endişeli.
tereddutsiz: a.u. Kaygısız, düşüncesiz.
tereddutsizlik: a.u. Kaygısızlık, düşüncesizlik.
tereqqiy: a. Yükselme, ilerleme, gelişme. Tereqqiy etmek – Gelişmek. Tereqqiy qildurmaq – Geliştirmek.
tereqqiyat: a. Gelişme, inkişaf.
tereqqiyleshmek: Gelişmek, yükselmek.
tereqqiyleshtürmek: (tereqqiyleshmek'ten) Geliştirmek.
tereqqiyleshtürüsh: Geliştirme.
tereqqiyperwer: a.f. Terakki-perver, gelişme taraftan.
tereqqiyperwerlik: a.f.u. Gelişme taraftarlığı.
terep: a. Taraf. Her terep – Her taraf. Her ikki terep – Her iki taraf; iki taraf da. Her tereplime – Bütün yönüyle. Ular bizning teripimizge ötti – Onlar bizim tarafımıza geçti. U sheher terepke qarap ketti – O şehir tarafına doğru gitti. Qarshi terep – Karşı taraf.
terep-terep: a. Her taraf. Terep-tereplerde – Her tarafta. Terep-terep bolmaq – Bölünmek, parçalara ayrılmak.
terepdar: a.f. Taraftar. U bizge terepdar – O bizden yana.
terepdarchiliq: a.f.u. Dayanışma, birbirini tutma. Terepdarchiliq qilmaq – Birinin davasını savunmak.
terepdarliq: a.f.u. Taraftarlık. Terepdarliq körsetmek – Taraftarlık etmek.
tereplik: a.u. Bizning tereplik – Bizim taraftan. Bir tereplik – Bir taraflı.
terepmu-terep: bk. terep-terep.
teret: Aptes, gusul. Teret almaq – Aptes almak. Teret sundurmaq – Aptesi bozmak. Teretke tashqirigha chiqmaq – Aptes için dışarı çıkmak. Chong teret – Dışkı. Teret qilmaq – Dışkısını salmak.
teretxana: a.f. Tuvalet.
teretlimek: a.u. Dışkısını salmak. Bala teretlep qoydi – Çocuk dışkısını saldı.
tergew: Tahkikat, soruşturma, sorgu, sorgulama.
tergewchi: Sorgu hakimi, yargıç.
tergesh: Sorguya çekme.
tergimek: Sorguya çekmek.
terghibat: a. Propaganda. Terghibat qilmaq – Propaganda yapmak.
terghibatchi: a.u. Propagandacı.
terghibatchiliq: a.u. Propagandacılık.
terghip: a. Propaganda. Terghip qilmaq – Propaganda yapmak.
terxemek: f. Hıyar, salatalık.
teriqe: a. Yol, hat, usul, tarz, şekil. Shu teriqide – Şu tarzda.
terip: a. Tarif. Terip qilmaq – Tarif etmek.
teriplimek: a.u. Tarif etmek.
terjiman: a.f. Tercüman.
terjimanliq: Tercümanlık. Terjimanliq qilmaq – Tercümanlık etmek. Terjimanliq xizmiti – Tercümanlık hizmeti.
terjime: a. Tercüme. Terjime qilmaq – Tercüme etmek. Terjime hal – Hayat hikâyesi; özgeçmişi.
terjimichi: a.u. Tercüman.
terjimichilik: a.u. bk. terjimanliq.
terk: a. Terk. Terk qilmaq – Vazgeçmek. Terki dunya qilmaq – Dünyadan vazgeçmek.
terkibiy: a. Terkip unsurları. Terkibiy qisim – Terkip parçası.
terkip: a. Terkip. Terkip tapmaq – Müteşekkil olmak.
terlesh: Terleş, terleme.
terletmek: (terlimek'ten) Terletmek.
terlik: Terli, terlemiş.
terlimek: Terlemek. Terlep ketmek – Terleyivermek.
terme: Seçme. Terme eserler – Seçmeli eserler.
Tersa: f. Hıristiyan.
tersa: Harın, ters, dikbaşlı.
tersaliq: Dikbaşlılık, terslik. Tersaliq qilmaq – Terslik yapmak. Tersaliq bilen – Terslik ile.
tersek: Tömür-tersek – Demir ve demire benzer şeyler.
terte: Ok, araba oku. Harwining tertisi – Arabanın oku.
tertip: a. Tertip. Kün tertibi – Günün programı. Tertip bilen – Sıra ile; düzenli bir şekilde. Tertibi yoq – Düzensiz. Tertip ornashturmaq – Düzene koymak; kargaşalığı ortadan kaldırmak. Tertipni buzmaq – Düzeni bozmak. Tertipke salmaq – Düzene koymak.
tertiplesh: a.u. Düzene koyma.
tertiplik: a.u. Tertipli, düzenli.
tertiplimek: a.u. Düzene koymak; düzenli hale getirmek.
tertipsiz: a.u. Tertipsiz, düzensiz.
tertipsizlik: a.u. Tertipsizlik, düzensizlik.
terz: a. Tarz. Shu terzde shu – Tarzda.
tes: Zor, zahmetli. Tes emes – Zor değil.
tesedduq: a. Kurban. Qan we jénimiz tesedduq – Canımız kurban olsun; Canımız feda olsun. Tesedduqung bolay – Canım sana feda olsun.
tesek: Tömür-tesek — bk. tersek.
tesella: a. Teselli, avutma. Tesella bermek – Teselli etmek.
teserrup: a. Tasarruf.
tesewwup: a. Tasavvuf.
tesewwur: a. Tasavvur. Tesewwur qilmaq – Tasavvur etmek.
tesir: a. Tesir, etki. Tesir qilmaq – Tesir etmek. U yaman tesir qildi – O kötü tesir etti. Qolungdin kelse, uninggha tesir qil – Elinden gelse onu etkile. Qarshi tesir – Karşı tesir. Bu ish yaman tesir qaldurdi – Bu iş kötü tesir bıraktı.
tesirat: a. 1. Tesir, etki 2. İntiba, izlenim 3. Heyecan, duygu.
tesirchan: a.u. Duygulu.
tesirlendürmek: Tesir etmek, etkilemek, duygulandırmak.
tesirlenmek: a.u. Etkilenmek, duygulanmak.
tesirlik: a.u. Tesirli, etkili.
tesirsiz: a.u. Tesirsiz, etkisiz.
tesis: a. Tesis, kurgu. Tesis qilmaq – Tesis etmek. Tesis qilghuchi – Tesis eden.
teskey: Kuzey 2. Gölgeli taraf.
teskiriche: Ters, aksi halde.
teskirilik: İnatçılık, aksilik.
tesleshmek: Zorlaşmak.
tesleshtürmek: (tesleshmek'ten) Zorlaştırmak.
teslik: Zorluk, güç.
teslikte: Zorla. Teslikte top arisigha qisilip kirdim – Zorla kalabalığın arasına sıkışıp girdim.
teslimchi: a.u. Teslim olma taraftarı; boyun eğen.
teslimchilik: a.u. Teslim olma taraftarlığı.
testek: Yanak; bk. kachat.
testiq: a. Tasdik, onay. Testiq qilmaq – Onaylamak.
testiqlenmek: a.u. Onaylanmak.
testiqlesh: Onaylama.
testiqletmek: a.u. (testiqlimek'ten) Onaylatmak.
testiqlettürmek: a.u. Onaylattırmak.
testiqlimek: a.u. Onaylamak.
teswir: a. Tasvir.
teswiriy: a. 1. Tasvirî. Teswiriy sen'et – Tasvirî sanat. 2. Resimli.
teswirlesh: a.u. Tasvir etme, tasvirleş.
teswirlik: a.u. Tasvir etdilmiş.
teswirlimek: a.u. Tasvir etmek. Teswirlep bolmaydighan – Tasviri zor.
teswiy: a. Tespih. Teswiy tartmaq – Tespih çekmek.
tewazi: a. 1. Nezaket 2. Alçak gönüllü.
tewaziliq: a.u. 1. Nezaketli 2. Alçak gönüllülük.
tewe: a. Tabi. Tewe bolmaq – Tabi olmak. Chet memliket teweliri – Yabancı uyruklar.
tewekkül: a. Tevekkül. Tewekkül qilmaq – Tevekkül etmek.
tewekkülchi: a.u. Tevekkül eden.
tewekkülchilik: a.u. Tevekkül etme hali. Herbiy tewekkülchilik – Askerî tevekkül etme hali; tedbirsiz savaşa girmek.
tewelik: a.u. 1. Bağımlılık 2. Uyrukluk.
tewerrük: a. Takdis, hayır dua, tasvip.
tewez: Kapris, şımarık, hırçın.
tewezlik: Kaprisli.
tewpiq: a. Tevfik.
tewpiqsiz: a.u. Tevfiksiz.
Tewrat: a. Tevrat.
tewrenmek: Titremek, sallanmak, sarsılmak. Tewrinip ketmek – Sallanıvermek.
tewrenmestin: Sarsılmadan, titremeden.
tewresh: Titreşim.
tewretmek: (tewrimek'ten) Sallamak, titretmek. Qelem tewretmek – Yazmak, kaleme almak.
tewrimek: Sarsılmak, sallanmak, ırgalanmak, çalkalanmak. Tewrep ketmek – Sarsılmak. Yer tewridi – Yer sarsıldı. Tewrimes dostluk – Sarsılmaz dostluk. Tepse tewrimes – Ağır kanlı, uyuşuk.
tewrinish: Titreme, sallanma, sarsılma.
tewsip: a. Tasvir, tanımlama. Tewsip qilmaq – Tanımlamak, tasvir etmek.
tewsiye: a. Tavsiye. Tewsiye qilmaq – Tavsiye etmek.
teshebbus: Teşebbüs. Teshebbus qilmaq – Teşebbüs etmek.
teshebbuschan: a.u. Girişken, faal.
teshebbuschanliq: a.u. Girişkenlik, faallik.
teshebbuschi: a.u. Teşebbüs eden.
teshebbuschilik: a.u. Teşebbüs etme hali.
teshebbuskar: a.f. bk. teshebbuschan.
teshebbuskarliq: a.f.u. bk. teshebbuschanliq.
teshebbusluq: a.u. Girişkenlik.
teshekkür: a. Teşekkür. Teshekkür bildirmek – Teşekkür etmek.
teshekkürname: a.f. Teşekkürname.
teshkil: a. 1. Teşkil. Teshkil qilmaq – Teşkil etmek. 2. Kurum, müessese. Teshkilge éyttim – Kuruma söyledim.
teshkilat: a. Teşkilat, örgüt, kuruluş. Jamaet teshkilatliri – Kamu kuruluşları. Birleshken Döletler Teshkilati – Birleşmiş Milletler.
teshkilatchi: a.u. Organiza eden, organizatör.
teshkilatchiliq: a.u. Organizatörlük. Teshkilatchiliq xizmiti – Organizatörlük hizmeti.
teshkilchan: a.u. Kuruma itaatli; kuruma saygılı; kurumu seven.
teshkilchanlik: a.u. Kuruma itaatli olma hali; kurumu sevme hali.
teshkiliy: a. Organizasyon.
teshkillenmek: a.u. Organiza edilmek.
teshkillenmigen: a.u. Organiza edilmemiş.
teshkillesh: a.u. Organiza etme.
teshkilleshtürmek: a.u. Organiza etmek.
teshkillik: a.u. Organiza edilmiş. Teshkillik halde – Organiza edilmiş halde.
teshkillimek: a.u. Organiza etmek.
teshkilsiz: a.u. Organiza edilmemiş.
teshkilsizlik: a.u. Organiza edilmemişlik.
teshmek: Delmek.
teshna: f. Teşne, pek hevesli ve arzulu. Teshna bolmaq – Teşne olmak.
teshnaliq: f.u. Teşne olma hali.
teshrip: a. Teşrif. Teshrip qilmaq – Teşrif buyurmak.
teshtek: Çanak.
teshtürmek: (teshmek'ten) Deldirmek.
teshwiq: a. Teşvik, propaganda. Teshwiq yürgüzmek – Propaganda yürütmek.
teshwiqat: a. Propaganda. Teshwiqat qilmaq – Propaganda yapmak.
teshwiqatchi: a.u. Propagandacı.
teshwiqatchiliq: a.u. Propagandacılık. Teshwiqatchiliq ishi – Propagandacılık işi.
teshwiqiy: a. Propagandacılık. Teshwiqiy ishlar – Propagandacıhk işleri.
teshwish: a. Endişe, tereddüt. Teshwishke salmaq – Endişelendirmek. Teshwishke chüshmek – Endişelenmek; tereddüt etmek.
teshwishlen'genlik: a.u. Endişeli olmaklık.
teshwishlendürmek: a.u. (teshwishlenmek'ten) Endişelendirmek.
teshwishlenmek: a.u. Endişe etmek.
teshwishsiz: a.u. Endişesiz, emin. Teshwishsiz turmush – Endişesiz hayat.
teshwishsizlik: a.u. Endişesizlik, eminlik.
teshwishtik: a.u. Endişeli.
tetbiq: a. Tatbik. Tetbiq qilmaq – Tatbik etmek.
teteylesh: bk. teteylimek.
teteylimek: Ayağına yeni basan çocuğun yürüyüşü.
tetil: a. Tatil. Yazliq tetil – Yazlık tatil.
tetqiq: a. Tetkik. Tetqiq qilmaq – Tetkik etmek, incelemek.
tetqiqat: a. Araştırma, inceleme, tetkik. Ilmiy tetqiqat instituti – İlmî araştırma enstitüsü.
tetür: Ters, arka, yanlış, zıd, aykırı. Éshekke tetür minmek – Eşeğe ters binmek. Tetür yaq – Ters taraf. Tetür pesh – Virgül. Ishke tetür qarimaq – İşten bıkmak. Tetür heriket – Aksi faaliyet; karşı devrim. Tetür heriketchi – Karşı devrimci.
tetürheriketchi: u.a.u. Karşı devrimci.
tetürheriketchilik: u.a.u. Karşı devrimcilik.
tetürheriketlik: u.a.u. Ters hareketli.
tetürlik: Terslik, aksilik. Pelekning tetürligi – Kaderin ters cilvesi.
tetürpesh: u.f. Virgül.
tetürsiche: Aksi halde.
tetürsige: Aksine.
teyin: a. Tayin. Teyin bolmaq – Tayin olmak. Teyin qilmaq – Tayin etmek.
teyinlimek: a.u. Tayin etmek. Teyping
Tiyen'go: ç. Çin çiftçilerinin ayaklanarak, 19. yüzyılın ikinci yarımında kurduğu devlet (eşitliği sağlayan Tanrı devleti, demektir).
teypünem: ç. Eski, kadim ('Teyping Tiyen'go' devletinin kurulduğu zamana atıfta bulunarak, mecazi anlamda uzak geçmişi ifade etmektedir).
teypüng: ç. Tayfun. Teypüng hurini – Tayfun kasırgası.
teyyar: f. Hazır. Teyyar qilmaq – Hazırlamak. Teyyar bolmaq – Hazır olmak. Teyyar bol! – Hazırol!
teyyargerchilik: f.u. Hazır olma hali. Teyyargerchilik körmek – Hazırlık yapmak. Hich qandaq teyyargerchiligi yoq – Hiçbir hazırlığı yok.
teyyargerlik: f.u. Hazırlık. Teyyargerlik körmek – Hazırlık yapmak. Yol teyyargerligini köriwatimen – Yol hazırlığmı yapıyorum.
teyyarlanmaq: f.u. Hazırlanmak. Derske teyyarlanmaq – Derse hazırlanmak.
teyyarlash: f.u. Hazırlama.
teyyarlashmaq: f.u. Beraber hazırlamak, hazırlaşmak.
teyyarlatquzmaq: f.u. (teyyarlatmaq'tan); bk. teyyarlatturmaq.
teyyarlatquzush: f.u. Hazırlattırma.
teyyarlatmaq: f.u. (teyyarlimaq'tan) Hazırlatmak.
teyyarlatturmaq: f.u. (teyyarlatmaq'tan) Hazırlattırmak.
teyyarlighuchi: f.u. Hazırlayan.
teyyarliq: f.u. Hazırlık. Teyyarliq körmek – Hazırlık yapmak, hazırlanmak.
teyyarlimaq: f.u. Hazırlamak. Imtihangha teyyarlimaq – Sınava hazırlamak. Qishliq otun teyyarlimaq – Kışlık odun hazırlamak.
teyyarlishish: f.u. Beraber hazırlama.
teyyarlitish: f.u. Hazırlatma.
teyyartap: f. Parazit, asalak.
teyyartapliq: f.u. Parazitlik, asalaklık.
tezim: a. 1. Selam 2. Saygı. Tezim qilmaq – Selam vermek; saygı göstermek.
tezir: a. 1. Bahane 2. Serzeniş, başa kakma, tekdir.
teziye: a. Taziye. Teziye bildürmek – Başın sağ olsun demek.
teziyename: a.f. Taziyename. Teziyename éwetmek – Taziyename göndermek.
tezkire: a. Tezkire. Tezkire kitabi – Tezkire kitabı.
tezlenmek: Hızlaıtmak.
tezlesh: Hızlanma.
tezmek: Şenelmiş yeri terk etmek.
tezyiq: a. Tazyik, basınç.
tébabet: a. Tababet, tabiplik, doktorluk. Tébabet ilmi – Tababet ilmi.
tébabetchilik: a.u. Tabiplik, doktorluk. Junggo tébabetchilighi – Çin tabipliği.
tébip: a. bk. téwip.
téch: bk. tinch.
tégi-tetige: Tégi-tetige yétip chüshenmek – Temelinden anlamak.
tégide: Temelinde, altında. Buning tégide bir nerse bar – Bunun temelinde bir şey var.
tégidin: Temelinden, altından.
tégish: Değme, ait, dokunma. Bu manga tégish – Bu bana ait.
tégishinche: Gereğince, yeterince, uygun halde.
tégishiwalmaq: Değiştirmek.
tégishiwetmek: Değiştirivermek.
tégishlik: Lazım, uygun, ait, gerekli. Charilarni körmek tégishlik – Gereken çareler uygulanmalı. Tégishlik yosunda – Uygun halde. Tégishlik bolmaq – Ait olmak. Bu bizge tégishlik – Bu bize ait.
tégishsiz: Uygunsuz. Tégishsiz chayda – Uygun olmayan yerde; uygunsuz yerde.
tégishtürmek: (tégishmek'ten II) Değiştirtmek.
tégishtürülmek: Değiştirilmek.
tégishtürülüsh: Değiştirilme.
téwilgha: bot. Çayır melikesi, erkeç sakah.
téwilghiliq: Erkeç sakaldık.
téwip: a. Tabip, doktor.
téwipchiliq: Tabiplik, doktorluk.
téwipliq: Tabiplik, doktorluk.
téxi: Daha, da, bir de, halen, şimdi.
téxiche: Halen, şimdiye kadar.
téxichila: Halen, şimdiye kadar. U téxichila kéwezlikte ishlimekte idi – O halen pamuk tarlasında işlemekte idi.
téxighiche: Şimdiye kadar.
téxnik: r. Teknik.
téxnika: Teknik araçlar, donatım.
téxnikom: r. Teknikum, lise.
téjelmek: Tasarruf edilmek, iktisat edilmek.
téjesh: Tasarruf etme.
téjimek: Tasarruf etmek.
téjimel: Serseri, avare, sefil. Yolni karwandin surang, sözni téjimeldin – ata. Yolu karvandan sor, sözü serseriden.
téjimellik: Serserilik, sefillik. Téjimellik qilmang – Serserilik yapmayın.
téke: Teke. Tagh tékisi – Dağ tekesi.
tékimet: Süslü keçe.
tékin: Bedava, parasız. Tékin'ge almaq – Parasız almak.
tékindin-tékin: Çok bedava. Tékin tamaq – Bedava yemek.
tékinxor: u.f. Bedavacı.
tékinxorluq: u.f.u. Bedavacılık.
tékisaqal: bot. Keçi sakal.
tékisletmek: (tékislimek'ten) Düzletmek, düzgün hale getirtmek.
tékislik: Düzlük.
tékislimek: Düzlemek.
tékissiz: Engebeli.
tékissizlik: Engebelilik.
tékist: r. Tekst, metin. Télégrammining toluq tékisti – Telegrafın tam metini.
téks: Düz, pürüzsüz. Tüp-téks – Dümdüz.
téqim: But.
téqish: bk. taqmaq.
téléfon: r. Telefon. Téléfon trupkisi – Telefon ahizesi. Téléfon bermek – Telefon açmak. Téléfonda sözlüshüsh – Telefonda konuşma.
télégraf: r. Telgraf.
télégram: r. Telgraf.
téléskop: r. Teleskop.
téléwizor: r. Televizyon.
téliqish: Yorulma, sesi kısılma, nefesi kısılma.
téliqmaq: Yorulmak, sesi kısılmak, nefesi kısılmak. Téliqip özini yighidin tuxtutalmidi – Sesi kısılarak kendini ağıttan durduramadı. Téliqip -téliqip külmek – Katıla katıla gülmek.
téliqturmaq: (téliqmaq'tan) Yormak.
témim: Damla. Bir témim – Su bir damla su.
témimaq: bk. tammaq.
témish: Damlama.
témitish: Damlatma.
témitquch: Pipet (-ti), Damlalık.
témitquzmaq: (témitmaq'tan) Damlattırmak.
témitquzush: Damlattırma.
témitmaq: Damlatmak. Yash tamchilirini témitmaq – Gözyaşını dökmek.
témpératura: r. Sıcaklık derecesi.
ténep-tentirep: Sersem halde.
ténesh: Şaşırma, sapma, sersem hale gelme.
ténetmek: (ténimek'ten) Şaşırtmak; yolunu şaşırtmak.
téngiq: Sarılmış.
téngiqash: Hayret etme, şaşırma.
téngiqchi: Kırıkçı.
téngiqchiliq: Kırıkçılık.
téngiqimaq: Hayret etmek, şaşırmak.
téngiqliq: Sarılmış, sarılı.
téngirqash: bk. téngiqash.
téngirqatmaq: (téngirqimaq'tan) Hayret ettirmek, şaşırtmak.
téngirqimaq: Hayret etmek, şaşırmak.
téngish: bk. tangmaq.
téngishxana: (hastahanelerde) Alçı odası.
ténigen: Sersem, şaşırmış.
ténimek: Şaşırmak, sapmak, sersem hale gelmek. Bu yerge ténep kélip qalghanmen – Buraya şaşırıp gelip kalmıştım.
ténish: bk. tanmaq.
ténnis: Tenis. Ténnis top – Tenis top. Ténnis top oynimaq – Tenis oynamak.
tép-tékiz: Dümdüz, pürüzsüz.
tépcheklesh: Ayağım yere vurma, tepinme.
tépcheklimek: Ayağını yere vurmak; tepinmek. Yürigim tinmay tépcheklep urup turudu – Kalbim durmadan atıp duruyor.
tépilish: Bulunma.
tépilmaq: Bulunmak.
tépin: Harman.
tépinish: Yere ayaklarını vurma; tepinme.
tépinmek: Yere ayaklarım vurmak; tepinmek.
tépirlimaq: bk. tipirlimaq.
tépishturmaq: (tépishmaq'tan II) Buluşturmak.
tépishturush: Buluşturma.
tére-pireng: Telaş, endişe, panik, birbirine girmek. Tére-pireng bolmaq – Telaşa kapılmak; birbirine girmek. Tére-pireng bolup qachmaq – Panik içinde kaçmak.
tére-testek: Çeşitli deri ham maddeleri.
térek: Kavak ağacı. Aq térek – Beyaz kavak. Kök térek – Mavi kavak. Tagh térek – Dağ kavağı. Qapaq térek – Kavağın bir türü.
téri-péreng: Téri-péreng bolmaq – Paniğe kapılmak; darmadağın olmak.
térikish: Kızma, öfkelenme.
térikkek: Çabuk kızan, çabuk öfkelenen.
térikmek: Kızmak, öfkelenmek. Néme térikisen? – Niye kızdın? Térikip ketmek – Kızıvermek.
tériktürmek: (térikmek'ten) Kızdırmak, öfkelendirmek.
tériq: Dan. Axlighan tériq – Kabuğundan arınmış darı.
tériqchiliq: Ekincilik, çiftçilik. Tériqchiliq qilmaq – Ekincilik yapmak.
tériqe: a. Tarz, şekil, usul, suret, kılık. Shu tériqida – Şu şekilde.
tériqish: bk. tériqmaq.
tériqmaq: Duçar olmak, mustarip olmak.
térilghu: Ekim. Térilghu yéri – Ekim yeri.
térilghuluq: Ekim. Térilghuluq meydan – Ekim alanı.
térim: Ekim. Paxta térimi – Pamuk ekimi.
térimchilik: Çiftçilik. «tétitmaq Tattırmak.
térish: bk. termek.
térmométir: r. Termometre, sıcakölçer.
térritoriye: r. Toprak, arazi.
térritoriyilik: r.u. Bölgesel. Térritoriyilik aptonomiye – Bölgesel özerklik.
tése: Çapa, kazma.
téshida: Dışında. Buning téshida – Bunun dışında.
téshilish: Delinme.
téshilmek: Delinmek.
tétik: Dinç, çevik.
tétiklenmek: Dinçleşmek.
tétikleshmek: Dinçleşmek, çevikleşmek.
tétiklik: Dinçlik, çeviklik.
tétiklinish: Dinçleşme.
tétiq: Baharat. Tétiq salmaq – Baharat koymak.
tétiqsiz: Tatsız, manasız, anlamsız. Tétiqsiz bir jan – Anlamsız bir kişi. Tétiqsiz gep – Tatsız söz.
tétiqsizliq: Tatsızlık, anlamsızlık, çirkinlik. Tétiqsizliq qilmaq – Tatsızlık etmek.
tétim: Çitmik, fiske. Bir tétim tuz – Bir fiske tuz.
tétimaq: Tatmak, çeşnisine bakmak. Éghizgha tétighidek bir nerse – Lezzetine doyulabilecek bir şey. Tétip baqmaq – Tadına bakmak. Temini tétip körüng – Tadına bakın. Bu néme tétidu? – Bu ne tat? Bir özi on ademge tétidu – Tek kendisi on adama karşı koyar. Bir tiyingha tétimaydu – Bir İuruşa değmez.
tétish: bk. tétimaq.
tétitish: Tattırma.
téyilghaq: Kaygan.
téyilghaqlik: Kayganlık.
téyilish: Kayma.
téyilmaq: Kaymak, U changghida téyilishni yaxshi körüdu O kayakta kaymayı seviyor.
téyish: bk. taymaq.
téyiz: Sığ; çok derin olmayan. Téyiz su – Sığ su.
téyizlik: Sığlık. Chungqur-téyizligini bilmey, hergiz sugha chüshmigin – Derin veya sığlığını bilmeden hiçbir zaman suya girme.
téz: Çabuk, hızlı. Téz oqumaq – Çabuk okumak. Téz arida – Hızla. Achchighi téz kélidighan adem – Çabuk kızan adam.
tézchil: Acelecil.
tézdin: Yakında, hemen, birazdan, az sonra.
tézek: Tezek. Kala tézigi – İnek tezeği.
tézeklesh: Dışkısını salma, tersleme.
tézeklimek: Dışkısını salmak, terslemek.
tézis: r. Tez, sav, müddea.
tézleshmek: Hızlanmak.
tézleshtürmek: (tézleshmek'ten) Hızlandırmak.
tézleshtürüsh: Hızlandırma.
tézletküchi: Hızlandıran.
tézletmek: (tézlimek'ten) Hızlandırmak.
tézlik: Hız, çabukluk. Tézlik bilen – Hızla.
tézlikte: Acele olarak, hemen.
tézlimek: Hızlanmak.
tibbiy: a. Tıbbî. Tibbiy yardem – Tıbbî yardım.
Tibetlik: Tibetli.
tif: r. Tifo.
tigh: f. Ağız, namlu, bıçak, jilet bıçağı.
tiiinmaq: Dilimlenmek, kesilmek, biçilmek.
tijaret: a. Ticaret.
tijaretchi: a.u. Tacir, tüccar.
tijaretchilik: a.u. Tüccarlık.
tik: Dik. Tik turmaq – Dik durmak.
tik-tak: Tik tak.
tiken: Diken. Qolumgha tiken kirgüzüp aldim – Elime diken giriverdi. Tikendin tériq ünüdu déme – Dikenden darı yetişmez.
tiken'gül: bot. Sarısabır.
tikenleshmek: Üşüyüp titremek. Boyim tikenliship turuptu – Vücudum üşüyüp titriyor.
tikenlik: Dikenli. Tikenlik sim – Dikenli tel. Qizil gül tikenlik boludu – Kızıl gül dikenli olur.
tikenlishish: bk. tikenleshmek.
tikich: Yara izi, dikiş.
tikilmek: Dikilmek.
tikish: bk. tikmek.
tikke: Dikey. Tikke turmaq – Dikey olmak.
tikkide: bk. tikke.
tikküchi: Terzi. Tikküchi ayal – Terzi kadın.
tikküchilik: Terzilik.
tikküzmek: (tikmek'ten Diktirmek.
tiklenmek: Diklenmek.
tiklesh: Dikleme.
tikletmek: (tiklimek'ten) Dikey etmek.
tiklettürmek: Dikey ettirmek.
tiklik: Diklik.
tiklime: Dikleme.
tiklimek: Diklemek. Alaqini tiklimek – İlişki kurmak.
tiklinish: Diklenme.
tikliwalmaq: Dikey hale getirmek 2. Kurmak, yerleştirmek.
tikliwélish: bk. tikliwalmaq.
tiktürmek: (tikmek'ten Diktirmek.
tiktürüsh: bk. tiktürmek.
tiqash: Kapatma, kapatış.
tiqildash: Takırdama.
tiqildatmaq: (tiqildimaq'tan) Takırdatmak.
tiqildimaq: Takırdamak.
tiqildurmaq: Sıkıştırmak.
tiqilish: Sıkma, kalabalık, sıkışık. Tiqilish qilmaq – Sıkışıklık yapmak.
tiqilmaq: Sokulmak, sıkışmak. Tiqilip qalmaq – Sıkışıp kalmak. Bashqining ishige tiqilma – Başkasının işine sokulma (karışma).
tiqimaq: Kapatmak. Ishikni tiqimay bosh qoy – Kapıyı kapatmadan boş bırak.
tiqin: Tıkaç, tıpa, tapa.
tiqinliq: Darlık, kalabalık.
tiqirlatmaq: Çatırdatmak, şakırdatmak.
tiqirlimaq: Çatırdamak, şakırdamak.
tiqish: Sokma, gizleme.
tiqishlimaq: Yüklenmek, dayanmak, sıkıştırmak.
tiqishturmaq: Gizlemek, saklamak.
tiqma-tiqmaq: Kalabalık, sıkışıklık. Tiqma-tiqmaq bolup ketti – Sıkışıklık oluverdi.
tiqma-tiqmaqliq: Kalabalık, sıkışıklık.
tiqmaq: Sokmak, gizlemek. Eqip qoymaq – Gizlemek. Tumshughingni tiqma – Burnunu sokma.
til: Dil. Ana tili – Ana dili. Uyghur tili – Uygur dili. Edebiy til – Edebî dil y.d. Saatning tili – Saat dili, saat ibresi. Til tekküzmek – Hakaret etmek. Tili kemtük – Kekeme. Tilim kelmeydu – Telaffuz edemiyorum. U tilidin ilindi – O dilinden yakalandı. Öz tilingdin kör – Kendi konuşmandan gör. Balining tili chikti – Çocuk konuşmaya başladı; Çocuk dillendi. Til almaq – Söz dinlemek. Til almash – Söz dinlemez. Tilgha almaq – Dile getirmek. Tilgha almasliq derijide – Dile getirilmesi güç. Tilgha élip bolmaydu – Söylenmesi imkansız. Til anglimaq – Tenkite maruz kalmak. Tilimning uchida turudu – Dilimin ucunda. Til biriktürmek – Ağız birliği etmek. Tilingni tart – Konuşmanı kes. Tilingni saqla – Ağzını sıkı tut. Tildin qalmaq – Dili tutulmak. Tilgha kelmek – Dile gelmek. Tilgha kirmek – Söz dinlemek.
tilchi: Dilci.
tilek: Dilek. Tiligingni éyt! – Dileğini söyle! Tüp tiligim seni körüsh – Asıl dileğim seni görmek.
tilekchi: Dileyen.
tilekdash: Dilektaş, ülküdaş. Tilekdash bolmaq – Ülküdaş olmak.
tilekdashliq: Ülküdaşlık.
tilemchi: Dilenci.
tilemchilik: Dilencilik. Tilemchilik qilmaq – Dilencilik yapmak.
tilenchi: bk. tilemchi.
tilenchilik: bk. tilemchilik.
tiler-tilimes: İster istemez.
tilesh: Dileme, dileş.
tilet: bk. telet.
tilghash: Seçme, ayıklama, arama, karıştırma, evirip çevirme.
tilghimaq: Seçmek, ayıklamak, aramak, karıştırmak, evirip çevirmek. Traktor yerni tilghidi – Traktör toprağı sürdü.
tilxet: u.f. Makbuz, senet.
tilik: Dilinmiş, kesili, biçili.
tiliklik: bk. tilik.
tilim: Dilim. Bir tilim qoghun – Bir dilim kavun.
tilimek: Dilemek. Jéning néme tilise, shuni al – Canın neyi dilese şunu al. Muweppeqiyet tileymen – Başarılar dilerim.
tilimlimek: Dilim dilim halinde kesmek.
tiliwalmaq: İstemek, dileyerek almak.
tilish: Dilme.
tilla: Altın para.
tillash: Hakaret etme.
tillashmaq: Hakaretleşmek; küfür edişmek.
tilliq: Dilli. Köp tilliq – Çok dilli. Ötkür tilliq kishi – Keskin sözlü kişi.
tillimaq: Hakaretlemek, küfür etmek, azarlamak.
tilmach: tar. Tercüman.
tilmachliq: Tercümanlık. Tilmachliq qilmaq – Tercümanlık yapmak.
tilmaq: Dilimlemek.
tilsim: a. Füsun, büyü.
tilsimat: a. bk. tilsim.
tilsimliq: a.u. Füsunlu, büyülü.
tilsiz: Dilsiz.
tilsizlik: Dilsizlik.
tilshunas: u.f. Dilci.
tilshunasliq: u.f.u. Dilcilik.
tiltumar: Nazarlık, tılsım.
timaq: bk. tirmaq.
timen: Dinç, sağlam. dişelilik.
timenlik: Dinçlik, sağlamlık.
timisqilash: Yoklama, süzme, arama.
timisqilimaq: Yoklamak, süzmek, aramak.
tin: Nefes. Tin tartmaq – Nefes almak. Tiningni chiqarma! – Sesini çıkarma! Etrap tip-tin – Etraf sakin ve sessiz.
tinch: Sakin, barışçı, barışçıl, esen.
tinch-aman: Huzur ve esen. Tinch-aman bolung – Huzurlu ve esen olun.
tinchimaq: Teselli bulmak, avunmak, sevinmek, içi açılmak, sakinleşmek.
tinchlanmaq: Rahatlamak, huzura kavuşmak, emin olmak.
tinchliq: Sakinlik, esenlik, barış, sulh. Dünya tinchliq terepdarliri kon'gresi – Dünya barışseverler kurultayı. Tinchliq bermek – Rahatlatmak; huzura kavşuturmak. Téchliq bermeydu – Rahatsız ediyor. Tinchliq yoq – Eminlik yok; huzur yok. Tinchliqta bille yashash – Barış içinde beraber yaşamak. Tinchliq sorashmaq – Karşıhklı hal hatır sormak. Etrap jim-jit tinchliq – Etraf sakin ve esen.
tinchliqxumar: u.f. Barışsever.
tinchliqperwer: u.f. Barışsever. Tinchliqperwer döletler – Barışsever devletler.
tinchliqperwerlik: u.f.u. Barışseverlik.
tinchliqsüyer: Barışsever.
tinchlinish: Rahatlama, huzura kavuşma, emin olma.
Tinchmusiz: Esen misiniz? Tinch kurulush – Barış içindeki yapım. Tinch yol bilen – Banş yolu ile. Tinch bolmaq – Sakin olmak. Tinch turmush – Barış ve huzur içindeki hayat.
tinchsiz: Huzursuz.
tinchsizlandurmaq: Huzursuz etmek.
tinchsizlandurush: Huzursuz etme.
tinchsizlanmaq: Huzursuzlanmak, tedirgin olmak.
tinchsizliq: Huzursuzluk, tedirginlik.
tinchsizlimaq: Huzursuz etmek, tedirgin etmek.
tinchsizlinish: Huzursuzlanma, tedirgin olma.
tingchi: Casus, dedektif, gizli dinleyen.
tingirkimaq: Hayret etmek, şaşırmak.
tinglanmaq: Duyulmak.
tinglash: Dinleme.
tinglatmaq: Dinletmek.
tinglimaq: Dinlemek.
tingshash: bk. tinglimaq.
tingshighuchi: Dinleyici.
tingshimaq: Dinlemek. Gep tingshimaq – Söz dinlemek. Tingshanglar! – Dinleyin!
tingtinglash: bk. tingtinglimaq.
tingtinglimaq: Kulak misafiri olmak.
tiniqliq: Duruluk, şeffaflık, temizlik.
tiniqmaq: Dinlenmek, sakinleşmek.
tiniqturmaq: (tiniqmaq'tan) Dinlendirmek, sakinleştirmek.
tinim: Rahat, sükunet, huzur, durgunluk. Etidin kechkirgiche tinim yoq – Sabahtan akşama kadar dinlenmeden. Tinim bermeydu – Rahat bırakmıyor. Tinim tapmaq – Rahatlamak.
tinimsiz: Dinlenmek nedir bilmez; hareketli. Tinimsiz adem – Endişeli adam. Tinimsiz ishlimek – Durmadan çalışmak; dinlenmemek.
tinimsizliq: Dinlenmezlik, hareketlilik.
tinish: bk. tinmaq.
tinjang: ç. Nazır.
tinjiq: Boğucu, bunaltıgı, pek sıcak.
tinjiqliq: Boğucu hal, bunaltıcı hal, pek cı caklık.
tinma: Tortu, çöküntü.
tinmas: Yorulmaz, dinlenmez, hareketli.
tinmasliq: Yorulmazlık, dinlenmezlik, hareketlilik.
tinmastin: Yorulmadan, dinlenmeden, durmadan.
tinmay: Durmadan, dinlenmeden. Yamghur tinmay yaghiwatidu – Yağmur durmadan yağıyor.
tintimek: Aramak, araştırmak.
tintish: Arama, araştırma.
tipik: r. Tipik.
tipikleshmek: r.u. Bir tipe uygun hale gelmek.
tipikleshtürmek: r.u. Bir tipe uygun yapmak.
tipikleshtürüsh: r.u. bk. tipikleshtürmek.
tipiklik: r.u. Tipiklik.
tipiklimek: r.u. Bir tipe uygun hale getirmek.
tipirchilimaq: Çırpınmak. Néme munche tipirchilaysen? – Neden bu kadar çırpınıyorsun?
tipirlimaq: Çırpınmak, çabalamak.
tirazh: r. Tiraj.
tirazhliq: r.u. Tirajlı. Az tirazhliq kitap – Az basımlı kitap.
tirek: Direk. Tirek qoymaq – Direk koymak.
tirelmek: Dayanmak, takılmak.
tirenmek: Dayanmak, yaslanmak.
tirik: Diri, canlı. Tirik qalmaq – Diri kalmak. Közümning tirigide – Diriliğimde, ölmeden önce.
tirikchilik: Yaşam mücadelesi. Tirikchiliq qilmaq – Yaşam mücadelesi vermek.
tiriklik: Yaşam, dirilik. Uning ölük-tirikligi melum emes – Onun ölü diriliği belli değil.
tiriktap: Parazit, asalak.
tiriktapliq: Parazitlik, asalaklık.
tiriq: Pinti, cimri.
tiriqliq: Pintilik, cimrilik.
tirildürmek: (tirilmek'ten) Diriltmek.
tirildürüsh: Diriltme.
tirilish: Dirilme.
tirilmek: Dirilmek.
tiriltish: Diriltme.
tirimek: Diremek, dayamak. Tirep turmaq – Dayayıp durmak.
tirinish: Dayanma, yaslanma.
tirishchan: Girişken, gayretli, çalışkan, özenli.
tirishchanliq: Girişkenlik, gayretlilik, çalışkanlık, özenlilik. Tirishchanliq körsetmek – Gayret etmek.
tirishqaklik: Buruşukluk, kırışıklık.
tirishqaqlik: Çalışkanlık, girişkenlik.
tirishturmaq: Buruşturmak, kırıştırmak.
tirjaymaq: Kıvrılmak, kıvranmak.
tirjiyish: Kıvrılma, kıvranma.
tirkelme: Koşulan, tablan, bağlanan.
tirkelmek: Koşulmak, takılmak, bağlanmak.
tirkesh: Takma, bağlama, ebeme.
tirketmek: (tirkimek'ten) Römork yaptırmak, bağlatmak.
tirkettürmek: Römork yaptırtmak, bağlattırmak.
tirkimek: Takmak, bağlamak, eklemek. Biznimu tizimgha tirkep qoyung – Bizi de listeye ekleyin.
tirqirash: Her tarafa kaçışma; her tarafa dağılma.
tirqiratmaq: (tirqirimaq'tan) Dağıtmak, kovmak.
tirqirimaq: Her tarafa kaçışmak; her tarafa dağılmak.
tirmaq: Tırnak. U chish-tirmighi bilen yépishiwaldi – O bütün gücü ile sarıldı.
tirmaqlash: Tırnaklama.
tirmaqlimaq: Tımabamak.
tirmilimaq: Tırmalamak.
tirmughuch: Tırmık (-ğı), bahçıvan tarağı.
tirna: Turna.
tirnaq: bk. tirmaq.
tirnash: Tırmalama.
tirnilawetmek: Tımaklayıvermek.
tirnilimaq: Tırmıklamak.
tirnimaq: bk. tirmilimaq.
tirsiq: Kaprisli, şımank.
tirsiqliq: Kaprislilik, şımarıklık.
tirsildash: bk. tirsildimaq.
tirsildatmaq: (tirsildimaq'tan) Çatırtı, patırtı yapmak.
tirsildimaq: Çatırtı, patırtı olmak.
tirtek: Kaprisli, şımarık.
tirteklik: Kaprislilik, şımanklık.
tirtiq: Yara izi.
tirtiqliq: Yara izli.
tishang: ç. Demir kürek.
titilish: Ditilme, diriliş.
titilmaq: Ditilmek.
titiwetmek: Altüst etmek, dağıtmak, karmakarışık etmek, ditivermek. U pütün dunyani titiwetti – O bütün dünyayı altüst etti.
titiwétish: bk. titiwetmek.
titquchi: Keten diten işçi.
titquzmaq: bk. titturmaq.
titquzush: bk. titturush.
titmaq: Ditmek. Titip tashlimaq – Ditivermek.
titrek: Titrek. Uni titrek bésip ketti – Onu titrek basıverdi.
titresh: Titreme, titreş.
titreshmek: Titreşmek, beraber titremek.
titretmek: (titrimek'ten) Titretmek.
titrimek: Titremek.
titturmaq: Dittirmek.
titturush: Dittirme.
tiwip: a. bk. téwip.
tiwit: Tiftik. Öchkining tiwiti – Keçi tiftiği.
tiwitliq: Tiftikli. Tiwitliq öchke – Tiftikli keçi. Tiwitliq rext – Tiftikli kumaş.
tiyatir: r. Tiyatro.
tiyek: bk. tirek.
tiyinliq: Kuruşluk. Besh tiyinliq – Beş kuruşluk.
tiz: Diz. Tiz pükmek – Diz bükmek. Tiz püktürmek – Diz büktürmek. Tiz chökmek – Diz çökmek. Tiz chöküp olturmaq – Diz çökerek oturmak.
tiza: ç. tar. Para.
tizdurmaq: (tizmaq'tan) Sıraya koydurmak.
tizdürüsh: Sıraya koydurma.
tizgin: Dizgin. Étingning tizginini tart – Atının dizginini çek. Uning tizginini biraz tartip qoyush kérek – Onun dizginini biraz çekmek lazım.
tizghu: bk. tiziq.
tizghuchi: Dizici, sıralayan. Herp tizghuchi – Dizici, mürettip.
tiziq: Dizili bağ 2. Gardanlık.
tizilish: bk. tizilmaq.
tizilmaq: Sıralanmak.
tizim: Liste. Tizimgha élish – Kaydetme. Tizimgha élinmaq – Kaydedilmek.
tizimlanmaq: Kaydolmak.
tizimlash: Kaydetme.
tizimlatmaq: (tizimlimaq'tan) Kaydettirmek.
tizimlimaq: Kaydetmek. Tizimlap közdin köchürüsh – Kaydı gözden geçirme.
tizish: Sıralama.
tizlendürmek: Diz çöktürmek.
tizlenmek: Diz çökmek.
tizlesh: Dizlenme.
tizlimek: bk. tizlenmek.
tizma: Sıra, dizi. Tizma taghlar – Sıra dağlar.
tizmaq: Sıralamak. Üstelge qachilarni tizip qoydum – Masaya kutuları sıralayıp koydum.
toghan: Su bendi, büğet, bağlağı. Su kelmeste toghan tut – Su gelmeden bend çek.
toghay: bk. torghay.
toghra: Doğru, dürüst. Toghra saet – Doğru saat. Toghra körmek – Doğru bulmak. Éytqiningiz toghra – Söylediğiniz doğru. Toghra bulungluk – Dik açılı. Toghra béring – Dümdüz gidin. Toghra kelmek – uymak, uygun gelmek, tesadüf etmek. Bérishqa toghra keldi – Varmak icabetti. Toghra kelse – Uygun görülse. Toghra kelgen yerde – Olduğu yerde. Éytqining toghra kelsun – Söylediğin doğru çıksın. Toghra tonush – Dürüst tanım. Toghra bulung – Dik köşe.
toghraqliq: Çalılık.
toghram: Parça, lokma, dilim. Bir toghram gösh – Bir parça et.
toghrash: Kesme, kesiş.
toghri: bk. toghra.
toghrida: Hakkında, üzerinde.
toghridin-toghra: Doğrudan doğru.
toghrighu: Doğru ya; evet dürüst.
toghriliq: Doğruluk, dürüstlük.
toghrilimaq: Doğrulamak, düzeltmek.
toghrimaq: Kesmek.
toghrisida: Hakkında, üzerinde.
toghrisigha: Düzüne, dümdüz. Toghrisigha yürüwéring – Düzüne yürüyeverin.
toghruluq: ed. Hakkında, üzerine, için, dair, ait. Bu toghruluq – Bunun hakkında.
toxla: Toklu.
toxta!: Dur!
toxtalghusiz: Durmaksızın, durmadan.
toxtalmastin: Durmaksızın, durmadan, duraksamadan.
toxtalsiz: bk. toxtalghusiz.
toxtam: Anlaşma. Toxtamgha kelmek – Anlaşmak. Toxtam xet – Kararname.
toxtawsiz: Durmadan, durmaksızın, devamlı.
toxtash: Durma.
toxtashliq: Sabit, değişmez, durağan.
toxtatqusiz: Karşı konulamaz, zaptolunamaz, coşkun, durdurulamaz.
toxtatmaq: Durdurmak. Mashinini toxtatmaq – Otomobili durdurmak. Biz qanning éqishini toxtutalmiduq – Biz kanın akışım durduramadık. Toxtutup bolmaydu – Durduramaz. Suni toxtatmaq – Suyu durdurmak. Öz-özini toxtutup alalmay – Kendini durduramadan. Külkemni toxtutalmidim – Kendimi gülmekten alıkoyamadım. U köz yéshini toxtutalmidi – O göz yaşını durduramadı. Gepni toxtat! – Konuşmayı kes! Özini toxtatqan kishi – Ağırbaşlı kişi.
toxtimaq: Durmak. Aptobus toxtaydighan jay – Otobüs durağı. Paraxot pristanda toxtidi – Gemi limanda durdu. Mashinam yolda toxtap qaldi – Otomobilim yolda duruverdi. Toxtap turung! – Durun! Toxtap qalmaq – Duraksamak. Pütün ish toxtap qaldi – Bütün iş duraksadı. Yürigim toxtidi – Kalbim durdu. Uning qéni toxtap qaldi – Onun kanı durdu. Toxtighan adem – Yaşlı adam.
toxtimay: Durmadan, durmaksızın.
toxu: Tavuk. Kürük toxu – Kuluçka, gurk. Toxu göshi – Tavuk eti. Kishining toxusi kishige ghazdek körüner – d. Kişi tavuğu kişiye kaz görünür. Toxu yili – Tavuk yılı (12 hayvan takviminin tavuk yılı, yüzyılımızın 1933, 1945, 1957 yıllan tavuk yılıdır). Qum toxusi – Toy kuşu. Néken toxusi – Yaban horozu, çalı horozu. Yawayi toxu – Çalı horozu, yaban horozu.
toxu-tümen: Ev kuşlan.
toxuxana: u.f. Tavuk kümesi.
toxuköz: Sıçankulağı.
tok: r. Elektrik.
tok-tok: Ağaçkakan.
toku: bk. tokur.
tokulash: Aksaklama, aksaklaş.
tokuldimaq: Takırdamak. Almilar tokuldap yerge chüshti – Elmalar tak tak diye yere düştü.
tokulimaq: Aksaklamak.
tokur: ağ. Ayaksız, aksak.
tokurluq: Aksaklık.
toq: Tok. Toq adem – Tok adam. Toq turmush – Müreffeh hayat. Toq yashimaq – Tok olarak yaşamak. Toq tamaq – Besinli yemek. Toq qizil – Koyu kızıl. Ach-toq – Aç ve tok. Könglüm toq – Gönlüm tok, eminim.
toqach: Francala, çörek. Yaghliq toqach – Yağlı francala.
toqalliq: Kuma. U toqalliqqa chiqiptu – O kuma olarak evlenmiş.
toqam: Eğerin altındaki keçe, yamçı; bk. toqum.
toqayliq: Söğütlük, çalılık.
toqchiliq: Tokluk. Toqchiliqta yashimaq – Müreffeh hayat geçirmek.
toqquz: Dokuz. On toqquz – On dokuz. Toqquz yüz – Dokuz yüz. Toqquz yüzinchi – Dokuz yüzüncü. Toqquzimiz tel-turmush parawan – Her şeyimiz var, geçimimiz iyi. Toqquz köz – Kuyruk sokumu kemiği.
toqquzinchi: Dokuzuncu.
toqquzluq: Dokuzluk.
toqquztonluq: Göbek, taşlık.
toqluq: Tokluk. Memlikette toqluq – Ülkede tokluk.
toqmaq: Tokmak.
toqmaqlash: Tokmaklama.
toqmaqlimaq: Tokmaklamak, tokmak ile dövmek.
toqsan: Doksan. Toqsan yillik – Doksan yıllık. Toqsan toqquz atliq – Doksan dokuz atlı.
toqsininchi: Doksanıncı.
toquchaq: Elma cinsi.
toqughluq: Eyerlenmiş. Toqughluq at – Eyerlenmiş at.
toqughuchi: Dokumacı.
toqughuchiliq: Dokumacılık.
toquldaq: Ağaçkakan (kuşu).
toqulma: Dokuma. Toqulma mal – Dokuma, kumaş. Ilme toqulma – Örgü. Toqulma gep – Oydurulmuş söz.
toqum: Eyerin altındaki keçe, yamçı.
toquma: Dokuma, kumaş.
toqumichi: Dokumacı 2. mec. Yalancı.
toqumichiliq: Dokumacılık. Toqumichiliq fabrikisi – Dokuma fabrikası.
toqunaq: Engel, pürüz.
toqunmaq: Dokunmak, takılmak, itmek.
toqunush: Dokunuş, takılma, itiş, itme.
tola: Cok. Tolirak – Biraz çok. Tolimu éqilliq – Çok da akıllı. Tolimu yaxshi – Çok da iyi. Tola yoghan – Çok büyük.
tolash: Örme, çiteme. onarma.
tolashmaq: Közlirim tolushup turuptu – Gözlerim karardı.
tolatmaq: (tolimaq'tan) Ördürmek.
toldurghuchi: gr. Tümleç.
toldurmaq: Doldurmak. Royxetni toldurmaq – Formu doldurmak. Idishini su bilen toldurmaq – Kabı su ile doldurmak. Liq toldurmaq – Tam doldurmak.
toldurulmaq: Doldurulmak.
toldurulush: Doldurulma.
tolduruwetmek: Dolduruvermek.
toldurush: Doldurma.
tolghaq: Doğum sancısı.
tolghan: Dolmuş, dolu olmuş.
tolghanmaq: Çevrilmek, döndürülmek.
tolghawetmek: Çevirivermek, döndürüvermek.
tolghawitish: Çeviriverme, döndürüverme.
tolghash: Çevirme, döndürme.
tolghimaq: Çevirmek, döndürmek.
tolghughuch: Keski ile delik açan alet.
tolghumach: Bükülü, eğri, eğri büğrü.
tolghuzmaq: (tolmaq'tan) Doldurmak.
tolghuzush: Doldurma.
tolilash: Çoğaltma, artırma.
tolilimaq: Çoğaltmak, artırmak.
tolima: Çokça, aşırı, yersiz, lüzumsuz.
tolimaq: Örmek, çetemek, onarmak.
tolimu: bk. tolima.
tolqun: Dalga.
tolqunlanmaq: Dalgalanmak. Déngiz tolqunlinip ketti – Deniz dalgalanıverdi.
tolqunlatmaq: (tolqunlimaq'tan) Dalgalandırmak.
tolqunlimaq: Dalgalanmak.
tolqunsiman: Dalgalı, dalga şeklinde.
tolmaq: Dolmak. Tolup ketmek – Doluvermek. Tolup yatqan – Çok. Tolup tashqan – Dolup taşmış. Manga on yash toldi – Bana on yaş doldu. Tolghan ay – Dolun ay. On töt künlük aydek tolup tashqan chiray – Ondört günlük ay gibi güzel sima.
toluksiz: Dolu olmayan, tam değil. Toluqsiz ottura mektep – Orta okul. Toluq ottura mektep – Lise.
toluq: Dolu, tam, tüm. Tolughi bilen – Tamamıyla. U toluq tölidi – O tamamını ödedi. Toluq hoquqluq – Tam hukuklu. Toluq jawap – Tam cevap.
toluqlash: Tamamlama, bütünleme, doldurma.
toluqlimaq: Tamamlamak, bütünlemek, doldurmak.
toluqluq: Doluluk, tam olmak, bütünlük.
toluqturmaq: (toluqlimaq'tan) Doldurmak, tamamlamak. Kutupxanini yéngi kitaplar bilen toluqturduq – Kütüphaneyi yeni kitaplar ile doldurduk.
toluma: bk. tolima.
tolun: Dolun, dolu. Tolun ay – Dolun ay.
tolush: Dolma, doluş.
tom: Kalın, tıknaz.
tompakliq: Tümseklik, dışbükeylik.
tompaq: Çıkıntı, tümsek, dışbükey.
tompaymaq: Tümsek hale gelmek.
tompaytmaq: (tompaymaq'tan) Tümsek hale getirmek.
tomuchuq: İspenoz.
tomur: Kök 2. Damar. Qan tomuri – Kan damarı. Sözning tomuri – Sözün aslı (anlamı).
tomurchi: Halk hekimi.
tomurlanmaq: Köklenmek. kökü tutmak.
tomuz: f. Temmuz ayının sıcağı.
ton: Gocuk.
tong: Don, buz. 2. Ham, olmamış, olgunlaşmamış 3. Kaba.
tongdurmaq: (tongmaq'tan) Dondurmak, üşütmek.
tongghaq: Çok üşüyen, çabuk üşüyen.
tongghilaq: Yerin donmuş hali.
tongghuz: Domuz. Tongghuz baqquchi ayal – Domuz besleyen kadın. Tongghuz éghili – Domuz ağılı. Tongghuz asrash – Domuz besleme. Tongghuz göshi – Domuz eti. Tongghuz yéghi – Domuz yağı. Tongghuz yili – Domuz yılı (12 hayvan takvimine göre, yüzyılımızın 1911, 1923, 1935, 1947 1959 yıllan domuz yılıdır).
tongghuzluq: Domuzluk.
tongqagha: Karganın bir türü.
tongqay: Sığınn aşık kemiği.
tonglanghan: Üşümüş, donmuş.
tonglanmaq: Don olmak.
tonglash: Üşüme, donma.
tonglatmaq: (tonglimaq'tan) Dondurmak.
tonglighan: Donmuş, üşümüş.
tonglimaq: Üşümek, donmak. Muz tonglimaq – Buz tutmak. Yer tonglap qaldi – Yer don oldu. Qishning soghuqida tonglighandin, yazning issighida ölgen yaxshi – d. Kışın soğuğunda üşümektense, yazın sıcağında ölmek daha iyi.
tongluq: Kabalık. Tongluq bilen étilghan söz – Kabaca söylenmiş söz.
tonglutulmaq: Don haline getirilmek.
tonglutush: bk. tonglatmaq.
tongmaq: Üşümek.
tongush: Üşüme.
tonluk: Giyimli; giyimi kuşamı yerinde.
tonna: r. Ton.
tonniliq: r.u. Tonlu. Besh tonniliq – Beş tonlu.
tonuq: Tanık, şahit.
tonuqluq: Tanıklık.
tonulghan: Tanılmış, belli, aşikar, ünlü.
tonulmaq: Tanılmak, bilinmek, ünlü olmak.
tonulmasliq: Tanılmamak, bilinmemek.
tonulush: Tanılma, bilinme, ünlü olma.
tonumaq: Tanımak. Tonumay qalmaq – Tanıyamamak. Tonumay qaldim – Tanıyamadım. Uni tonup bolmaydu – Onu tanımak zor. Aq-qarini tonughan – Doğru ve yanlışın farkında olan.
tonur: Tandır.
tonush: Tanış, tanıdık, tanıma, itiraf, bilgi, fikir, bilinç. Öz xatalighini tonush – Kendi hatasını itiraf etme. Yéngi hökümetni tonush – Yeni hükümeti tanıma. Toghri tonush – Doğru bilinç. Dixanlarning tonushi östi – Çiftçiler bilinçlendi. Tonush emes – Tanış değil. Tonush bolmaq – Tanışmak. Tonushung keldi – Tanıdığın geldi. Méning tonushum durus emesken – Benim bilgim doğru değilmiş.
tonushluq: Tanış olma hali.
tonushmaq: Tanışmak.
tonushturghuchi: Sunan, takdim eden, tanıtan.
tonushturmaq: Sunmak, takdim etmek, tanıtmak.
tonushush: bk. tonushmaq.
tonutmaq: (tonumaq'tan) Tanıtmak. Özini tonutqan adem – Kendini tanıtmış adam.
tonutturmaq: (tonutmaq'tan) Tanıttırmak. U özini tonutturdi – O kendini tanıttırdı.
tonutush: Tanıtma.
top-toghra: Dümdüz.
top-top: Grup grup. Top-top bolup kelmek – Grup grup olarak glemke. Top-top bolup yatmaq – Top-top olarak yatmak.
topa: Toprak, toz. Qara topa – Kara toprak. Sériq topa – San toprak. Topa basmaq – Tozlanmak, toz basmak. Topa chiqarmaq – Toz çıkarmak.
topa-tozang: Toz. Topa-tozang basmaq – Tozlanmak.
topaq: Dana, buzağı. Topaq köz – Dana göz.
topche: Gruplu halde.
topchi: Topçu.
topxana: u.f. Tophane.
topigül: u.f. Itır çiçeği.
topiliq: Topraklı, tozlu. Qara topiliq yer – Kara topraklı yer.
toplam: Toplam.
toplanmaq: Toplanmak.
toplash: Toplama.
toplatmaq: (toplimaq'tan) Toplatmak.
topley: r. İskarpin, kadın ayakkabı.
toplighuchi: Toplayan.
toplimaq: Toplamak.
topmu-toghra: Tam, düz, doğru, eşit.
topuk: Topuk, ayak bileği. Topuq oynimaq – İki adam arasındaki bir utuş oyunu ki, biri topuğu her zaman kendisiyle beraber taşımak zorunda olup, ötekisi o, topuğu istediği an hemen yanından çıkarıp göstermek zorundadır. İstenildiği zaman topuk hemen yanından çıkarılıp gösterilmese, topuğu saklayan kaybeder. Topuk hemen gösterilmişse, topuğu isteyen kaybeder.
topul: bk. opul-topul.
topulang: Ayaklanma, isyan 2. Karışıklık. Topulang chiqarmaq – Ayaklanmak. U hemnini topulang qiliwetti – O her şeyi karıştırdı.
topulangchi: İsyancı, baş kaldıran, asi.
topulash: Toprağa gömme; üstüne toprak atma.
topulimaq: Toprağa gömmek; üstüne toprak atmak.
topur: bk. tapur-topur.
topur-topur: Kalabalık, hep beraber.
topurlashmaq: bk. topurlimaq.
topurlimaq: Toplanmak, yığılmak.
topuz: ağ. Çomak.
tor: Ağ. Béliq tori – Balık ağı. Ömchükning tori – Örümcek ağı. Hiligerning torigha chüshtüm – Hilecinin ağına düştüm.
toralghu: Engel. Toralghu bolmaq – Engel olmak.
toralghuluq: Engelli.
toralghusiz: Engelsiz.
toralmaq: Engellenmek, siperlenmek, sipere alınmak.
torash: Engel olma; siper olmak.
torf: r. Turba.
torfliq: Turbalı yer, turbalık.
torghay: Toygar, çayır kuşu.
torlanmaq: Ağ haline gelmek, çitelmek.
torlash: Örme, çiteme.
torlimaq: Örmek, çitemek.
torluq: Torluq qoghun – Bir kavun türü.
tornik: İdman için sabit yatay çubuk.
toruq: Doru. Qara toruq – Siyah doru; daha kovu renkli doru.
torulgha: zool. Kumru.
torulghu: bk. torulgha.
torulush: Engellenme, siperlenme.
torus: Tavan.
torwa: Torba.
tosaq: Baraj, mania, engel.
tosalghu: Mania, engel. Tosalghu bolmaq – Engel olmak. Tosalghularni yoqatmaq – Engelleri ortadan kaldırmak.
tosalghuluq: Baraj, engel, mania. Tosalghuluq qilmaq – Engel olmak.
tosalghusiz: Engelsiz.
tosalmaq: Engellenmek. Bu yol tosalghan – Bu yol kapalı.
tosash: Yolunu kesme, engel olma.
tosatquzmaq: (tosatmaq'tan) Engellettirmek, siper ettirmek.
tosatmaq: (tosmaq'tan) Engelletmek, siper ettirmek.
tosattin: Birdenbire, ansızın, ani olarak.
toskuch: Set, engel, mania 2. Kapacık.
tosqaq: Set, engel, mania.
tosqal: Kalkan 2. Bent.
tosqun: Set, engel, mania, baraj. Tosqun bolmaq – Engel olmak.
tosqunchi: Engel olan 2. Soyguncu, yol kesen.
tosqunchiliq: Engel olma hali 2. Soygunculuk.
tosqunluq: Engel olma hali. Tosqunluq qilmaq – Engel olmak.
tosqunsiz: Engelsiz.
tosqunsizliq: Engelsizlik.
tosquzmaq: (tosmaq'tan I) Siper ettirmek, engelletmek.
tosma: Baraj, bent, su bendi. 2. Havuz, küçük göl.
tosuq: Engel, mania, baraj.
tosuqluq: Engelli, çevrilmiş, set çekilmiş, siper edilmiş.
tosulush: Engellenme.
tosunluq: Ürkeklik, korkaklık. Tosunlughi taydek – Tay gibi ürkek.
tosuwalmaq: Set çekmek, yolunu kesmek. Düshmenning yolini tosuwalmaq – Düşmanın yolunu kesmek.
tosuwélish: Set çekme, yolunu kesme.
tosush: bk. tosmaq.
tow-tökün: Düğün ve bayram.
towa: a. Pişmanlık. Towa qilmaq – Yaptığına pişman olmak.
towar: r. Mal, fabrika malı.
towlash: Bağırma, seslenme.
towlatquzmaq: (towlatmaq'tan) Bağırttırmak, seslendirtmek.
towlatmaq: (towlimaq'tan) Bağırtmak, seslendirmek.
towlimaq: Bağırmak, seslenmek. U küchep towlidi – O bütün gücüyle bağırdı. Közetchi uni towlidi – Bekçi onu çağırdı. Naxsha towlimaq – Şarkı söylemek.
toshqan: Tavşan. Toshqan chishi – Tavşan dişi. Aq toshqan – Beyaz tavşan. Sur toshqan – Gri tavşan. Öy toshqini – Evcil tavşan. Toshqan yili – Taşvan yılı (12 hayvan takvimine göre yüzyılımızın 1903, 1915, 1927, 1939, 1951 yıllan tavşan yılıdır).
toshqan'gül: bot. Aslanağzı, danaburnu.
toshqazmaq: bk. toshquzmaq.
toshquzmaq: Doldurmak.
toshquzulmaq: Doldurulmak.
toshquzush: Doldurma.
toshmaq: Dolmak. Waxt toshqanliqtin – Vakit dolduğundan. Qereli toshqan qerz pul – Vadesi dolmuş borç para. Oghlumgha on yash toshti – Oğluma on yaş doldu.
toshughaq: Söz toshughak – Dedikoducu.
toshughuchi: Taşıyan, nakil eden; bir yerden bir yere götüren.
toshuqchi: Hamal, küfeci, taşıyıcı.
toshumaq: Taşımak.
toshung: ç. Yün ip.
totiqush: f.u. Papağan.
toy: Düğün. Toy qilmaq – Düğün yapmak. Xetme toy – Sünnet düğünü. Böshük toy – Çocuğun doğumunun kırkıncı gününde yapılan düğün.
toyar-toymas: Doyar doymaz. Toyar-toymas kün köchürmek – Doyar doymaz geçinmek.
toydurmaq: (toymaq'tan) Doyurmak. Bu tamaq qusaqni toydurudu – Bu yemek karın doyurur.
toyduruwetmek: Bıktırmak, usandırmak.
toyduruwétish: Bıktırma, usandırma.
toydurush: Doyurma.
toyghiche: Doyana kadar. Toyghiche yügürmek – Yorulana kadar koşmak.
toyghuluq: Doyarlı.
toyghusiz: Seyrine doyum olmaz. Adem toyghusiz chirayliq bala – Adam gözünü ayıramaz derecede güzel çocuk.
toyghuzmaq: bk. toydurmaq.
toyghuzush: bk. toydurush.
toylash: Bayramlaşma; düğün eğlencesi yapma.
toylashmaq: Ziyafet çekmek, keyif meclisi kurmak.
toylimaq: Bayramlaşmak. Toy toylimaq – Düğün eğlencesi yapmak.
toyluq: Düğün için gereken şeyler.
toylushush: Ziyafet çekme, keyif meclisi kurma.
toymaq: Doymak. Chala toymaq – Yan doymak. Toyup ketmek – 1) Fazlaca doymak 2) Bıkmak, usanmak. U kitap oqup toymaydu – O kitap okumaktan bıkmıyor. Néme munche jéningdin toydungmu? – Niye bu kadar, canından bıktın mı? Qarap toymidim – Seyrine doymadım. Közüm toymaydu – Gözüm doymuyor.
toymas: Doymaz; bk. toymighur.
toymasliq: Doymazlık.
toymighur: Doymaz; bk. toymas.
toyumluq: Doyumlu.
toyumsiz: Doyumsuz.
toyumsizliq: Doyumsuzluk.
toyunmaq: Doyunmak.
toyunush: Doyunma.
toyushmaq: Müşterek doymak. Bir-birige qariship héch toyushmaydu – Birbirine bakarak hiç doymuyorlar.
toyushush: Müşterek doyma.
tozak: Tuzak, kapan.
tozang: Toz, duman.
tozanglandurmaq: Toz çıkarmak.
tozanglatmaq: Toz çıkarmak.
tozangliq: Tozlu.
tozanglimaq: Tozlanmak.
tozdurmaq: Toz haline sokmak 2. Yıpratmak, eskitmek.
tozdurush: Toz haline sokma 2. Yıpratma, eskitme.
tozghan: Yıpranmış, eskimiş.
tozimaq: bk. tozmaq.
tozmaq: Yıpranmak, eskimek, harap olmak.
tozumaq: Savrulmak, dağılmak.
töge: Deve. Bughra töge – Erkek deve. Ayri töge – İki hörgüçlü deve. Nar töge – Tek hörgüçlü deve. Töge göshi – Deve eti. Töge yung – Deve yünü. Töge qush – Devekuşu. Töge gül – Bir tür çiçek. Tögining quyrughi yerge tekkende – d. Devenin kuyruğu yere değdiğinde (bir işin imkansızlığını belirten deyim). Töge kördüngmu – yoq – d. Deve gördün mü yok (görmedim diye kurtulmak).
tögichi: Deve süren 2. Deve çobanı.
tögikesh: u.f. bk. tögichi.
tögikeshlik: u.f.u. Deve sürme hali.
tögiqush: Devekuşu.
tögitapan: Deve tabanına benzetilmiş bir tür bitki.
tögmegül: u.f. Bir çiçek türü.
tögmen: Değirmen.
tögmenchi: Değirmenci.
tögürchük: Hastahanelerde kullanılan pamuk yuvarlağı. Qizil tögürchük – Al yuvar. Aq tögürchük – Ak yuvar.
tögürmen: bk. tögmen.
tögürmenchi: bk. tögmenchi.
töhmet: a. İftira. Töhmet qilmaq – İftira etmek.
töhmetchi: a.u. İftiracı.
töhmetxor: a.f. bk. töhmetchi.
töhpe: a. Tuhfe.
tökküzmek: bk. töktürmek.
tökmek: Dökmek. Töküp tashlimaq – Döküvermek. Bu yerge nurghun oghut töküldi – Bu yere çok gübre döküldü. Abroy tökmek – İtibar kaybetmek.
töktürmek: (tökmek'ten) Döktürmek.
tökülmek: Dökülmek. Yaghach yopurmaqliri töküldi – Ağaç yaprakları döküldü. Chishlirim töküldi – Dişlerim döküldü.
tökülüsh: Dökülme.
tökün: Toy-tökün – Düğün ve bayram.
töküs: Tel töküs – Tam, mükemmel.
töküsh: Dökme.
töl: Döl, hayvanların yeni doğurdukları yavrular.
tölelmeslik: Ödeyememek.
tölenmek: Ödenmek. Tölen'gen – Ödenmiş. Tölenmigen – Ödenmemiş.
tölesh: Ödeme.
töletküzmek: (töletmek'ten) Ödettirmek.
töletmek: (tölimek'ten) Ödetmek.
tölimek: Ödemek.
töliwetmek: Ödeyivermek.
töliwitish: Ödeyiverme.
tölünüsh: Ödenme.
tölütüsh: Ödetme.
töm: Yuvarlak. Töm yaghach – Yuvarlak ağaç.
tömür: Demir. Taxta tömür – Tahta demir. Tömür yol – Demir yol. Tömür tumshuq – Ağaçkakan. Tömür qozuq – Kutup yıldızı.
tömür-tesek: Hurda demir.
tömürchi: Demirci.
tömürchilik: Demircilik.
tömürlük: Demirden.
tömüryol: Demiryol. Tömüryol achisi – De miryol çatalı.
tömüryolchi: Demiryolcu.
töngge: Demir çember, halka.
tönggilek: Yuvarlak.
töngkermek: Devirmek, yıkmak.
töngülmek: ağ. Endişesiz bir suskunluk.
töngülüsh: ağ. bk. töngülmek.
töpe: Tepe 2. Doruk, zirve.
töpichi: Usta, şapkacı.
töpilik: Kabalık, tepe, tepecik, tepeli yer, tepelik.
töpiside: Tepesinde.
töpisige: Tepesine. Öyning töpisige chiqmaq – Evin tepesine (çatısına) çıkmak.
törelme: Embriyon, oğulcuk 2. Tohum.
törelmek: Vuku olmak, çıkmak, meydana gelmek, yaratılmak, türemek.
töresh: Vuku olma, çıkma, meydana gelme, yaratılma, türeme.
törichilik: Kırtasiyecilik. Törichilik qilmaq – Kırtasiyecilik yapmak.
törilik: Kırtasiyecilik.
törimek: Vuku olmak, çıkmak, meydana gelmek, yaratılmak, türemek.
törük: Lambalı tahta.
törülüsh: bk. törelmek.
töt: Dört. On töt – On dört. Töt-töttin – Dörter dörter. Kütüp közüm töt boldi – Bekleye bekleye gözüm dört oldu.
tötbulung: mat. kare, dördül, dörtgen.
tötbulungluq: Kare şeklinde, dördül biçiminde.
tötinchi: Dördüncü. Tötinchidin – Dördüncü olarak.
tötköz: Dört göz. Tötköz isht – Dört göz gibi, gözünün üstünde beneği olan köpek.
tötqulaq: Yonca.
tötlik: Dörtlü, dörtlük.
tötülen: Dört kişi, dördü.
tötüylen: bk. tötülen.
töwen: Aşağı, alçak, düşük. Töwen süpetlik mal – Kalitesi düşük mal. Töwen derijilik – Aşağı dereceli. Töwen témpératura – Düşük derece. Töwen chüshürmek – Aşağı indirmek. U töwen qarap ketti – O aşağı doğru gitti.
töwen'ge: Aşağıya. Töwen'ge chüshmek – Aşağıya inmek.
töwenchilik: Alçak gönüllülük, hürmetle, ihtiramla. Töwenchilik bilen – Saygıyla; alçak gönüllülük ile.
töwende: Aşağıda. Töwende éytilghan – Aşağıda söylenmiş.
töwendiki: Aşağıdaki.
töwenki: Aşağı. Töwenki qewet – Aşağı kat. Töwenki yaq – Aşağı taraf. Deryaning töwenki yéqi – Nehrin aşağı tarafı. Töwenki qatlamlar – Aşağı tabaka.
töwenlesh: Alçalma, inme.
töwenletmek: (töwenlimek'ten) Alçaltmak.
töwenlik: Saygı, alçak gönüllülük. Töwenlik bilen soraymen – Saygıyla istiyorum.
töwenlimek: Alçalmak, inmek. Mal bahalirining töwenlishi – Mal fiyatlarının inmesi.
tösh: Döş. Tösh göshi – Döş eti. Taghning töshide – Dağın eteğinde; dağ yamacında.
töshbagh: Kolan.
töshek: Döşek. Töshek tartip yatmaq – Hasta olup yatmak.
töshxalta: Göğüs cebi; bk. töshyanchuq.
töshük: Delik. Töshük chilek – Delik kova.
töshük-töshük: Delik delik.
töshyanchuq: Göğüs cebi.
tözmek: Sabretmek, dayanmak, tahammül etmek.
tözüm: Sabır, tahammül, dayanma.
tözümlik: Sabırlı, tahammüllü.
tözümsiz: Sabırsız, tahammülsüz.
tözümsizlik: Sabırsızlık, tahammülsüzlük.
tözüsh: Sabretme, dayanma, tahammül etme.
traktor: r. Traktör. Traktor zawuti – Traktör fabrikası.
traktorchi: r.u. Traktör şoförü.
trallibus: r. Troleybüs.
tramway: r. Tramvay.
transkripsiye: r. Transkripsion.
transport: r. Ulaştırma, ulaşım.
trést: r. Tröst.
trigonométriye: r. Trigonometri.
truppa: r. Trup (-pu). Tiyatir truppisi – Tiyatro truppu.
tuch: Pirinç.
tuchker: u.f. Pirinççi.
tugh: Tuğ, bayrak. Tugh tikmek – Tuğ dikmek; bayrak dikmek.
tughach: Bazlama.
tughan: Bend.
tughdurmaq: Doğurtmak. U könglümde muhebbet tughdurdi – O gönlümde sevgi uyandırdı.
tughdurush: Doğurtma.
tughluq: Tuğlu.
tughma: Doğma. Tughma qarghu – Doğma kör. Tughma pang – Doğma sağır. Tughma qabiliyet – Doğma yetenek. Tughma kemchilik – Doğma kusur. Anidin tughma – Anadan doğma; çırılçıplak. Tughma his – Doğma duygu.
tughmaq: Doğmak. Siyir tughdi – İnek doğurdu. Möshük tughdi – Kedi doğurdu. Qoy tughdi – Koyun doğurdu. Isht tughdi – Köpek doğurdu. Tuxum tughdi – Yumurtladı. Ay tughdi – Ay doğdu.
tughmas: Kısır.
tughraq: bk. toghraq.
tughulma: Doğulma.
tughulmaq: Doğulmak, doğmak. Tughulup ösken yer – Doğup büyüyen toprak. Qayta tughulmaq – Tekrar doğmak.
tughush: Doğuş, doğma, doğum.
tughushqan: Kardeş. Bir tughushqan aka – Aynı anadan ağabey.
tughushluq: Doğumlu.
tughut: Doğum. Tughut waxti – Doğum vakti. Tughut injighi – Doğum sancısı.
tughutxana: u.f. Doğum evi.
tughutluq: Bebekli; yeni doğum yapmış kadının hali.
tuxum: f. Yumurta. Tuxum salmaq – Yumurtlamak. Tuxumning éqi – Yumurta akı. Tuxumning sériqi – Yumurta sarısı. Tuxum shakili – Yumurta kabuğu. Tuxum quymighi – Sahanda yumurta. Tuxum basmaq – Tavuğun kuluçkaya yatması. Tuxum basturmaq – Tavuğu kuluçkaya yatırmak. Tuxumi yaxshi mal – Soyu iyi hayvan; cins hayvan. Tuxumung qurghur! – Neslin tükensin!
tuxumchiliq: f.u. Tavuk çiftçiliği.
tuxumdan: Yumurtalık.
tuxumdash: f.u. Aynı soydan, soydaş.
tuxumdashliq: Soydaşlık.
tuxumlash: Yumurtlama.
tuxumlimaq: Yumurtlamak.
tujangza: ç. Mühür, damga.
tujangzichi: Usta, mühür yapan kimse; bk. möhürchi.
tuqqan: Akraba. Bir tuqqan – Aynı anadan doğan kardeş. Bir tuqqan singil – Aynı anadan kız kardeş.
tuqqanchiliq: Akrabalık. Tuqqanchiliqtin paydilinish – Akrabalıktan faydalanma.
tuqqanliq: Akrabalık. Uninggha tuqqanlighim bar – Onunla akrabalığım var. Uruq-tuqqanliq – Akrabalık, kardeşlik.
tuqqazmaq: bk. tuqquzmaq ve tughdurmaq.
tuqquzmaq: Doğurtmak.
tuqrang: Ağaçkakan. Tuqrang towisi – d. Geçici tövbe.
tul: Dul. Tul xotun – Dul kadın. Tul qalmaq – Dul kalmak.
tula: ağ. bk. möldür.
tullaq: Yaşlı bıldırcın.
tulluq: Dulluk.
tulpar: Küheylân.
tuluq: Döven. Tuluq tepmek – Döven sürmek.
tulun: bk. tolun.
tum: Pek, aşın, tamamen. Tum qarangghu – Pek karanlık.
tuma: Bend, pınar, kaynak, su bendi.
tumaq: Kışlık deri şapka; kalpak.
tumaqchi: Usta, kalpakçı.
tuman: Sis, duman. Tuman qaplimaq – Duman basmak.
tumanliq: Sisli, dumanlı.
tumar: Muska, nazarlık, tılsım.
tumshuq: Burun, çıkıntı, gaga tömür tumshuq ağaçkakan (kuşu).
tumu: Grip. Tumu tegmek – Grip olmak.
tumu-pushqaq: Grip gibi soğuk alma hastalıkları.
tumuchuq: Serçe kuşu.
tumuqash: Soğuk alma, grip olma.
tumuqimaq: Soğuk almak, grip olmak.
tun: İlk, ilk doğan evlat.
tunchuqmaq: Nefesi kesilmek, bunalmak, boğulmak.
tunchuqturmaq: (tunchuqmaq'tan) Nefesini kesmek, bunaltmak, boğmak.
tunchuqush: Nefesi kesilme, bunalma, boğulma.
tundra: r. Tundra.
tung: ç. Fıçı. Su tungi – Su fıçısı.
tungchi: ç. Tercüman; bk. terjiman.
tungchilik: ç.u. Tercümanlık; bk. terjimichilik. Tungchiliq qilmaq – Tercümanlık yapmak.
tunggan: Döngen, Çin Müslümanı.
tungghuch: bk. tunghuch.
tunghuch: bk. tunji.
tunji: İlk, ilk doğan çocuk. Tunji oghul – İlk oğul. Tunji qétim – İlk defa.
tupan: a. Tufan. Tupandek pütün nersini su basti – Tufan gibi her şeyi su bastı.
tupraq: bk. topa.
tupraqliq: bk. topiliq.
tupraqshunas: u.f. Toprak uzmam.
tupraqshunasliq: u.f.u. Toprak bilimi.
turaq: Bent, kıta.
turaqjay: u.f. bk. turarjay.
turaqlik: Sabit, devamlı, istikrarlı, değişmez. Turaqlik hararat – Sabit sıcaklık. Turaqliq hawa rayi – Değişmez hava durumu. Turaqliq hosul – Sabit ürün. Turaqliq jay – Meskun yer. Méning turaqliq jayim – Meskun yerim.
turaqsiz: Değişken, kararsız, tutarsız. Turaqsiz kishi – Tutarsız kişi.
turaqsizlanmaq: Tereddüt etmek, değişmek.
turaqsizliq: Tutarsızlık, değişkenlik.
turalghu: Meskun, oturulan yer. Bizning turalghu jayimiz shu – Bizim oturduğumuz yer şu.
turarjay: u.f. Meskûn yer, barınak, mekan.
turawalmaq: Israr etmek. Öz déginimde qattiq turuwaldim – Kendi iddiamda sert bir şekilde direndim.
turghu: Durum, pozisyon, mevzi, noktai nazar, görüş açısı. Ademgerchilik turghusi – Kişiliği, bakış açısı.
turghuchi: Sakin, oturan.
turghun: Yerli; eskiden oturan. Turghun su – Akmayan su. Turghun halet – Durgunluk, sükunet.
turghunluq: Durgunluk, göç etmeme hali, sükunet hali.
turghunsiz: Değişken, istikrarsız, oturmayan.
turghunsizliq: Değişkenlik, istikrarsızlık, göçmenlik.
turghuzmaq: (turmaq'tan) Kaldırmak, ayakta durdurmak.
turghuzuwetmek: Kaldırtıvermek.
turghuzush: Kaldırma, ayakta durdurma.
turxun: Baca. Is turxuni – Duman bacası.
turxunluq: Bacalı. Turxunluq mesh – Bacalı soba.
turq: Sima, suret, şekil, hal, durum. Shu turqi bilen – Şu hali ile. Ularning turqigha qarimang – Onların suratına bakmayın. Uning turqi buzulup ketti – Onun suratı bozuluverdi. Köz aldimda gewdilendi séning turqung – Gözlerimin önünde canlandı senin şeklin. Turqi yaman – Suratı kötü. Ularning sülh qilish turqi bar – Onların sulh yapma tavrı var.
turmaq: Kalkmak. Orningdin tur! – Yerinden kalk! Shu yerde tur! – Şu yerde dur! Birdem turghandin kéyin – Biraz bekledikten sonra. Turup qalmaq – Duraklamak, gecikmek. Siz yene uzaq turup qalmang – Siz yine orada uzak kalmayın. Boghazumda turup qaldi – Boğazıma tıkandı. Turar jay – Meskun yer. Nechche pul turudu? – Kaç para tutuyor? Oqup turmaq – Okumak. Oqup turup – Okuyarak. Ishlep turup – İşleyerek. Turghan gep – Belli, açık, öyle. Turup qalghan su – Bekletilmiş su; bozulmuş su. Sözde turmaq – Sözü yerine getirmek. Turup almaq – Israr etmek. U öz sözide turuwaldi – O kendi sözünde ısrar etti. Bérip turmaq – 1) Gidevermek 2) Vermek (geçici olarak); geçici olarak vermek. Tünügün turmaq, bügünmu kelmidi – Dün değil, bugün bile gelmedi. At turmaq éshigimu yoq – At değil eşeği bile yok.
turmush: Hayat, ömür, geçim. Ailiwiy turmush – Aile hayatı. Turmushqa ashurush – Gerçekleştirmek; yürürlüğe koymak. Turmush köchürmek – Ömür sürmek. Rahet turmush – Rahat geçim. Xar turmush – Hor ömür; sıkıntılı geçim. Kona turmush – Eski hayat tarzı. Turmush qurush – Evlenme. Turmushqa chiqmaq – Evlenmek (hanımlar için). Turmushqa chiqqan – Evlenmiş (hanımlar için). Turmushqa chiqmighan – Evlenmemiş (hanımlar için). Turmushqa chiqarmaq – Evlendirmek (hanımlar için). Turmush tejribisi – Hayat tecrübesi. Turmush derijisi – Geçim seviyesi.
turna: Turna.
turpankawa: Bir tür kabak.
turs: Tars-turs – takl. Tak tak.
turti: Pone, midilli.
turtuq: Kötü, kötü kapli, hiddetli, öfkeli.
turuch: Hémir turach – Hamur mayası.
turughluq: Durağanlık, sabitlik, devamlılık. Shundak bolup turughluq – Şöyle olduğu halde.
turuq: Taraq-turuq – takl. Tak tak.
turumtay: Bozdoğan.
turup: Turp.
turupchamghur: bk. turup.
turush: bk. turmaq.
turushluq: Yaşayan, oturan, ikamet eden. Almutida turashluq – Almatı'da oturan. Turushluq jay – Meskun yer.
tushqan: Tavşan.
tutam: Avuç, yığın, miktar. Bir tutam chach – Bir avuç saç.
tutamliq: Tutumlu.
tutamlimaq: Avuçlamak. U aq sakilini tutamlap sözge bashlidi – O ak sakalını avuçlayarak söze başladı.
tutamsiz: Tutarsız, ciddiyetten uzak.
tutamsizliq: Tutarsızlık, ciddiyetsizlik.
tutarsizlinish: Tereddüt etme, değişme.
tutash: Yekpare, bütün, hep, kesintisiz. Bir tutash halde orunlashturmaq – Bir bütünlük içinde yerleştirmek.
tutashliq: Yekparelik, bütünlük.
tutashmaq: Bitişik olmak. Tutushup turmaq – Bitişik olmak; sınırdaş olmak. Tutushup ketmek – Çatık olmak; kaynaşmak. Ot tutashti – Ateş tutuştu. Tutushup ketmek – Tutuşmak; ateş almak; yanıvermek.
tutashturalush: Tutuşturulma.
tutashturash: Tutuşturma.
tutashturghuch: Urush otini tutashturghuchi – Savaş ateşini tutuşturan.
tutashturghuchi: Tutuşturan, ateşleyen, bağlayan, birleştiren.
tutashturghuzmaq: Tutuşturtmak.
tutashturghuzush: Tutuşturtma.
tutashturmaq: Tutuşturmak. Ot tutashturmaq – Ateş tutuşturmak.
tutashturulmaq: Tutuşturulmak.
tutqa: Ishikning tutqisi – Kapı kolu.
tutqaq: Epilepsi, sara (hastalığı).
tutqaqliq: Sara hastalığı. Uning tutqaqlighi tutup qaldi – Onun sarası tuttu.
tutquch: Sap (-pı), tutamak (-ğı), kol.
tutqun: Tutsak, esir.
tutqunluq: Tutsaklık, esirlik.
tutmaq: Tutmak. Tutup turmaq – Tutup durmak. Tomur tutmaq – Damarı tutarak teşhis koymak. Uzaq tutmaq – Arayı açık tutmak; kendinden uzak tutmak. Tutup qalmaq – Alıkoymak. Méni Mamut tutup qaldi – Beni Mahmut alıkoydu. Yoshurun tutmaq – Gizli tutmak. Taza tutmaq – Temiz tutmak. Qamaqta tutmaq – Hapiste tutmak. Öy tutmaq – Ev tutmak. Tutup bolmaq – Bitirmek. Tutup almaq – Yakalamak. Tutup bermek – Yakalayıp teslim etmek. Béliq tutmaq – Balık tutmak. Este tutmaq – Akılda tutmak. Topqa tutmaq – Topa tutmak. Su tutmaq – Sulamak. Közde tutmaq – Göz önünde bulundurmak. Köz aldida tutmaq – Göz önünde bulundurmak. Nezerde tutmaq – Göz önünde tutmak. Bu sözlerni qulaqta obdan tut – Bu sözleri aklında iyice tut. Késili tutup qaldi – Hastalığı tuttu. Emgekni dost tutung – Emeği dost olarak bilin. Ahlirim tutqay seni – Ahlanm kahretsin seni.
tutmas: ağ. Felç (ci); bk. palesh.
tutturmaq: (tutmaq'tan) Tutturmak.
tutturush: Tutturma.
tutuq: Bulutlu, kapalı, karanlık, kederli, mahzun. Tutuq hawa – Bulutlu hava. Bügün hawa tutuq – Bugün hava bulutlu. Tutuq kün – Bulutlu gün. Tutuq adem – Kederli adam.
tutulmaq: Tutulmak. Tutulghan – Tutulmuş. Tutulup sözlimek – Kekelemek. Tutulmastin – Tutulmadan. Bügün hawa tutulup turuptu – Bugün hava bulutlu. Hawa tutulup, yamghur yaghdi – Hava bulutlanıp yağmur yağdı. Ay tutuludu – Ay tutulacak. Kün tutuldi – Güneş tutuldu.
tutulush: Tutulma, tutuluş.
tutunmaq: Tutunmak.
tutunush: Tutunuş, tutunma.
tuturuqsiz: Sebatsız, değişken.
tuturuqsizlarche: Tutarsızlarca, kaypak bir şekilde.
tuturuqsizliq: Tutarsızlık, döneklik, kararsızlık.
tutuwalmaq: Yakalamak. Biz uni jinayet üstide tutuwalduq – Biz onu suç üstü yakaladık.
tutush: Tutuş, tutma.
tutushqaq: Dulavrat otu.
tutushush: bk. tutashmaq.
tuyaq: Toynak; hayvan tırnağı 2. Baş, tane. Besh tuyaq mal – Beş baş hayvan.
tuyaqliq: Toynaklı. Tuyaqliq mal – Toynaklı hayvan.
tuydurmaq: (tuymaq'tan) Duyurmak, işittirmek hissettirmek.
tuyghak: Uyanık, hassas.
tuyghu: Düygu, his. Tebii tuyghu – Tabiî duygu.
tuyghun: Uyanık, basiretli, zeki.
tuyghusiz: Duygusuz.
tuyghusizliq: Duygusuzluk.
tuyghuzmaq: Duyurmak.
tuyghuzmay: Duyurmadan.
tuyghuzush: Duyurma.
tuymaq: Duymak. Aldin tuymaq – Önceden duymak.
tuyuq: Çıkmaz. Tuyuq kocha – Çıkmaz sokak; kör sokak.
tuyuqsiz: Aniden, ani, ansızın.
tuyuqsizdin: bk. tuyuqsiz.
tuyuqsizla: bk. tuyuqsiz.
tuyulmaq: Duyulmak.
tuyulush: Duyulma, duyuluş.
tuyush: Duyma.
tuz: Tuz. Ashning tuzini körmek – Yemeğin tuzuna bakmak.
tuzak: Tuzak, pusu.
tuzaqliq: İlmikli kapan.
tuzdan: u.f. Tuz kutusu.
tuzxalta: Tuz turbası.
tuzlawetmek: Tuzlamak.
tuzlash: Tuzlama, tuzlaş. Terximek tuzlash – Hıyar tuzlama.
tuzlimaq: Tuzlamak.
tuzluq: Tuzlu.
tuzsiz: Tuzsuz 2. mec. Anlamsız, saçma. Tuzsiz söz – Saçmalık.
tuzsizliq: Tuzsuzluk 2. Saçmalık, tatsızlık, anlamsızlık.
tüen: ç. Tümen.
tüenjang: ç. Tümen komutanı.
tüenjangliq: ç.u. Tümen komutanlığı.
tügel: Dolu, tam, hep. Pulni tügel aldim – Parayı tam aldım. Tügel emeslik – Eksik, tam değil.
tügellenmek: Tam haline getirilmek, bütünlenmek.
tügellesh: Tamamlama, doldurma.
tügelletmek: (tügellimek'ten) Tamamlatmak, bütünletmek, doldurtmak.
tügellik: Tamlık, bütünlük, eksiksizlik.
tügellimek: Tamamlamak, doldurmak, eksiksiz hale getirmek.
tügellinish: Tam haline getirilme, bütünlenme.
tügen: Palan-tügen – Felan.
tügenchi: Sonu. Méhmanning tügenchisi – Konuğun sonu; son gelen konuk. Kochining tügenchiside – Sokağın sonunda.
tügetküsiz: Tükenmez, bitmez.
tügetmek: Bitirmek.
tüglenmek: Bükülmek, kıvrılmak. Tüglünüp yatmaq – Bükülüp yatmak.
tügme: Düğme. Tügmiliringni et! – Düğmelerini iliğe geçir! Tügmidek nersini tögidek qilip körsetmek – d. Düğme kadar nesneyi deve kadar büyütüp göstermek.
tügmek: Düğmek, bağlamak.
tügmen: Değirmen. Shamal tügmini – Yel değirmeni. Su tügmini – Su değirmeni.
tügmenchi: Değirmenci.
tügmilesh: İlikleme, düğmeleme.
tügmilimek: İliklemek, düğmelemek.
tügnek: bot. Tomurcuk (-ğu).
tügüch: Düğüm.
tügüchlük: Düğümlü.
tügülmek: Düğülmek, büzülmek, yuvarlaklanmak.
tügümek: Tükenmek, bitmek, ölmek. Ish tügey dep qaldi – İş bitmek üzere. Pütün pul tügüdi – Bütün para bitti. Xotunum tügep qaldi – Karım vefat etti.
tügümen: bk. tügmen.
tügümes: Tükenmez, bitmez. Tügümes bayliq – Bitmez zenginlik. Pütmes-tügümes – Bitmez tükenmez.
tügün: Düğüm. Qolidiki tügünni uzatti – Elindeki düğümü uzattı.
tügünche: u.f. bk. tügün.
tügünchek: bk. tügün.
tügünlik: Düğümlü.
tügür: Yuvarlak, toparlak.
tügürchüklük: Yuvarlaklık.
tügürek: Daire, çevre.
tügürlenmek: Sıkılmak, büzülmek.
tügüsh: bk. tügmek.
tügütüsh: Bitirme.
tük: Tüy. Tük basqan – Tüy basmış, tüylü. Tük tashlimaq – Tüy bırakmak; eski tüyü atmak.
tüklük: Tüylü.
tüksiz: Tüysüz.
tükürmek: Tükürmek. Qan tükürmek – Kan tükürmek. Köp tükürsé köl bolur – d. Çoğunluk tükürse göl olur.
tükürük: Tükürük. Tükürük qachisi – Tükürük kutusu.
tükürüwetmek: Tükürüvermek.
tükürüwétish: Tükürüverme.
tükürüsh: Tükürme.
tülesh: Tüy atma, tüy dökme.
tülimek: Tüy atmak, tüy dökmek.
tülke: Tilki. Tülke térisi – Tilki derisi.
tülkilik: Tilkilik, hilekârlık. Tülkilik qilmaq – Tilkilik yapmak.
tüllesh: Dölleme.
tülletmek: (tüllimek'ten) Dölletmek.
tüllimek: Döllemek. Qoy tülleydighan waxt bolup qaldi – Koyunun dölleme zamanı gelmek üzere.
tülük: Ozuq-tülük – Erzak.
tümbel: tar. Top (-pu).
tümen: Tümen.
tümen-tümen: Tümen tümen.
tümen-türlük: Çok çeşitli.
tümene: Kalın iğne.
tümüze: İğ.
tün: Gece. Tünde – Gecede. Tüni bilen – Gece boyunca. Tünü künü – Gece gündüz.
tün'gi: Geceki.
tünde: Gecede.
tünek: Geceye mahsus; gecenin geçirileceği yer.
tünesh: Geceleme.
tünetmek: (tünimek'ten) Geceletmek.
tünglük: Çatı penceresi; keçe çadırın tepesini kapatan keçe.
tüngme: bk. tügme.
tüngmen: bk. tügmen.
tünike: Teneke, sac, demir tahta, demirden levha. Aq tünike – Beyaz sac. Tünike qacha – Teneke kutu.
tünimek: Gecelemek.
tünlük: bk. tünglük.
tünügün: Dün.
tünügünki: Dünkü.
tüp: Dip. Tüp-tomuri bilen – Dibi kökü ile. Ishik tübide – Kapı dibinde; kapı yanında. Besh tüp derex – Beş tane ağaç. Tüp tomur – Ana kök. Tüp söz – Kelime kökü. Gepning tübide néme bar? – Sözün asıl anlamı nedir? Gep tübide néme bilen tügüdi? – Söz sononda ne ile bitti? Tüp jayimiz Qeshqer boludu – Asıl yerimiz Kaşgar'dır.
tüp-tomur: Ana kök, temel kök.
tüp-tüz: Dümdüz.
tüpeyli: Bu gibi, benzeri, müşabih.
tüpki: Son, sonuncu.
tüpkülük: Tüpkülükte u yoq bolup ketti – Sonunda o yok oluverdi (kayboldu).
tüplenmek: Ciltlenmek.
tüplesh: Ciltleme.
tüpletküzmek: (tüpletmek'ten) Ciltlettirmek.
tüpletmek: (tüplimek'tan) Ciltletmek.
tüpligüchi: Ciltçi.
tüplimek: Ciltlemek.
tüpsiz: Dipsiz.
tüpteng: Pek, mükemmel.
türbe: a. Türbe.
türdesh: gr. Cins ismi.
türge: Harmanda ve kar küremede kullanılan büyük kürek.
Türk: Türk. Türk ayili – Türk kadını. Türk tili – Türk dili.
Türki: Türkî, Türkçe.
Türklük: Türklük.
Türkmen: Türkmen. Türkmen ayili – Türkmen kadım.
Türkshunas: u.f. Türkşunas, Türkolog.
Türkshunasliq: u.f. Türkşunaslık.
türküm: Grup, kitle, top, sürü. Bir türküm xelq – Bir grup halk. Ishtlar türkümü – Köpek sürüsü. Söz türkümliri – Kelime grupları.
türkümlimek: Toplamak.
türlenmek: Türlenmek.
türlimek: Çeşitlemek.
türlük: Türlü. Her türlük – Her türlü.
türlük-tümen: Çok türlü.
türlük-türlük: Türlü türlü.
türlünüsh: Türlenme.
türme: r. Hapishane. U türmide – O hapishanede. Türmige qamimaq – Hapsetmek.
türmek: Sarmak, yumaklamak, sıvamak, kıvırmak, buram buram çıkarmak. Yipni chaqqa türmek – İpi sarmak. Yengni türüp ishlimek – Sıvanıp çalışmak. Qapaq türmek – Kaş çatmak. Yüzni türmek – Suratı bozmak. Qapighingni türme! – Suratını bozma!
türmichi: r.u. Gardiyan; hapishane gardiyanı.
türmize: Makara, bobin.
türteklesh: Sarma, bürüme.
türteklik: Sarınma hali, bürünme hali.
türteklimek: Sarmak, bürümek.
türtke: Dürtü. Türtke yémek – Dürtüklenmek. Türtke bermek – Dürtüklemek.
türtkilenmek: Dürtüklenmek.
türtkilimek: Dürtüklemek.
türtmek: Dürtmek.
türtünmek: Vurmak, çarpmak, çarpışmak.
türtüsh: Dürtme.
türtüshmek: Dürtüşmek; birbirini dürtmek.
türtüshüsh: Dürtüşme; birbirini dürtme.
türük: Cahil, okuma yazması olmayan.
türülmek: Sarılmak, yumaklanmak, sıvanmak, kıvrılmak, buram buram çıkmak. Türülüp chiqqan is – Buram buram çıkan duman. Qapighi türülgen adem – Kaşı çatılmış adam. Türülüp qalmaq – Tıkanmak. Yégen nenim gélimgha türülüp qaldi – Yediğim ekmek boğazıma tıkandı.
türüsh: Sarma, yumaklama, sıvama, kıvırma, buram buram çıkarma.
tüs: Renk, sima, görünüm, görüntü. Tüsi özgergen – Rengi değişmiş. Tüsi yaman – Rengi kötü. Jeng dehshetlik tüs aldi – Savaş şiddetlendi.
tüski: Eski-tüski – Eskilik.
tüslük: Renkli. Kül tüslük – Kül renkli.
tüssiz: Renksiz.
tüssizlik: Renksizlik.
tüshimek: bk. chüshimek.
tüshlük: bk. chüshlük.
tüshmek: bk. chüshmek.
tüshmu-tüshtin: Taraf taraftan, her taraftan. Tüshmu-tüshtin orap almaq – Her taraftan kuşatmak.
tütem: Avlu.
tütküshlimek: Birbirine saldırmak, kışkırtmak, tahrik etmek. Ishtni tütküshlimek – Köpeği kışkırtmak.
tütün: Duman, aile, ocak. Bu yézida ottuz tütün bar – Bu köyde otuz aile var.
tütünlimek: Dumanlamak.
tütünlük: Dumanlı.
tütünsiz: Dumansız.
tüwek: Çanak, kap, çömlek. Gül tüwek – Gül çömleği; çiçek çömleği.
tüwenlesh: Alçalma, çökme.
tüwenlimek: Alçalmak, çökmek.
tüwrük: Direk, sütun.
tüymek: Dövmek, ezmek.
tüyülmek: Ezilmek.
tüyülüsh: Ezilme, dövülme.
tüyürgüch: Broş.
tüyüsh: Dövme, ezme.
tüzelmek: Düzelmek, onarılmak, iyileşmek. Xéli tüzülüp qaldim – Epey iyileştim.
tüzelmes: Tamiri imkansız; iyi olmaz.
tüzesh: Düzeltme, onarma.
tüzetmek: Düzeltmek, tamir etmek, onarmak.
tüzgüchi: Derleyen.
tüzleng: Vadi, dere, ova.
tüzlenglik: Ova.
tüzlenmek: Düz hale gelmek.
tüzlesh: Doğrultma, düzeltme, düzgün hale getirme.
tüzlimek: Doğrultmak, düzeltmek, düzgün hale getirmek.
tüzlük: Düzlük, doğruluk, saflık.
tüzmek: Derlemek, yapmak, tasis etmek, kurmak. Yéngi turmush tüzmek – Yeni hayat kurmak. Shertname tüzmek – Antlaşma yapmak.
tüzük: Sağlam, doğru, dürüst. Tüzük adem – Dürüst adam.
tüzülmek: Kurulmak, yapılmak.
tüzülüsh: Yapı, yapım, şekil.
tüzümek: Düzeltmek, onarmak. U chachlirini biraz tüzep qoydi – O saçlarını biraz düzeltmiş oldu.
tüzüsh: Derleme, yapma, tesis etmek, kurma.
tüzütülmek: Düzeltilmek, tamir edilmek.
tüzütüsh: Düzeltme. Bashqidin tüzütüsh – Başkadan düzeltme. Tüzütüsh kirgüzmek – Düzeltmek. Layihe tüzütüsh bilen maqullandi – Lâyiha düzeltilerek kabul edildi. Uning yarimas aditini tüzütüsh kérek – Onun yaramaz adetini düzeltmek lazım.
Tyenenmén: ç. Tiananmen, Pekin'deki eski han sarayı kapısının adı, Tanrı Huzur kapısı, demektir.
u: z. O. U chaghda – O zaman.
u-bu: O ve bu. Baligha köz bolup, u-bu dep qoyung – Çocuğa göz olup, bir şeyler dersiniz.
ubdan: ağ. bk. obdan.
uch: Uç, son. nihayet 2. Keskin, sivri. Qérindashning uchini chiqardim – Kurşun kalemin ucunu çıkardım. Til uchida turuptu – Dil ucunda duruyor. Uch tartmaq – Filizlenmek, büyümek, lökülmek.
uch-cheq: Son, nihayet, sınır. Uch-chéghi yoq – Uçsuz bucaksız.
uchar: Uçan 2. Kanatlılar, kuşlar. Uchar qanat – Kanatlılar, kuşlar. Uchar at – Koşu atı.
uchqaq: Çok uçan, iyi uçan.
uchqaqliq: Çok uçma hali; iyi uçma hali.
uchquch: bk. uchquchi.
uchquchi: Pilot, uçman.
uchquchliq: Uçuculuk. Uchquchiliq mektibi – Pilot okulu.
uchquchluq: bk. uchquchliq.
uchqur: İyi uçan.
uchqurluq: İyi uçma hali, uçuş yeteneği.
uchquzmaq: Uçurtmak, fırlatmak.
uchquzush: Uçurtma, fırtlatma.
uchlash: Sivriltme, ucunu çıkarma.
uchlatquzmaq: (uchlatmaq'tan) Ucunu sivrilttirmek.
uchlatmaq: (uchlimaq'tan) Ucunu sivriltmek.
uchlimaq: Ucunu çıkarmak, sivriltmek.
uchluq: Sivri. Ötkür uchluk – Keskin sivri.
uchmaq: Uçmak. Uchup chiqmaq – Uçup çıkmak. Uchup qonmaq – Uçup konmak. Uchup yörmek – Uçmak. Uchup ketmek – Uçup gitmek. Uchup kelmek – Uçup gelmek. Uchup kirmek – Uçup girmek.
uchrashmaq: Karşılaşmak.
uchrashturmaq: (uchrashmaq'tan) Karşılaştırmak.
uchratmaq: (uchrimaq'tan) Karşılaşmak, karşı gelmek, uğramak, maruz kalmak.
uchrimaq: Uğramak, maruz kalmak. Meghlubiyetke uchrimaq – Yenilgiye uğramak.
uchugh: Uçuk, şivilçe.
uchughdatmaq: (uchughdimaq'tan) Uçuklaştırmak.
uchughdimaq: Uçuklamak.
uchuluq: Palan.
uchur: Haber, yanıt. Uningdin uchur barmu? – Ondan haber var mı? Bu ishning uchurini bérip qoy – Bu işin haberini verirsin.
uchurma: İma, imalı söz. Uchurma qilmaq – İma etmek. 2. Kepterning baliliri uchurma boptu – Göveminin yavruları uçabilecek hale gelmiş.
uchurmaq: Uçurmak.
uchursiz: Habersiz, yanıtsız. Uchursiz yoqalmaq – Belirtisiz kaybolmak.
uchurtmaq: (uchurmaq'tan) Uçurtmak. Bökni shamal uchurtup epketti – Börkü yel götürdü.
uchurtush: Uçurtma, fırlatma.
uchutmaq: bk. uchurtmaq.
uchutush: bk. uchurtush.
uda: Ardı arkası kesilmeden; devamlı. Uda on kün – Devamlı on gün.
udaychi: Kurucu.
uddul: ağ. bk. udul.
udul: Doğru, kestirme, düz. Udul siziq – Düz çizgi. Udulida – Karşısında. Bizning udulimizda – Karşımızda. Udul poyiz – Hızlı tren. Udul adem – Dürüst adam. Udul kelgenni – Rast geleni. Udul chishlar – Ön dişler. Udul bolmaq – Doğrulanmak. Nanni udul bazardin yeymiz – Ekmeği doğrudan doğru pazardan ahp yiyoruz.
udulida: Karşısında. Institutning udulida – Enstitünün karşısında.
udulluq: Ritmli, düzenli, uyumlu, devamlı. Udulluq ishlewéring – Her zamanki gibi çalışmaya devam edin. Udulluq sétiwalimen – Devamlı satın alıyorum.
uga: bk. uwa.
ugaq: bk. uwaq.
ugatmaq: bk. uwatmaq.
uguluq: Fol. Tavukların yumurtlamasına özgü yer ki, tavukları celbetmek için içine bir yumurta konulur.
Ughuy: ağ. bk. Uyghur.
uh: İç çekmek; ah çekmek.
uxlaq: Uyuyan,, uykuda olan.
uxlash: Uyuma.
uxlatmaq: (uxlimaq'tan) Uyutmak.
uxlimaq: Uyumak.
uxliwalmaq: Uyumak.
uxlutush: Uyutma.
uxmaq: Anlamak, duymak, işitmek.
uxmas: Anlamaz, duymaz, işitmez.
uxmasliq: Anlamazlık, duymazlık, işitmezlik.
uxturmaq: Duyurmak, anlatmak, işittirmek.
uxturush: Duyuru. Uxturush bermek – Duyurmak.
uja: Emzik.
ujret: a. kit. 1. Kiralama 2. Mükafat.
ujretlik: a.u. Kiralık.
uka: Küçük erkek kardeş. Aka-uka – Erkek kardeşler; ağabey ve küçük kardeş.
ukiliq: Küçük kardeşlik.
Ukrain: Ukrain, Ukrainli. Ukrain ayili – Ukrain kadını. Ukrain tili – Ukrain dili.
uqa: Şerit (-di), sıçandis, sırma.
uqat: Yüksek, yüce. Uqat taghlar – Yüksek dağlar.
uqturmaq: ağ. bk. uxturmaq.
uqulimaq: Masaj, ovma.
uqum: Anlam, fikir, tasavvur.
uqumcham: Anlayışlı.
uqumchanliq: Anlayışlılık.
uqumluq: Anlayışlı, bilinçli.
uqumsiz: Anlayışsız, bilinçsiz.
uqumsizliq: Anlayışsızlık, bilinçsizlik.
uqushluq: Anlayışlı, bilinçli, şuurlu.
uqushmaq: Anlaşmak. Til uqushmighanliqtin – Dil anlaşmazlığından.
uqushmasliq: Yanlışlık, anlaşmazlık, ihtilaf. Uqushmasliq tughdurmaq – İhtilaf doğurmak.
uqushsiz: Beyinsiz, kalın kafalı, ahmak, budala 2. Karanlık, muğlak, anlaşılmaz.
uqushsizliq: Beyinsizlik 2. Bilinçsizlik.
uqushulmaq: Anlaşılmak. Uqushulmay qalghangha oxshaydu – Anlaşılmamış gibi.
uqushulmasliq: Anlaşılmazlık. Uqushulmasliq boluptu – Yanlışlık olmuş.
ulang: Kolan.
ulanma: Ek, eklenme. Sual ulanmisi – Soru eki.
ulash: Bağlama, ekleme.
ulashmaq: Bağlaşmak, ekleşmek 2. Ulaşmak. Harwa bizning melige ulashqanda – Araba bizim mahalleye ulaştığında. Bügün'gi kün'ge ulashtim – Bu güne eriştim.
ulashturma: Birleştirme, ekleme.
ulatmaq: (ulimaq'tan I) Ekletmek, bağlatmak.
ulghaymaq: Artmak, büyümek, çoğalmak. Ulghay ölkem! – Büyü vatanım!
ulghaytmaq: (ulghaymaq'tan) Artırmak, büyütmek, çoğaltmak.
ultang: Kösele.
ulugh: bk. uluq.
uluq: Ulu, yüce. Uluqlar – Ulular, büyükler.
uluqdimaq: bk. uluqlimaq.
uluqlash: Ululama, büyütme.
uluqlimaq: Ululamak, büyütmek.
uluqluq: Ululuk, büyüklük. Uluqluq qilmaq – Büyüklük etmek.
uluqsiman: Dalyan gibi; boylu poslu.
uluqwar: u.f. Büyüklük, yücelik. Ulughwar artuqluq – Büyük istidat, yücelik.
uluqwarliq: Yücelik, ululuk, büyüklük.
ulus: tar. 1. Halk 2. Vatan.
ulutush: Ekletme, bağlatma.
uma: bk. umu.
umach: Koyu çorba; mısır unu çorbası.
umaq: bk. omaq.
umash: bk. umach.
umtulmaq: bk. intilmek.
umu: O da. Umu keldi – O da geldi.
umum: a. Kamu. Umum xelq tili – Kamu halk dili. Umum aldida – Kamu önünde. Umumniki – Umumundur, umumunki; kamu mülkü. Umum paydisi – Kamu yararı.
umumen: a. Genel halde, genellikle. Umumen alghanda – Genellikle. Umumen éytqanda – Genellemek gerekirse.
umumiy: a. Umumî. Umumiy tinchliq – Genel barış. Umumiy daramet – Genel gelir.
umumiyet: a. Umumiyet.
umumiyleshtürmek: a.u. Genelleştirmek; topluma mal etmek.
umumiyliq: a.u. Genellik.
umumlash: a.u. Genelleştirme.
umumliq: a.u. Genellik.
umumlimaq: a.u. Genelleştirmek.
umurtqa: bk. omurtqa.
umutulmaq: ağ. bk. unutulmaq.
un: Un. Bughday uni – Buğday unu. Un eglimek – Un elemek. Un tartmaq – Buğday öğütmek. Un tartish – Buğday öğütme. Sungek uni – Kemik unu.
unash: Tasvip etme, onaylama, kabul etme, rıza olma.
unashmaq: Anlaşmak, onaylamak, beraber kabul etmek.
unatmaq: (unimaq'tan) Kabul ettirmek, onaylatmak.
unche: O kadar derecede. Unche köp emes – O kadar çok değil.
unche-munche: Biraz.
unchi: Uncu.
unchilik: Böyle, öyle, şöyle kadar, bu kadar, öylesine. Unchilik köp emes – O kadar çok değil.
unda: Orada 2. O halde.
unda-munda: Orada burada.
undaq: Öyle. Undaq bolsa – Öyleyse halde. Undaq emesmu? – Öyle değil mi? Undaq bolmighanda – Öyle olmadığı halde.
undaq-mundaq: Şöyle böyle. U undaq-mundaqlardin emes – O şöyle böylelerinden değil. U undaq-mundaq dep yürüptu – O saçmalıyormuş.
undaqchi-mundaqchi: Vay herif vay! 2. Kararsız, sallantılı.
undin: Ondan; bk. uningdin. Undin kéyin – Ondan sonra. Undin ilgiri – Ondan önce. Undin qalsa – Ondan kala.
undin-bundin: Ondan -bundan.
ungay: bk. ongay.
ungghiche: O ana kadar; o arada.
uni: Onu. Uni körmidim – Onu görmedim. Unisi néme qilghini? – Neden öyle yapmış?
uni-muni: Onu-bunu. Uni-muni dep – Onubunu diye. Uni-muni dep baralmay qaldim – Onu-bunu diye gidemedim.
unimaq: Kabul etmek, rıza olmak, onaylamak, tasvip etmek.
uning: Onun. Uning bilen – Onunla. Uning üstige – Üstelik. Uning üchün – Onun için.
uningche: Ona göre.
uningda: Onda.
uningdin: Ondan. Uningdin kéyin – Ondan sonra. Uningdin bashka – Ondan başka. Uningdin köre – Öyle yapmaktansa; ona nazaran. Uningdin köre buni alghan yaxshi – Ona nazaran bunu almak daha iyi.
uninggha: Ona. Uninggha qarighanda – Ona nazaran.
uningghiche: O ana kadar; o anda.
uningki: Onunki. Bu kitap uningki – Bu kitap onunki.
uningsiz: Onsuz olmadan. Uningsiz hem – O olmadan da.
uniwérsal: r. Universal. Uniwérsal magazin – Süpermarket.
uniwérsitét: r. Üniversite.
unsur: a. Unsur, fert, şahıs. Aktip unsur – Etkili fert; ilerici. Eksiyetchi unsur – Gerici, muhalif, inatçı.
untughaq: Unutkan.
untughaqliq: Unutkanlık.
untuldurush: Unutturma.
untulghusiz: Unutulmaz.
untulmas: Unutulmaz. Unutulmas tesir qaldurmaq – Unutulmaz tesir bırakmak.
untulmaydighan: Unutulmaz.
untumaq: Unutmak. Untup qalmaq – Unutuvermek. Untup ketmek – Unutmuş olmak.
untush: Unutma, unutuş.
unutqaq: Unutkan.
unutqaqliq: Unutkanlık.
unutmaq: Unutmak.
unutmasliq: Unutmazlık.
unutturmaq: (unutmaq'tan) Unutturmak. Unutturmay ésimge sal – Unutturmadan hatırlat.
unutulmaq: Unutulmak.
unwan: a. Ünvan. Herbiy unwan – Askerî unvan. Pexriy unwan – Şeref unvanı.
upa: Pudra. Upa qutisi – Pudra kutusu. Upa sürkimek – Pudra sürmek. 2. Üstübeç. Upa yaqmaq – Üstübeç sürmek.
upa-englik: Kozmetik. Upa-englik sürtmek – Kozmetik kullanmak.
upqun: Dalga, dalgır, çırpıntı.
uplimaq: İç çekmek; ah çekmek.
uprash: Yıpranma, eskime.
upratmaq: (uprimaq'tan) Yıpratmak, eskitmek.
uprimaq: Yıpranmak, eskimek.
upuq: a. Ufuk.
upula-tupula: Acele, çarçabuk, üstünkörü. Upula-tupula ishlen'gen ish – Acele yapılmış iş.
ur-yiqit: Katliam, yağma, yakıp yıkmak, talan etmek, yumruk kavgası.
ur-yiqitchi: Yakıp yıkan kimse; kavgacı.
ura: Tahıl konulan çukur.
uran: r. kim. Uranyum. Uran rudisi – Maden cevheri.
urchuq: Masura 2. Çıkrık (-ğı).
urda: ağ. bk. orda.
Urguy: ağ. bk. Uyghur.
urghu: dil. Vurgu. Urghu kéyinki boghumda – Vurgu son hecede.
urghuluq: dil. Vurgulu. Urghuluq boghum – Vurgulu hece.
urghumaq: Sıçramak. Néfit urghup chiqti – Neft sıçrayıp çıktı. Könglüm urghuydu – Emin değilim, endişeliyim.
urghusiz: Vurgusuz. Urghusiz boghum – Vurgusuz hece.
urmaq: Vurmak, dövmek. Urup chüshürmek – Vurarak düşürmek. Urup kétish – Vurmak, delmek, kırmak. Yürigim urup turuptu – Heyecanlıyım, korkuyorum. Oghrini qaraqchi urdi – Hırsızı haydut vurdu. Lap urmaq – Çene çalmak; saçmalamak. Ah urmaq – Ah çekmek. Shamal urup turuptu – Yel esiyor. Tömürni qizighida ur – d. Demiri tavmda döv. Xuda urdi – Allah belasını verdi. Xuda urghur! – Allah belasını versin! Xuda ursun! – Allah belasını versin! Xudaning urghuni – Allahın kahri. Séni Xuda uruptu – Seni Allah kahretmiş.
urp: a. Adet, alışık.
urp-adet: a. Töre, alışık, ahlak, ğelenek.
urra: Hura.
uruq: Tohum 2. Soy. Uruq chachmaq – Tohum saçmak; tohum ekmek. Kishilik urughi – İnsan nesli, soy, kuşak, boy. Qérindash uruq – Aynı soydam.
uruq-aymaq: Nesil, soy, boy, kabile. Uruq-aymaq alaqiliri – Boy ve kabile ilişkileri. Uruq aymighi bolmighan – Soysuz, nesilsiz.
uruq-pusht: Evlat, nesil.
uruq-tuqqan: Akraba, soy.
uruq-tuqqanchiliq: Akrabalık. Uruq-tuqqanchiliq qilmaq – Akrabalık ilişkiyi sürdürmek.
uruq-tuqqanliq: Akrabalık. Uruq-tuqqanliq münasiwetler – Akrabalık ilişkiler.
uruq-tuqqansiz: Akrabasız.
uruqcha: Çekirdek.
uruqchiliq: Tohumculuk 2. Kabile düzeni. Uruqchiliq tüzümi – Kabile düzeni.
uruqdashliq: Kabile düzeni.
uruqlandurmaq: Döllendirmek.
uruqlanmaq: Döllenmek.
uruqluq: Tohum. Süpetlik uruqluq – Kaliteli tohum.
uruqlunush: Döllenme.
urulmaq: Vurulmak, dövülmek.
urunchaq: Çalışkan, tutumlu, girişken.
urunchaqliq: Çalışkanlık, tutumluluk.
uruwalmaq: Çarpmak, çarpılmak.
urush: Savaş 2. Dövüş. Arimizda urush chiqip ketti – Aramızda dövüş çıktı. Urush-talash – Dövüş-dalaş, macera, kavga. Urush-talashsiz yashimaq – Kavgasız yaşamak. Weten urushi – Vatan savaşı; istilaya karşı savaş. Grazhdanlar urushi – İç savaş. Azatliq urushi – Kurtuluş savaşı. Özara urush – Kendi aralarındaki savaş. Urush otini tutashturghuchilar – Savaş ateşini tutuşturanlar. Urush körgen yigit – Savaş görmüş delikanlı. Kocha urushliri – Sokak savaşları. Tanka urushi – Tank savaşı.
urushchan: Kavgacı, maceracı, dövüşken.
urushchanliq: Kavgacılık, dövüşkenlik.
urushxumar: Savaş yanlısı; savaştan yana.
urushxumarliq: Savaş yanlılığı.
urushqaq: Kavgacı, dövüşken.
urushqaqliq: Kavgacılık, dövüşkenlik.
urushmaq: Savaşmak, dövüşmek. Urushup qalmaq – Dövüşmek. Urushup tillimang méni – Beni hakaret etmeyin.
urushperest: u.f. Savaş taraftarı; kavgacı.
urushperestlik: u.f.u. Savaş taraftarlığı.
urushturmaq: (urushmaq'tan) Savaştırmak, dövüştürmek.
usquch: Kürek, kepçe.
usluk: Susızlığı gidermek için içilen içki 2. Susızlık. Uslughimni qandurdim – Susızlığımı girderdim.
usluq: Becerikli, mahir, usta.
uslup: a. Üslup, tarz, usul.
usmaq: Uzatmak, vermek, almak, çekmek, dökmek, koymak. Tamaq usmaq – Yemeği tabağa koymak.
ussash: Susama.
ussiz: Beceriksiz, maharetsiz.
ussizliq: Beceriksizlik, maharetsizlik.
ussul: a. Dans. Ussul oynimaq – Dans oynamak.
ussulchi: İyi dans oynayan.
ussuluq: bk. usluq.
ussumaq: Susamak.
ussuzluq: bk. ussumaq.
usta: f. Usta. U öz ishige nahayiti usta – O kendi işine son derece mahir. Sen'et ustiliri – Sanat ustaları. Gepke usta – Söze mahir.
ustaz: a. Öğretmen, hoca.
ustazliq: a.u. Öğretmenlik; hocalık. Ustazliq qilmaq – Hocalık yapmak.
ustghan: ağ. bk. ustuxan.
ustixana: f. Yapım evi, imalathane.
ustixanliq: f.u. Kemikli.
ustikar: f. Usta.
ustikarliq: f.u. Ustahk.
ustuxan: Kemik, iskelet. Mure ustuxini – Omuz kemiği.
ustuluq: Ustalık, mahirlik. Sözge ustuluq – Söze mahirlik, hatiplik.
ustura: f. Ustura.
usturlap: f. Müneccimlik.
usulchi: İyi dans oynayan.
usung: ç. Bir tür sebze ki, deve kuyruğuna benzer. Çiy yenilir.
usush: bk. usmaq.
ushaq: bk. ushshaq.
ushalmaq: Ufalmak.
ushatmaq: Ufaltmak, kırmak.
ushbu: İşte bu.
ushqashmaq: ağ. Karşılaşmak. Men yolda uninggha ushqashtim – Ben yolda onunla karşılaştım. Yolda bir boway ushqushup qaldi – Yolda bir dede karşılaştı. Men tuyuqsiz uninggha ushqushup qaldim – Ben tesadüf onunla karşılaştım.
ushqurmaq: Bağırmak, aksırmak.
ushqutquch: Düdük.
ushqutqum: Islık, vızıltı.
ushqutmaq: Islık çalmak, vızıldamak. Shamal ushqutup turuptu – Rüzgar vızıldıyor.
ushshaq: Ufak. Ushshaq oghriliq – Ufak hırsızlık; ufak-tefek şeyleri çalmak. Ushshaq bala – Küçük çocuk. Ushshaq döletler – Küçük devletler. Ushshaq qilmaq – Ufaltmak. Ushshaq ishlepchiqarghuchi – Küçük üretim sahibi. Ushshaq pul – Bozuk para, küçük para. Ushshaq mal – Küçük baş hayvanlar. Ushshaq qol – Parmak. Ushshaq söz – Gevezelik, dedikodu, saçma.
ushshuq: Şiş, kabartı. Ushshuq késel – Şiş hastalığı. 2. Uçuk, sivilce 3. Yumru 4. Sıvışık, yapışkan, çam sakızı gibi. 5. Utanmaz 6. Şımarık, hırçın.
ushshuqluq: Yılışıklık, şımarıklık, utanmazlık.
ushtumaq: Ufaltmak, ufalamak, parçalamak. Nan ushtumaq – Ekmeği ufaltmak.
ushtumtut: Tesadüf, ani, birdenbire. Ushtumtut soraq – Ani sorgu.
ushtuwalmaq: Koparmak, kınp koparmak.
ushur: a. öshür.
ushutush: Ufaltma.
utan: ağ. bk. qaxshal.
utquzmaq: (utmaq'tan) Kaybetmek.
utmaq: Kazanmak, yenmek.
utopik: r. Ütopik.
utopist: r. fels. Ütopist.
utopistik: r. Ütopik, hayali.
utopistliq: Ütopik, hayali. Utopistliq pelsepe – Ütopik felsefe.
uttur: ağ. Doğru, düz, doğrudan doğru, kestirme. Uttur yol – Kestirme yol. Uttur qarimaq – Doğru bakmak.
utturida: Karşıda. Utturumda – Karşımda.
utturmaq: (utmaq'tan) Kaybetmek; bk. utquzmaq.
utturuwetmek: Kaybetmek.
utuwalmaq: Kazanmak, yenmek.
utughluq: bk. utuqluq.
utughuch: ağ. bk. otughuch.
utuq: Başarı, muvaffakiyet, kazanç. Utuqqa ége bolmaq – Başarmak, kazanmak. Utuqqa erishmek – Kazanmak, başarmak, eldetmek.
utuqluq: Başarılı, kazançlı, faydalı, avantajlı. Utuqluq zayom – Avantajlı istikraz.
utuqsiz: Başansız, muvaffakıyetsiz, kazançsız.
utuqsizliq: Başarısızlık, muvaffakıyetsizlik, kazançsızlık.
utulmaq: Kaybetmek, yenilmek, yenilgi.
uturmaq: bk. utturmaq.
utush: Kazanma, yenme. Utush oyuni – Kumar.
uwa: Yuva. Éyiq uwisi – Ayı yuvası. Chümülining uwisi – Karıncanın yuvası. Here uwisi – Ara kuvanı. Uwa salmaq – Yuva yapmak.
uwaq: Ufak. Uwaq aqche – Ufak para, bozuk para. Uwaq chöp – Ot kırıntısı. Nan uwighi – Ekmek ufağı.
uwaq-tüyek: Ufak tefek.
uwaqsinmaq: Küçümsenmek.
uwal: a. Vebal. Uwal boldi – Yazık oldu. Uwali manga bolsun – Vebalı benim boynumda. Uwal emesmu? – Yazık değil mi?
uwalmaq: Ufalmak.
uwatquch: Ufaltan alet, çekiç. Uwatquch bazghan – Ufaltan büyük çekiç.
uwatmaq: Ufaltmak.
uwlash: Uluma, ulumak.
uwlimaq: Ulumak.
uwulimaq: Ovmak. Közingni uwulima – Gözünü ovma.
uy: Öküz. Uy harwa – Öküz arabası.
uyaq: O taraf, ötesi.
uyaq-buyaq: O tarafbu taraf. Uyaq-buyaqni qarap bar – Çevrene bakarak var (git). Ishning uyaq-buyaghini körüp heriket qil – İşi inceledikten sonra hareket et.
uyaq-buyaqta: Her tarafta. Uyaq-buyaqtin – Her taraftan. Uyaq-buyaqqa – Her tarafa. Uyaq-buyaqqa qarap ish qiling – Çevrene bakarak iş yap.
uyaqqa: O tarafa.
uyaqta: O tarafta.
uyaqtin: O taraftan.
uyalchaq: Utangaç, utangan.
uyalchaqliq: Utangaçlık, utanganlık.
uyaldurmaq: (uyalmaq'tan) Utandırmak.
uyalmaq: Utanmak.
uyaltmaq: (uyalmaq'tan) Utandırmak.
uyan: O taraf.
uyan-buyan: Her taraf 2. Bir şeyler. Uyan-buyan almaqchimen – Bir şeyler alacağım.
uyanda: O tarafta.
uyandin: O taraftan.
uyangha: O tarafa.
uyat: Ayıp, utanç, ar, haya. Méni uyatqa qaldurding – Beni utandırdın. Uyatqa qaldurmaq – Utandırmak. Uyatqa qalmaq – Utanmak. Uyat emesmu sizge – Utanmıyor musunuz. Uyat söz – Ayıp söz.
uyatchan: Utanan, utangaç, utangan.
uyatchanliq: Utangaçlık, utanganlık.
uyatliq: Ayıp, utandırıcı. Uyatliq ish – Utandırıcı iş. Uyatliq qonaq – Saygılı konuk.
uyatmaq: Utanmak.
uyatsiz: Utanmaz. Uyatsizlanmaq – Utanmaz hale gelmek.
uyatsizliq: Utanmazlık.
uydurma: Uydurma. Uydurma gepler – Uydurma sözler; uydurulmuş sözler.
uyerde: Orada.
uyerdin: Oradan.
uyerge: Oraya.
uyghun: Uygun. Uyghun bolmaq – Uygun olmak. Uyghun emes – Uygun değil. Bu xewer emiliyetke uyghun emes – Bu haber gerçeğe uygun değil.
uyghunlashturmaq: Uygunlaştırmak, uygun hale getirmek.
uyghunluq: Uygunluk.
Uyghur: Uygur. Uyghur tili – Uygur dili. Sériq Uyghurlar – Sarı Uygurlar. Qédimqi Uyghur tili – Eski Uygur dili.
Uyghurshunas: Uygurşunas, Uygur bilimi bilgini.
Uyghurshunasliq: Uygurşunaslık, Uygur bilimselliği.
uyqu: Uyku. Uyqudin oyghanmaq – Uykudan uyanmak. Uyqu arilash – Uyku karışık. Uyqum qachti – Uykum kaçtı. Uyqumni keltürdi – Uykumu getirdi. Uyqum kéliwatidu – Uykum geliyor. Uyqum kélidu – Uykum gelir. Uyqum kelmeydu – Uykum gelmiyor. Uyqu keltürmek – Uyku getirmek. Uyqu keltürüdighan – Uyku getiren. Uyqum qanmidi – Uykumu alamadım. Uyqu keltürüdighan dora – Uyku getiren ilaç. Uyqu basmaq – Uyku basmak. Uyqugha ketmek – Uyumak, uyumaya başlamak, uyumaya çalışmak.
uyquchan: Uykucu.
uyquchanliq: Uykuculuk.
uyquluk: Uykulu.
uyquluqta: Uykulu halde. Uyquluk közler – Uykulu gözler. Uyquluk adem – Uykulu adam.
uyqusiratmaq: Uykusunu getirmek.
uyqusirimaq: Uykusu gelmek.
uyqusiritish: Uykusunu getirme.
uyqusiz: Uykusuz. Uyqusiz ötken tün – Uykusuz geçen gece.
uyqusizliq: Uykusuzluk.
uyma: Yığın, küme. Uyma qar – Kar kümesi. 2. Çöplük, mezbele, süprüntülük.
uyulush: Utanma, mahcup olma.
uyumaq: Mayalanmak, ekşimek. Süt uyup qaptu – Süt ekşimiş.
uyushqaq: Çabuk birleşen.
uyushqaqliq: Birliklilik. Uyushqaqliq tüpeylidin – Birliktelikten dolayı.
uyushqan: Birlik, birleşmiş. Uyushqan halde – Birlik halinde.
uyushma: Dernek. Medeniy aqartish uyushmisi – Kültür nemeği. Yoshurun uyushma – Gizli dernek.
uyushmaq: Birleşmek, örgütlenmek, teşkilâtlanmak.
uyushturghuchi: Tertipleyen, kurucu, örgütleyici.
uyushturghuchiliq: Örgütleyicilik, kuruculuk, teşkilatçılık.
uyushuk: Mıncık mıncık, buruşturulmuş. 2. Birleşik 3. Tertipli, düzenli.
uyutmaq: (uyumaq'tan) Mayalamak, ekşitmek.
uzaghul: ağ. bk. uzaqi.
uzaq: Uzak. Uzak Sherq – Uzak Doğu. Uzaqqa sozmaq – Uzatmak. Uzaq ötmüsh – Uzak geçmiş. Uzaq gep – Uygulanması zor. Uzaq ömürlük – Uzun ömürlü. Uzaq dewirlik – Uzun devirli. Uzaq degende – En uzağı. Uzaq müddetlik – Uzun müddetli.
uzaq-yekin: Uzak ve yakın.
uzaq-yéqinda: Bir gün.
uzaq-yéqinliq: Uzak ve yakınlık. Uzaq-yéqinliqigha qarimidim – Uzak ve yakınlığına bakmadım.
uzaqi: Geçen yılın.
uzaqqa: Uzağa.
uzaqlashmaq: Uzaklaşmak.
uzaqlatmaq: (uzaqlimaq'tan) Uzaklatmak.
uzaqliq: Uzaklık.
uzaqlimaq: Uzaklamak.
uzaqlimay: Uzaklamadan.
uzaqlishish: Uzaklaşma.
uzaqlitish: Uzaklatma.
uzaqta: Uzakta.
uzaqtiki: Uzaktaki.
uzaqtin: Uzaktan. Bizning öy uzaqtin körünüdu – Bizim ev uzaktan görünüyor. Uzaqtin béri – Çoktan buyana. Uzaqtin-uzaq – Çok uzak.
uzanmaq: Uzanmak.
uzarmaq: Uzamak. Kün uzardi – Gün uzadı.
uzartilmaq: Uzatılmak.
uzartmaq: (uzarmaq'tan) Uzatmak.
uzatquchi: Uğurlayan.
uzatmaq: Uğurlamak. Uzutup qoymaq – Uğurlamak; birini kapıya kadar geçirmek.
uzaytmaq: Uzatmak.
uzayturmaq: (uzaytmaq'tan) Uzattırmak.
uzimaq: Uzaklaşmak. Uzap ketmek – Uzaklaşmak. Balilar uzap kétip qaptu – Çocuklar uzaklaşıp gitmişler. Qöp uzimay – Çok geçmeden. Bu ish uzap ketti – Bu iş gecikti.
uzuq: ağ. bk. ozuq.
uzun: Uzun. Uzunigha – Uzununa. Uzunigha késish – Uzununa kesme. Uzundin – Uzundan. Uzun müddetlik – Uzun müddetli. Uzungha sozulghan – Devamlı, uzun devam edecek olan. Uzundin bérige – Çoktan buyana. Uzundin melum – Çoktan belli. Uzun ötmestin – Çok geçmeden. Uzun yillar – Uzun yıllar. Uzun yillarghiche – Uzun yıllara kadar. Uzun ömür – Uzun ömür. Uzun qol – Orta parmak. Uzun qulaq – Kulağı delik. Uzun qulaqtin anglanghan xewerlerge qarighanda – Duyulmuş haberlere göre.
uzun-uzaq: Uzun ve uzak; uçsuz bucaksız. Uzun-uzaqqa sozulghan étizlar – Uçsuz bucaksız tarlalar.
uzunchaq: Uzunca.
uzunchaqliq: Uzunca olma hali.
uzundin-uzun: Uzak mesafe 2. Uzun zaman.
uzunghiche: Uzun bir zamana kadar. Xéli uzunghiche qarap turdi – Epey zamana kadar ayakta baktı kaldı.
uzunluq: Uzunluk. Uzunlighi 5 métr – Uzunluğu 5 metre. Atmish besh gradus gherp uzunlighida – Altmış beş derece batı boyutunda.
uzunush: Uzanma.
uzurush: Uzama.
uzuti: Uzununa, uzunluğuna, uzunluğu. Binaning uzuti teripi – Binanın uzunluğu tarafı.
uzutush: Uğurlama; kapıya kadar geçirme.
uzuyush: Uzama.
üch: Üç. Üch ayaq – Üç ayak. Üch bulung – Üç köşe (üç köşeli matematik çizgi aleti). Üch bulungluq – Üç köşeli. Üch ayliq – Üç aylık. Üch talaq – Uç talak.
üchek: Yuva, sığınak. Üchektigi chiwin – Yuvadaki sinek kurtçuğu.
üchey: Barsak. Achchiq üchey – İnce yağsız barsak. Yaghliq üchey – Yağlı barsak. Qarghu üchey veya sokur üchey – Kör barsak. Üchey aghrighi – Barsak hastalığı.
üchey-qérin: İşkembe.
ücheylen: Üç kişi, üçümüz. Ular ücheylen édi – Onlar üç kişi idi.
ücheylik: Barsaklı.
üchgezek: Üçüz.
üchike: Meyvenin kemikli çekirdeği.
üchile: Üçübiz.
üchkü: Matkap (ucu), delgi, burgu.
üchqir: Üç kenar (geometrik).
üchqirliq: Üç kenarlı (geometrik).
üchlük: Üçlü.
üchü: ağ. bk. üchey.
üchülen: bk. ücheylen.
üchün: İçin. Sen üchün – Sen için. Shuning üchün – Şunun için. Bext üchün – Baht için. Biz tinchliq üchün kürüshimiz – Biz banş için mücadele edeceğiz. Uning kelmigenligi üchün – Onun gelmediği için.
üchünchi: Üçüncü. Üchünchi ata – Üçüncü ata. Üchünchi ana – Üçüncü ana.
üd: bot. Sarısabır.
üdde: a. ağ. Sorumluluk, yerine getirme.
üdügen: Siçan, fare.
ügdek: Uykulu. Ugdek basqan – Uyuklamış. Ügdek deryasigha chöküp patmighin – Uyku nehrine dalarak boğulma.
ügdesh: Uyuklama.
ügdetmek: (ügdümek'ten) Uyuklatmak.
ügdümek: Uyuklamak.
ügdütüsh: Uyuklatma.
üge: Üye, terkip.
ügenmek: Öğrenmek.
ügetmek: Öğretmek.
ügre: Tel şehriye, ince şehriye ügre kesmek çorba makarnası kesmek.
ügü: Mağara.
ügün: Öbürgün; bk. ögün.
ügünlük: bk. ügün.
ügünlükke: bk. ügün.
üjek: Cinsel organ, erkek cinsel organı.
üjme: Dut ağacı ve onun meyvesi.
üjmilik: Dut ağaçlığı.
üjük: bk. üjek.
üjüm: ağ. bk. üzüm.
üzhme: ağ. bk. üjme.
üke: Baykuş.
üleg: ağ. bk. ölük.
ülek: ağ. bk. ölük.
ülem: ağ. bk. ölüm.
ülem-yetim: ağ. bk. ölüm-yitim.
ülge: Örnek, model. Ülge almaq – Örnek almak. Ülge bolmaq – Örnek olmak. Ülge körsetmek – Örnek göstermek.
ülgermek: ağ. bk. ülgürmek.
ülgilik: Örneklik, nümunelik.
ülgüdimek: Samandan ayırmak.
ülgüje: Toptan, toptan fiyat. Ülgüje soda ponkiti – Toptan ticaret yeri.
ülgürmek: Yetişmek. Derske ülgürmek – Derse yetişmek. U oqushta ülgürelmeydu – O derste yetişemiyor.
ülgürtmek: (ülgürmek'ten) Yetiştirmek.
ülgütmek: ağ. bk. ülgürtmek.
ülpet: a. Dost, ahbap. Ülpet qilmaq – Dost olmak.
ülpetchilik: a.u. Dostluk. Ülpetchilik qilmaq – Dostluk yapmak.
ülüsh: Ülüş, pay, hisse 2. Nasip, kader, kısmet.
ülüshkün: Geçen gün, evvelki gün.
ülüshsiz: Ülüşsiz.
üm: a. Birleşme. Üm bolmaq – Birleşmek, ittifak olmak.
ümcheymek: Eğrilmek, küsmek, alınmak.
ümcheytmek: (ümcheymek'ten) Eğriltmek, küstürmek.
ümchük: Örümcek. Ümchük tori – Örümcek ağı.
ümit: a. Ümit. Ümit üzmek – Ümit kesmek. Ümitim sizde – Ümidim sizde. Ümitim üzüldi – Ümidim kesildi. Ümit tughdurmaq – Ümit hasıl etmek. Ümit qilmaq – Ümit etmek.
ümitlendürmek: a.u. Ümitlendirmek.
ümitlik: a.u. Ümitli.
ümitsiz: a.u. Ümitsiz.
ümitsizlik: a.u. Ümitsizlik.
ümitwar: a.f. Ümitvar, ümitli. Ümitwar bolmaq – Ümitli olmmak.
ümitwarliq: a.f.u. Ümitlilik. Chong ümitwarliq bflmen – Büyük ümit ile.
ümleshmek: Birleşmek, ittifakla, bir araya gelmek.
ümür: bk. ömür.
ün: Ün, ses, seda. Üni öchti – Sustu, sesi kesildi. Ünüm pütüp ketgüdek boldi – Sesim kesilir gibi oldu. Üning öchkür! – Sesin kesilsin! Ün chiqmaq – Ses çıkarmak, seslenmek. Üni chiqmay qaldi – Sustu, sesi kesildi. Üningni chiqarma! – Sesini çıkarma! Ünining bériche – Bütün sesi ile. Ün bermek – Oy vermek. Ün chéqirip – Seslenerek. U ün sélip yighlidi – O seslenerek ağladı. Üningni peslet! – Sesini alçalt. Bashta gep bolsa, ayaqta ün yoq – Başında konuşulursa, sonunda ses çıkmaz. Ünimu yoq, sözimu yoq – Sesi de yok, sözü de yok. Ün qatmaq – Oy vermek; desteklemek.
ün-tün: Ses, seda. Ün-tün chiqarmidim – Ses çıkarmadım, sustum.
ün-tünsiz: Sessiz, sakin.
ünche: İnci. Ünche monchighi – İnce gerdanlığı.
ünchiqarmay: Ses çıkarmadan, sessizce, sakin halde.
ünchiqmas: Sessiz, suskun.
ünchiqmasliq: Sessizlik, suskunluk.
ünchiqmastin: Ses çıkarmadan, sessizce, gizlice.
ünchiqmay: Sessizce. Ünchiqmay olturup aldi – Seslenmekten kaçındı. Ünchiqmay turmaq – Sessizce durmak. U ünchiqmay qaldi – O ses çıkarmadı; O sessizliğini korudu.
ündesh: Seslenme, ünlem, ünlem işareti. Ündesh gep – gr. ünlem söz. Ündesh belgüsi – Ünlem işareti. Ündesh tawush – Ünlem ses.
ündeshmek: Karşılıklı seslenmek.
ündimek: Söylemek, demek 2. Çağırmak, davet etmek 3. Seslenmek, imdat istemek.
ündimes: Sessiz.
ündimeslik: Ses çıkarmazlık, suskunluk.
ündüme: bk. ündürme.
ündürme: Kabartılmış tahıl tanesi; su ile şişirilmiş tahıl tanesi.
ündürmek: (ünmek'ten) Filizlendirmek, yetiştirmek.
üngkür: İn, yuva, mağara.
ünglük: Bughday ünglük kishi – Esmer tenli kişi, buğday renkli kişi.
ünlük: Ünlü.
ünmek: Filizlenmek. Tawuzning uruqliri ünüp chiqti – Karpuzun tohumlan filizlendi. Méxnitingdin bal ünidu – Emeğinden bal türer.
ünsiz: gr. Ünsüz, konsonant. Ünsiz tawush – Ünsüz ses.
ünsizlik: Sessizlik.
ünüm: Ürün, mahsul 2. Verim. Mixnet ünümi – Emeğin verimi.
ünümdar: u.f. Verimli.
ünümdarliq: u.f.u. Verimlilik. Emgek ünümdarlighi – Emeğin verimliliği.
ünümlük: Verimli.
ünümsiz: Verimsiz. Ünümsiz ish – Verimsiz iş. Ünümsiz mixnet – Verimsiz emek.
ünümsizlik: Verimsizlik.
ünüsh: Filizlenme.
ünüshlük: Kolay filizlenen. Ünüshlük bughday – Kolay filizlenen buğday.
ürek: Hayal, imge, görüntü.
ürenggi: bot. Akçaağaç, isfendan.
ürgidesh: ağ. bk. mügdesh.
ürgüley: bk. ürgülsun.
ürgülsun: Aferin, güvercinim, kuzum, sana canım feda olsun. Yigirme ming yil ürgülsun yigirme yashliq chéghingdin – Yirmi bin yıl feda olsun yirmi yaş dönemine.
üriltmek: (tirilmek'ten) Diriltmek.
ürker: astr. Büyükayı.
ürkesh: bk. örkesh.
ürkügek: Ürkek. Ürkügek at – Ürkek at.
ürkügeklik: Ürkeklik.
ürkümek: Ürkmek.
ürkütmek: (ürkümek'ten) Ürkütmek.
ürtmek: kit. Örtmek.
ürük: Erik. Qara ürük – Kara erik.
ürükzar: u.f. Erik bahçesi; eriklik, erikli yer.
üskek: Tos vuran. Üskek qala – Tos vuran inek.
üskeklik: Tos vurma hali.
üsküne: f.Cihaz, teçhizat, malzeme.
üskünilesh: f.u. Cihazlandırma.
üskünilik: f.u. Cihaz malzemesi.
üskünilimek: f.u. Cihazlandırmak.
üskünisiz: f.u. Teçhizatsız, cihazsız.
üsmek: Tos vurmak, boynuzla vurmak. Üsüp öltürmek – Boynuzla vurarak öldürmek.
üst: Üst.
üst-bash: Üst baş. U üsti-béshini kéyindi – O üst başına giyindi. Üst-béshini tazilimaq – Üst başım temizlemek.
üstek: Ek, ilave. Üstek almaq – Ek olarak yine almak; ek bir şey almak.
üstel: r. Masa. Üstelde oltarmaq – Masada oturmak.
üsteng: bk. östeng.
üsti-üstige: Üst üste. U üsti-üstige qeriz aldi – O üst üste borçlandı.
üstidiki: Üstündeki. Tashyol üstidiki yéza – Taşyol kıyısındaki köy.
üstidin: Üstünden, üzerinden. Méning üstimdin shikayet qiliptu – Hakkımda şikayet etmiş. Shanliq eskerlirimizning düshmen üstidin qazanghan ghalibiyiti – Şanlı askerlerimizin düşmana karşı galibiyeti. Üstidin chiqmaq – Halletmek, becermek. Anamgha bergen wedemning üstidin chiqtim – Anama verdiğim sözü yerine getirdim. Ash üstidin chiqtim – Yemekten geldim.
üstidinla: Üstünkörü, özensizlik, yüzeysel, şöyle böyle.
üstiwash: Kıyafet, takım.
üstixan: f. bk. ustuxan.
üstki: Üst, yukarı. Üstki qatlam – 1) Üst kat 2) Üst tabaka. Üstki körünüsh – Kıyafet; üst görünüm. Üstki sözliq tawush – Düz ünlüler.
üstqurma: Üstyapı.
üstqurmiliq: Üstyapılık, üstyapılı.
üstlimek: Eklemek, ilave etmek.
üstme-üst: Aralıksız, üst üstüne.
üstüme: Zam, prim, ilave, ek. Üstüme payda – Ek kâr (fayda).
üstünki: Üstündeki.
üsüm: ağ. bk. ösüm.
üsüshmek: Boynuzla vuruşmak; kafa vuruşmak.
üshshügen: Soğuk alan, donmuş.
üshshük: Soğuk, üşşük tegmek soğuk almak.
üshshümek: Donmak, soğuk almak, üşümek.
üshtek: Düdük.
üshümek: bk. üshshümek.
ütek: ağ. bk. ötük.
ütlimek: bk. ütülimek.
üttü: ağ. bk. udul.
ütülimek: Ütmek, tüylerini yakmak.
üylendürmek: (üylenmek'ten) Evlendirmek.
üylenmek: Evlenmek.
üymek: Bir yere toplamak.
üyündi: Yığın, küme, kütle.
üyür: Sürü, hayvan sürüsü.
üze: Sathi yüzeysel. Bilimi üze adem – Bilimi yüzeysel adam. Üze qarimaq – Üstünkörü ile bakmak. Üze halda – Sathi halde.
üzechilik: Üzechilik qilmaq – Saygısızlık etmek, dikkatsizlik etmek.
üzela: Diletant; sathi bilgisi olan adam.
üzengge: Üzengi. Ayighim üzenggide chaghda héchkim séni renjitelmeydu – Hayatta olduğum müddetçe hiç kim seni rahatsız edemez.
üzgüchi: Yüzücü.
üzlesh: Kaplama.
üzlükmek: Bitmek, sona ermek 2. Muhtaç olmak. Nan tügep, ular üzlüküp qaldi – Ekmek bitip, onlar muhtaç oldular.
üzlüksiz: Sürekli, devamlı. Üzlüksiz rewishte – Devamh halde.
üzlüksizlik: Devamlılık 2. Sabitlik.
üzmay: Yüze sürülen yağ.
üzre: Üstüne, üzerine. Appaq qeghez üzre – Bembeyaz kağıt üzerine.
üzük-üzük: Kesik, parça parça.
üzül-késil: Kesin olarak. Üzül-késil jawap – Kesin cevap. Üzül-késil bel qilmaq – Kesin halletmek.
üzül-késillik: Katilik, kesinlik.
üzüldürmek: (üzülmek'ten) Kesmek, kesilmek. Rayonni yemeklikler bilen üzüldürmey teminlesh – Bölgeyi kesintisiz halde azık ile temin etme.
üzülmek: Kopmak. Polat sim üzülüp ketti – Çelik tel koptu. Üzülüp chüshmek – Koparılıp düşmek.
üzülmey: Kopmadan, kesintisiz. Üzümler üzülüp boldi – Üzümler koparılıp bitti. Gep shu yerde üzüldi – Söz şurada kesildi. Béshing üzülgür! – Başın kopsun! Tuz nésiwim üzüldi – Nasibim kesildi. Bélim üzülüp aghriydu – Belim kesilmiş gibi ağrıyor. Mashina üzülmey qatnap turudu – Araba (otobös) ulaşımı kesintisiz devam ediyor. Maghdirim üzülüp kétiwatidu – Kuvvetsizleniyorum.
üzülüsh: Kopma, kesilme. Alaqining üzülüshi – İlişikinin kopması.
üzülüshmek: Ayrılmak, kesilmek, birbirinden kopmak.
üzüm: Üzüm. Aq üzüm – Beyaz üzüm. Qara üzüm – Kara üzüm. Qizil üzüm – Kızıl üzüm. Chéqir üzüm – Dut ağacı.
üzümchi: Üzümcü.
üzümchilik: Üzümcülük.
üzümlük: Üzümlük, üzüm bağı.
üzümzar: u.f. Üzüm bağı.
üzümzarliq: u.f.u. Üzüm bağı.
üzündi: Fıkra, parça. Hikayidin bir üzündi – Hikayeden bir parça.
üzüwetmek: Koparmak, ayırmak, kesmek.
üzüshchan: İyi yüzebilen.
üzüshmek: Yüzüşmek.
waba: a. Veba.
wachchide: Çok. U wachchide pul élip ketti – O çok para götürdü.
wachildatmaq: (wachildimaq'tan) Şapır şapır yemek.
wachildimaq: Şapır şapır yemek.
wadek: Korkuluk merdiven.
wadekchi: Korkuluk merdiven ustası.
wadekchilik: Korkuluk merdiven yapma işi.
wadi: a. Vadi, dere.
wagon: r. Vagon.
wah: ünl. Vah, vah vah.
wahakaza: a. Ve saire (v.s.).
wahalenki: a.f. Halbuki, oysa, oysaki.
wahe: a. kit. Vaha.
wahime: a. bk. wehime.
wax: a. ağ. bk. waxt.
waxliq: a.u. bk. waxtliq.
waxpe: a. Vakıf, mal ve mülk. Waxpe qilmaq – Mal ve mülkü vakıfa vermek.
waxt: a. Vakit, zaman. Öz waxtida – Zamanında. Bir waxtlarda – Bir zamanlarda. Tamaq waxtida – Yemek zamanında. Waxtim yoq – Vaktim yok. Shuning bilen bir waxtta – Aynı zamanda. Bosh waxt – Boş vakit. Waxti-salti keldi – Zamanı geldi.
waxtida: a.u. Zamanında. Waxtida kelding – Zamanında geldin.
waxtinche: a.u. Geçici olarak, muvakkat. Waxtinche ish – Geçici iş. Waxtinche toxtap tur – Biraz bekle.
waxtliq: a.u. Geçici, muvakkat. Waxtliq hökümet – Geçici hükümet.
waxtsiz: a.u. Zamansız. Waxtsiz keldingiz – Zamansız geldiniz.
waiz: a. kit. Vaiz.
wajip: a. Vacip.
wajiplik: a.u. Vacip olma hali.
wakalet: a. Vekâlet. Wakalet bermek – Vekalet vermek.
wakaletxana: a.f. Temsilcilik. Soda wakaletxanisi – Ticaret temsilciliği.
wakaletname: a.f. Vekâlet-Name.
wakaliten: a. Vekâleten.
waq: a. bk. waxt.
waqa: Bala-waqa – Çoluk çocuk.
waqaqlash: Vakvakaetme.
waqaqlimaq: Vakvaka etmek.
waqildaq: Oyuncak tabanca.
waqildatmaq: (waqildimaq'tan) Vakvaka ettirmek.
waqildimaq: Vakvaka etmek.
waqip: a. Haberdar, malumatlı, bilgili. Waqip bolmaq – Haberdar olmak.
waqirash: Bağırma, seslenme.
waqirashmaq: Bağrışmak, beraber seslenmek.
waqiratmaq: (waqirimaq'tan) Bağırtmak, seslendirmek.
waqirighaq: Yaygaracı.
waqirimaq: Bağırmak, seslenmek, yaygara etmek.
waqiriwetmek: Bağırıvermek.
waqt: a. bk. waxt.
waqtida: bk. waxtida.
waqtinche: a.u. bk. waxtinche.
wal-wul: Wal-wul qilmaq – Parıldamak, parlamak, parıl panl olmak.
walax: Gevezelik, dedikodu, saçma.
walaxlatmaq: (walaxlimaq'tan) Dedikodu yaptırmak; gevezelik ettirmek.
walaxlimaq: Dedikodu yapmak, gevezelik etmek.
walaqlimaq: bk. walaxlimaq.
wali: a. Vali.
walibol: r. Voleybol.
walildatmaq: (walildimaq'tan) Işıldatmak, parıldatmak.
walildighan: Işıldayan, parıldayan.
walildimaq: Işıldamak, parıldamak.
walley: Walley tayaq – Lapta (bir tür top oyunu); çomak.
wallida: Parıltı, pırıltı, parlaklık. Wallida qilmaq – Parlamak, ışıldamak.
wang-chung: Gürültü, patırtı, uğultu. Wang-chung kötermek – Gürültü yapmak.
wangildatmaq: (wangildimaq'tan) Uğuldatmak, gürültü yapmak.
wangildimaq: Uğuldamak, gürüldemek.
wangillimaq: bk. wangildimaq.
wangshiq: Homurdanıp duran.
wangshiqliq: Homurdanma huyu.
wangshimaq: Keskin çığlıklar koparmak; cıyak cıyak bağırmak.
wangshitmaq: (wangshimaq'tan) Keskin çığlıklar kopartmak; cıyak cıyak bağırtmak.
wanilin: ç. Vanilin.
wapa: a. Vefa. Wapa qilmaq – Vefa etmek; sözünü tutmak.
wapadar: a.f. Vefalı. Yari wapadar – Sadık, candan bağlı.
wapadarliq: a.f.u. Candan bağlılık; vefalı olma hali.
wapaliq: a.u. Vefalı. Wapaliq dost – Vefalı dost.
wapasil: ağ. t. Romatizma.
wapasiz: a.u. Vefasız. Wapasiz yar – Vefasız yar.
wapasizliq: a.u. Vefasızlık. Wapasizliq qilmaq – Vefasızlık etmek.
wapat: a. Vefat, ölüm.
waraqlatmaq: a.u. (waraqlimaq'tan I) Yapraklan çevirtmek.
warang: Gürültü, ses.
warang-jurung: Gürültü, patırtı, yaygara.
waris: a. Varis. Waris bolmaq – Varis olmak.
warisliq: a.u. Varislik.
waronka: r. Huni, mermi çukuru, çevrinti.
wasa: Sırık 2. Çubuk.
wasi: a. 1. Vasi, vasilik 2. Vasiyet eden.
wasil: a. Bağlama, birleştirme. Wasil bolmaq – Görüşmek, buluşmak.
wasilik: a.u. Vasilik. Wasilik qilmaq – Vasilik etmek.
wasite: a. Vasıta, alet. Ishlepchiqirish wasitiliri – Üretim aletleri.
wasitichiliq: a.u. Aracılık, arabuluculuk. Wasitichiliq qilmaq – Arabuluculuk yapmak.
wasitiliq: a.u. Vasıtalı.
wasitisiz: a.u. 1. Araçsız, vasıtasız 2. Aracısız, arabulucusuz.
wasititchi: a.u. Aracı.
wassal: r. Süzerene bağımlı derebeyi; peyk (ki).
wassalliq: r.u. Peyklik, uyduluk.
washang: Sonbaharda son meyvelerin toplanması. Washang qilmaq – Sonbarda son meyveleri toplamak.
watildaq: Çenesi düşük.
watildimaq: Çene çalmak, vativerek ağ. bk. leglek.
watwalaq: bk. witwalaq.
way: ünl. Vay, vay vay. Way jan – Vay can. Way dostum – Vay dostum.
way-wuy: Taklidî ses.
wayi: a. Hedef, amaç. Wayigha yetküzmek – Hedefe luşatırmak.
wayildash: Cızırdama.
wayildatmaq: (wayildimaq'tan) Cızırdatmak.
wayildimaq: Cızırdamak.
wayim: a. 1. Ürkü, telaş 2. Kaygı, tasa.
wayimchi: a.u. Kaygılı, üzüntülü.
wayimsiz: a.u. Kaygısız.
wayimsizliq: a.u. Kaygısızlık.
wayjan: ünl. İmdat, imdat bağrısı.
wayran: f. bk. weyran.
waysaqi: Geveze, çenebaz.
waysash: Çene çalma, gevezelik yapma.
waysatmaq: (waysimaq'tan) Çene çaldırmak, gevezelik yaptırmak.
waysimaq: Çene çalmak, gevezelik yapmak.
wayway: ünl. bk. way.
waywaylash: Bağırma 2. Ah vah etme.
waywaylatmaq: (waywaylimaq'tan) 1. Bağırtmak 2. Ah vah ettirmek.
waywaylimaq: Bağırmak 2. Ah vah etmek.
waz: Waz kechmek – Vaz geçmek.
wazelin: r. Vazelin.
weba: a. bk. waba.
wede: a. Vade, söz. Wede bermek – Söz vermek. Wedide turmaq – Sözünü tutmak. Wedisi yoq adem – Sözünü tutmayan adam.
wedileshmek: a.u. Birbirine söz vermek; iki kişi arasındaki anlaşma.
wedilik: a.u. Sözünü tutan, namuslu, dürüst.
wediname: a.f. Yazılı vaat.
wedisiz: a.u. Sözünü tutmayan.
wehakeza: bk. wahakaza.
wehem: a.f. bk. wehemde.
wehemde: a.f.u. Yine de.
wehi: a. din. Vahiy.
wehimdik: a.u. Vahimli, korkulu.
wehime: a. bk. wehm.
wehimichi: a.u. Korkak, ürkek, panik veren, velveleci.
wehimichilik: a.u. Korkaklık, ürkeklik.
wehm: a. Vahim.
wehshet: a. Vahşet.
wehshetlik: a.u. Vahşet olma hali.
wehshi: a. Vahşî. Wehshi haywan – Vahşî hayvan.
wehshiche: a.u. Vahşîce.
wehshilerche: Vahşîce.
wehshilik: a.u. Vahşîlik.
wehshiyane: a.f. Vahşîyane.
wehshiyet: a. Vahşet.
wexshet: a. bk. wehshet.
wej: a. Sebep, neden.
wekalet: a. bk. wakalet.
weke: a. Olup biten. Weqe bolmaq – Vuku olmak.
wekil: a. Vekil. Soda ishler wekili – Ticaret ataşesi.
wekillik: a.u. Vekillik.
weqe: a. Vaka, hadise, olay. Héch weqesi yoq – Birşey değil, önemsiz.
weqename: a.f. Vakayiname.
weqenewis: a.f. Vakayiname.
weqenewislik: a.f.u. Vakayiname yazma hali.
weli: a. bk. wéli.
welilik: a.u. Azizlik, evliyalık.
wereqe: a. Bildiri, beyanname.
wesiqe: a. Vesika, hüccet, belge.
wesiyet: a. Vasiyet. Wesiyet qilmaq – Vasiyet etmek.
wesiyetname: a.u. Vasiyet-name.
wessalam: a. Bitti, tamam.
weswise: a. Ayartma, arzu. Weswise qilmaq – Ayartmak.
weswisichi: a.u. Ayartan.
weswisilenmek: a.u. Ayarmak.
weten: a. Vatan. Ana weten – Ana vatan.
wetendash: a.u. Vatandaş.
wetendashliq: a.u. Vatandaşlık.
wetenlik: a.u. Vatanlı.
wetenperwer: a.f. Vatanperver, vatansever.
wetenperwerlik: a.f.u. Vatanperverlik, vatanı sevme hali.
wetensüyer: a.u. Vatansever.
wey: ünl. bk. way.
weyran: f. Viran, tahrip, yıkım.
weyranchiliq: f.u. Viranlık.
weyrane: f. Virane.
weyraniliq: f.u. Viranelik.
wez: a. din. Vaiz, nasihat.
wez-nesihet: a. Vaiz nasihat.
wezchi: a.u. Nasihat eden.
wezipe: a. Vazife.
wezipixan: a.f. Otçu, üfürükçü.
wezipixanliq: a.f. Otçuluk, üfürükçülük.
wezir: f. Vezir.
wezirlik: f.u. Vezirlik, bakanlık.
weziyet: a. Vaziyet, durum.
wezmin: Ağır 2. mec. Mutedil, ılımlı.
wezminklik: Mutedillik, ılımlılık.
wezn: a. Vezin.
weznlik: a.u. Vezinli.
wéli: a. Aziz, evliya.
wéliehd: a. Veliaht.
wélinémet: a. Velinimet, hayırhah.
wélisipit: r. Bisiklet.
wélisipitchi: r.u. Bisikletçi.
wichirlash: Cıvıldama.
wichirlashmaq: Cıvıldaşmak.
wichirlimaq: Cıvıldamak.
wida: a. Veda.
widalashmaq: a.u. Vedalaşmak.
widalishish: a.u. Vedalaşma.
wijdan: a. Vicdan. Wijdan égisi – Vicdanlı adam.
wijdanliq: a.u. Vicdanlı.
wijdansiz: a.u. Vicdansız.
wijdansizliq: a.u. Vicdansızlık.
wizhdan: bk. wijdan.
wizhdanliq: bk. wijdanliq.
wizhildash: Cızırdama, tıslama, vızıldama.
wizhildimaq: Cızırdamak, tıslamak, vızıldamak.
wilayet: a. Vilayet.
wilayetlik: a.u. Vilayete ait.
wiliqlimaq: Wiliqlap külmek – Sallanarak gülmek.
wilildimaq: Pırıldamak, ışıldamak.
wingildimaq: Vızıldamak.
wingillimaq: bk. wingildimaq.
wino: r. Şarap, mey.
winta: r. Vida.
wintiliq: r.u. Vidalı.
wisal: f. Vuslat, visal. Bu hijran menggu emes, wisali hem bar – Bu aynılık ebedî değil, visali da var.
witinglimaq: Homurdanmak.
witwalaq: Bıldırcın.
wiyey: ünl. Sadece hanımların kullanacağı bir ünlem.
wizildash: Islık çalma.
wizildimaq: Islık çalmak.
wodorot: r. kim. Hidrojen. Wodorot bombisi – Hidrojen bombası.
wodorotliq: r.u. kim. Hidrojenli.
wogzal: r. Gar, yolcu salonu.
wolt: r. elektr. Volt.
woltmétir: r. elektr. Voltmetre, voltölçer.
wu: ç. Muska, nazarlık, tılsım.
wujut: a. Vücut, cisim, beden. Wujutqa kelmek – Vuku olmak.
wuzh: Taklidî ses.
wul: bk. wal-wul.
wuy: ünl. Hey. Wuy ukam – Hey kardeşim.
Wyétnam: Viyetnam.
wyétnamliq: Viyetnamlı.
wzwot: r. Takım. Oqchi wzwot – Ateşleyici takım.
yaabéghir: İniş, yamaç, dağ yamacı.
yachéyka: r. Grup. Partiye yachéykisi – Parti grubu.
yad: f. Yad, anma, akla getirme. Yadqa almaq – Ezberlemek. Yad oqumaq – Ezberden okumak. Yad élish – Ezberleme. Yadta tutmaq – Akılda tutmak. Yadqa chüshürmek – Akla getirmek. Yadtin chiqmaq – Unutmak. Yadta saqlimaq – Unutmamak, akılda tutmak. Yadqa keltürmek – Akla getirmek.
yadang: Zayıf, arık. Yadang yigit – Zayıf delikanlı.
yadangghu: Zayıf, arık.
yadangghuluq: Zayıflık, anklık.
yadangliq: Zayıflık, arıklık.
yadap-jüdep: Yadap-jüdep ketmek – Zayıflamak; yorgun düşmek.
yadash: Zayıflama, zayıf düşme; yorgun düşme.
yadatmaq: (yadimaq'tan) Zayıflatmak, zayıf düşürmek, yorgun düşürmek.
yadgar: Anıt, abide, heykel, eser.
yadgarliq: f.u. bk. yadgar.
yadimaq: Zayıflamak, zayıf düşmek; yorgun düşmek.
yadipa: Alıştırılmamış, yabanî. Yadipa at – Alıştırılmamış at.
yadlatmaq: Ezberletmek 2. Hatırlatmak.
yadlimaq: f.u. 1. Ezberlemek 2. Hatırlamak.
yadliwalmaq: f.u. 1. Ezberlemek 2. Hatırlamak.
yadro: r. Çekirdek, iç.
yagaw: ç. Diş macunu.
yagh: Yağ. Su yéghi – Sivi yağ. Sériq yagh – Tere yağı; eritilmiş tere yağı.
yaghachchi: Marangoz.
yaghunchaq: Değirmen taşı.
yaxshi: İyi. Yaxshi körmek – Beğenmek, sevmek. Yaxshimusiz? – İyi misiniz?
yaxshilash: İyileştirme.
yaxshilatmaq: İyileştirmek.
yaxshiliq: İyilik. Yaxshiliqqa yaxshiliq her kishining ishidur – İyiliğe iyilik her kişinin işidir.
yaxshilimaq: İyileştirmek.
yak: bk. yoq.
yaki: f. Veya.
yaklash: Tarafını tutma, birini savunma, himaye etme.
yaq: Taraf, yan, yön, cihet. U yaqqa – O tarafa. Bu yaqqa – Bu tarafa. Her kün kélish bu yaqta tursun – Bırak, her gün gelmesi bir yana. Bu yaqtin – Bu yandan. U yaqtin – O yandan. Ishning mushu yéqini.békish kérek – İşin bu yönüne bakmak gerekir.
yaqa: Kıyı, kenar. 2. Yaka. U yaqamdin aldi – O yakamı sıktı.
yaqilash: Sahilden gitme; nehir kıyısı ile yürüme.
yaqiliq: Yakalık, yakalık kumaş; yakalık kürk.
yaqilimaq: Sahilden gitmek; nehir kıyısı ile yürümek.
yaqin: ağ. bk. yéqin.
yaqquchi: Yakan, tutuşturan. Urush otini yaqquchi – Savaşı başlatan; savaş ateşini yakan.
yaqqul: Sarih, iyice görünen.
yaqquzmaq: bk. yaqturmaq.
yaqlighuchi: Taraftar, himayeci, savunan.
yaqliq: Taraflı. Köp yaqliq – Çok yönlü. Bir yaqliq qilmaq – Bertaraf etmek.
yaqlimaq: Tarafım tutmak, savunmak, himaye etmek.
yaqturmasliq: Beğenmemek, sevmemek.
Yaqut: Yakut, Saha. Yaqut ayili – Yakut kadını. Yaqut tili – Yakut dili.
yaqut: f. Yakut, yakut taşı.
yal: Yele.
yala: İftira. Yala chaplimaq – İftira etmek.
yalak: Yalak.
yalaqchi: Dalkavuk, yaltak, yardakçı, yağcı.
yalaqchiliq: Dalkavukluk, yardakçılık, yağcılık.
yalang: Yalın, çıplak, yalnız, tek. Yalang ayaq – Yalın ayak.
yalangach: bk. yalangghach.
yalangghach: Çıplak. Ach-yalangghach – Aç ve çıplak.
yalangghachlanmaq: Çıplanmak, çıplak hale gelmek.
yalangghachlash: Çıplak hale getirme, çıplaklaştırma.
yalangghachliq: Çıplaklık.
yalangghachlimaq: Çıplak hale getirmek, çıplaklaştırmak.
yalangghidaq: Yalın ayak.
yalangqat: Bir tür bitki.
yalanglatmaq: Yalın hale getirmek; seyreklenmek; çıplak hale getirmek.
yalangliq: Yalınlık, açıklık, çıplaklık.
yalanglimaq: Yalın hale getirmek; çıplak hale getirmek.
yalangpashtaq: Başı açık. Yalangpashtaq yürmek – Başı açık gezmek.
yalangtösh: Çıplak, şallak.
yalanmaq: Yalanmak, yalanıp durmak.
yalanpashtaq: bk. yalangpashtaq.
yalashmaq: Yalaşmak; birbirini yalamak; karşılıklı yalamak.
yalatquzmaq: (yalatmaq'tan) Yalattırmak.
yalatmaq: (yalimaq'tan I) Yalatmak. Altun yalatmaq – Yaldızlatmak; altın kaplatmak.
yaldama: Hatıra; bir şeyi hatıra olarak vermek.
yalghan: Yalan. Yalghandin – Yalandan. Yalghan éytmaq – Yalan söylemek. Yalghan gep qilmaq – Yalan söylemek.
yalghan-yawidaq: Yalan ve sahte.
yalghanchi: Yalancı. Qip-qizil yalghanchi – Tam bir yalancı.
yalghanlash: Yalan söyleme; yalancılık etmek.
yalghanliq: Yalan olma hali. Yalghanlighi sirtidin körünün turudu – Yalan olduğu besbelli.
yalghanlimaq: Yalan söylemek; yalancılık etmek.
yalghap: bk. yamap-yalghap.
yalghuz: Yalnız. Yalghuz qalmaq – Yalnız kalmak. Yalghuz ayaq yol – Patika, keçi yolu.
yalghuz-yalghuz: Yalnız, tek başına.
yalghuz-yérimliq: Yalnızlık.
yalghuzchiliq: Yalnızlık.
yalghuzlash: Yalnız hale getirme.
yalghuzlimaq: Yalnız hale getirmek.
yalghuzluq: Yalnızlık.
yalghuzsirash: Yalnızlık çekme; yalnızlığın acısını çekme.
yalghuzsirimaq: Yalnızlık çekmek; yalnızlığın acısını çekmek.
yalixor: u.f. İftiracı, bühtana, karacı.
yalixorluq: u.f. İftiracılık, bühtancılık.
yaliqish: Canı sıkılıma; bıkma.
yaliqmaq: Canı sıkılmak, bıkmak.
yaliqturmaq: (yaliqmaq'tan) Canını sıkmak; bıktırmak.
yalildimaq: Kıvılcımlanmak; ışıl ışıl parlamak.
yalingach: bk. yalangghach.
yalqaw: Tembel, üşengen.
yalqawlanmaq: Tembelleşmek.
yalqawliq: Tembellik. Yalqawliq qilmaq – Tembellik etmek.
yalqun: Alev.
yalqunjimaq: bk. yalqunlimaq.
yalqunlanmaq: Alevlenmek.
yalqunlash: Alevlenme.
yalqunlimaq: Alevlenmek.
yalqunluq: Alevli, ateşli. Yalqunluq salam – Ateşin selam.
yalqunlunush: Alevlenme.
yallanma: Kiralık, kiralanmış, kiralı, ücretli. Yallanma esker – Ücretli asker; kiralanmış asker.
yallanmaq: Kiralanmak, kiralanmış olmak.
yallatmaq: (yallimaq'tan) Kiralatmak, kirada oturtmak.
yallighuji: Kiracı, işveren.
yallimaq: Kiralamak, iş vermek, çalıştırmak.
yallinish: Kiralanma, kiralanmış olma.
yalmawuz: efs. Ucube, ejder, canavar.
yalmawuzluq: Canavarlık.
yalmash: Yeme, atıştırma, sömürme.
yalmimaq: Yemek, atıştırmak, sömürmek.
yalpak: Yassı, düz.
yalpaklanmaq: Yassılanmak, yassı hale gelmek.
yalpaklash: Yassı hale getirme.
yalpaqlatmaq: (yalpaqlimaq'tan) Yassı hale getirtmek.
yalpaqlimaq: Yassı hale getirmek.
yalpaymaq: Yassılaşmak, yassı hale gelmek.
yalpaytmaq: (yalpaymaq'tan) Yassı hale getirmek.
yalt-yult: Panltı, pırıltı, parlaklık. Yalt-yult etmek – Parlamak, ışıldamak.
yaltaymaq: Vaz geçmek, cavmak. fikrinden caymak.
yaltaytmaq: (yaltaymaq'tan) Vaz geçirmek; fikrinden caydırmak.
yaltiraq: Cila, parlaklık 2. Muşamba.
yaltirash: Işıldama, parıldama.
yaltiratmaq: (yaltirimaq'tan) Parlatmak, cilalatmak.
yaltirigaq: Parlayan, kıvılcım saçan.
yaltirimaq: Işıldamak, parıldamak.
yalwurmaq: Yalvarmak.
yalwurtmaq: (yalwurmaq'tan) Yalvartmak.
yam: Tekne, fıçı.
yama: bk. yarma.
yamaghliq: Yamalmış.
yamaghlimaq: bk. yamimaq.
yamaq: Yama. Yamaq salmaq – Yamamak, yama vurmak.
yamaq-yamaq: Çok yaması olan.
yamaqcha: Yama.
yamaqchi: Ayakkabıcı, kunduracı.
yamaqchiliq: Ayakkabı tamirciliği.
yamalmaq: Yamalmak.
yaman: Kötü. Yaman oyluk – Kötü niyetli. Achchighi yaman – Huysuz. Yaman yol – Kötü yol. Yaman yolgha bashlimaq – Baştan çıkarmak. Yaman körmek – Nefret etmek. Yaman yoghan – Çok büyük. Yaman yaxshi – Çok iyi.
yamanlash: Kötüleme, lekeleme 2. kötüleşme, bozulma 3. İncinme, gücenme, darılma, gönlü kalma.
yamanlashturmaq: Kötüleştirmek.
yamanliq: Kötülük. Yamanliq qilmaq – Kötülük etmek.
yamanlimaq: Kötülemek, lekelemek 2. Kötüleşmek, bozulmak, 3. İncinmek, gücenmek, darılmak, gönlü kalmak.
yamap-yalghap: Herhangi bir surette; ne yapıp yapıp; derme çatma.
yamash: Yamama.
yamashmaq: Takılmak, ilişmek, yapışmak. Yamaship chiqmaq – Sürüklenerek çıkmak.
yamatquzmaq: (yamatmaq'tan) Yamattırmak.
yamatmaq: (yamimaq'tan) Yamatmak.
yamatturmaq: (yamatmaq'tan) Yamattırmak.
yambash: bk. yanbash.
yambu: ç. Yambu (At toynağına benzer şekilde ve büyüklükte döküm haline getirilmiş gümüş para).
yambuluq: ç.u. Bir yambu değerinde; değeri bir yambu kadar.
yamchaq: Saksı, balçıktan yapılmış çanak.
yamghur: Yağmur. Yamghur yéghiwatidu – Yağmur yağıyor. Sim sim yamghur – Hafif yağmur.
yamghur-yéghin: bk. yamghur-yéshin.
yamghur-yéshin: Yağmurlu hava, kötü hava.
yamghurchi: Say yamghurchi – zool. Su çulluğu, bekasin.
yamghurluq: Yağmurlu. Yamghurluq kün – Yağmurlu gün. 2. Yağmurluk.
yamghursizliq: Yağmursuzluk.
yamimaq: Yamamak. Chishni yamimaq – Diş doldurmak. Yamap qoymaq – Yamamak.
yamin: ç. tar. Yönetim, idare.
yamirimaq: Su basmak. Yamirap ketti – Su bastı.
yamitish: Yamatma.
yampash: bk. yanbash.
yamrash: Su basma.
yamul: ç. tar. bk. yamin.
yan: Yan. Yangha yatmaq – Yan yatmak. Sheher yénida – Şehir yanında. Méning yénimda – Benim yanımda. Öz yénidin berdi – Kendi cebinden verdi.
yan-yaqqa: Yan tarafa.
yan-yaqta: Yan tarafta.
yan-yaqtin: Yan taraftan.
yana: Yine, bir daha.
yanartagh: Yanardağ, volkan.
yanbasmaq: Tutmak, tarafını tutmak, desteklemek.
yanbash: anat. Leğen, havsala. Yanbash süyigi – Leğen kemiği.
yanbashlimaq: Yan yatmak, uzanmak. Biraz yanbashlap dem alayli – Biraz uzanıp dinlenelim.
yanbéghirlik: İnişli, inişli çıkışlı.
yanbésishliq: Taraftarlık. Yanbésishliq etmek – Tutmak, taraftarlık etmek.
yanchuq: Cep. Tösh yanchuq – Ön cep.
yanchuqchi: Yankesici.
yanchuqchiliq: Yankesicilik. Yanchuqchiliq qilmaq – Yankesicilik yapmak.
yanda: Yanda.
yandashliq: Yakın olma, bağlı olma.
yandashmaq: Yanaşmak, yakışmak. Yaxshigha yandash – İyiye yaklaş.
yandashturmaq: (yandashmaq'tan) Yanaştırmak.
yandimaq: Yanaşmak, yanından geçmek. Yandap ötmek – Yanından geçmek.
yandurghuchi: Ateşleyen, tutuşturan.
yandurma: Döndürme, çevirme 2. Geri verme, geri yollama.
yandurup-yandurup: Tekrar; tekrar tekrar.
yanduruwetmek: Kusmak, mide bulanmak.
yangaqliq: Cevizlik, cevizli.
yangliwashtin: Yeniden, başkadan.
yangraq: Yüksek sesli; gür, gürültü. Yangraq naxshilar – Yüksek sesli şarkılar.
yangrash: bk. yangrimaq.
yangratmaq: (yangrimaq'tan) Ses dalgası yaratmak; sağıra çevirmek.
yangrimaq: Ses dalgası; gür yükselen sesler.
yangritish: Ses dalgası yaratma; sağıra çevirme.
yangyu: ç. Patetes.
yangza: ç. Şekil, tür. Üch yangza tamaq – Üç türlü yemek.
yanghin: Yangın. Yanghin öchürmek – Yangın söndünek.
yanxo: ç. Kibrit; bk. serengge.
yanimu: Yine de, tekrar, bir daha.
yanliq: Tik yanliq – Dik, sarp, yalçın.
yanmu-yan: Yanyana, sıra ile.
yanpash: bk. yanbash.
yanputaq: Filiz, sürgün.
yanta: bk. yantu.
yantaq: bot. Duvalat otu, dulkadın otu, kelotu.
yantaqliq: Dulavat otunun bulunduğu yer.
yantayma: Eğilme.
yantaymaq: Eğilmek.
yantaytmaq: (yantaymaq'tan) Eğmek, ya na eğmek.
yantu: Eğik, eğilmiş.
yantuq: bk. yantu.
yantung: ç. tar. Kaşgar'daki askerî vali.
yanwar: r. Ocak, Birinci ay.
yapilaqlatmaq: (yapilaqlimaq'tan) Yassı hale getirtmek.
yapilaqlimaq: Yassı hale getirmek.
yapirey: f.u. Aman Allahım; aman yarabbim; bk. yapirim.
yapirim: f.u. bk. yapirey.
yapquch: Örtü; yatak örtüsü 2. Kapak 3. Supap (-bı), valf.
yapma: Kapatma. Yapma qapaq – Sarkık göz kapağı.
yapmaq: Kapatmak. Qattiq yapmaq – Sert kapatmak. Yépip qoymaq – Kapatmak. Perdini yépip qoy – Perdeyi kapat. Nan yapmaq – Ekmek pişirmek.
yapsar: Tarla sınırı; tarlalar arası şeridi.
yaptanmaq: ağ. bk. teyyarlanmaq.
yaptash: ağ. bk. teyyarlash.
yaptimaq: ağ. bk. teyyarlimaq.
yaptinish: ağ. bk. teyyarlishish.
yapturmaq: (yapmaq'tan) Kapattırmak.
yapturulmaq: Kapattırılmak.
yapturush: Kapattırma.
yar-burader: f. Eş dost.
yar-yölek: f.u. Yardım, destek.
yara: Yara, sifilis, frengi.
yaraghlandurmaq: Silahlandırmak.
yaraghlandurulmaq: Silahlandırılmak.
yaraghlanmaq: Silahlanmak.
yaraq: Silah, alet.
yaraq-eslihe: u.a. Silah, alet.
yaraq-jabduq: Silah ve zırhlı takımı.
yaraqsizliq: Tşe yaramazlık, iktidarsızlık, kabiliyetsizlik.
yaralmaq: Yaratılmak, meydana çıkmak. Dünya yaralghandin béri – Dünya yaratıldıktan beri.
yaramasliq: İşe yaramazlık, iktidarsızlık, kusurluluk 2. Kötülük, yaramazlık.
yaramliq: Yararlı, yetenekli. Yaramliq yigit – Yararlı yiğit (delikanlı).
yaramsiz: İşe yaramaz, kusurlu.
yaramsizliq: İşe yaramazlık, kusurluluk.
yararlik: Yararlık, iktidar, uygunluk, kabiliyet.
yarash: İşe yarama, yararlı olma.
yarashliq: Yararlılık, uygunluk, iküdarlı, yetenekli.
yarashturghuchi: Barıştırıcı, arabulucu.
yarashturmaq: Barıştırmak.
yaratqan: Yaratan, meydana getiren, yaratıcı.
yaratquchi: bk. yaratqan.
yaratma: Yaratma.
yarchen: ç. Gümüş para; madeni para.
yardem: f. Yardım. Sizning yardimingiz bilen – Sizin yardımınız ile. Maddiy yardem – Maddî yardım. Meniwiy yardem – Manevî yardım. Yardem bermek – Yardım etmek. Yardem qilmaq – Yardım etmek.
yardemchi: f.u. Yardımcı.
yardemleshmek: f.u. Yardımlaşmak.
yardurmaq: (yarmaq'tan I) Yardırmak.
yarghaq: Tüysüz deri.
yarghichaq: El değirmeni.
yaridar: u.f. Yaralı. Yaridar qilmaq – Yaralamak.
yaridarlanmaq: u.f.u. Yaralanmak.
yarilanmaq: Yaralanmak.
yarilash: Yaralama.
yarilimaq: Yaralamak.
yarilish: Yaratılma, meydana çıkma.
yarimaq: İşe yaramak, yararlı olmak. Yarighidek söz – Geçerli söz; yararlı söz. Yaraysen, yigit! – Aferin delikanlı!
yarimas: İşe yaramaz, kusurlu 2. Kötü, yaramaz.
yarisha: Göre, uygun. Qazaq xelqining urup-aditigha yarisha – Kazak halkının geleneğine göre. Bextimizge yarisha – Bahtımıza uygun olarak; şans olarak.
yarishimliq: Yakışıklı, güzel, uyumlu. Yarishimliq kamet – Yakışıklı vücut.
yaritilish: Yaratılış, yaratılma.
yaritilmaq: Yaratılmak.
yarma: Yarma, bulgur. Yarma ash – Yarma çorbası.
yarmashti: Gıpta, kıskançlık, haset.
yasak: Döşeme.
yasaqliq: Döşenmiş. Yasaqliq bölme – Döşenmiş oda.
yasalma: Yapay, türeme. Yasalma söz – Türeme kelime.
yasanchaq: bk. yasanchuq.
yasanchuq: Şıklık düşkünü; moda düşkünü.
yasanchuqluq: Şıklık düşkünlüğü; moda düşkünlüğü.
yasandurmaq: (yasanmaq'tan) Bezemek, süslendirmek, donatmak.
yasanghan: Bezenmiş, süslenmiş.
yasanmaq: Süslenmek, bezenmek.
yasash: Yapma, onarma, meydana getirme.
yasatquzmaq: (yasatmaq'tan) Yaptırtmak, tamir ettirmek, onarttırmak.
yasatmaq: (yasimaq'tan) Yaptırmak, onartmak.
yasighuchi: Yapan, yapıcı, meydana getiren, tamirci. Söz yasighuchi qoshumche – Yapım eki gr.
yasima: bk. yasalma.
yasimaq: Yapmak, onarmak, meydana getirmek. Uwa yasimaq – Yuva yapmak. Qaytidin yasimaq – Yeniden yapmak.
Yasin: a. Yasin (Kur'an'da bir sure adı).
yasitish: Yaptırma, onartma.
yasqaq: Grafit, plombajin.
yastuq: Yastık, minder. Yastuqning téshi – Yastık kabı.
yastuqwéshi: Yastık yüzü.
yawa: Yaban. Yawa toxu – Yabanî tavuk. Yawa chöp – Yabanî ot.
yawabide: bot. yonca.
yawan: f. 1. Çöl, sahra 2. Tenha yer, boş yer.
yawanliq: f.u. Boş yer.
yawaptila: ağ. Teşekkür ederim, eyvallah.
yawash: Sakin, uslu, yavaş, yumuşak başlı, ağır.
yawashlanmaq: Sakinleşmek, uslanmak, yumuşak başlı olmak.
yawashlash: Sakinleşme, uslu olma, yumuşak olma.
yawashlatmaq: (yawashlimaq'tan) Yatıştırmak, yavaşlatmak.
yawashliq: Sakinlik, usluluk, yumuşaklık.
yawashlimaq: Sakinleşmek, uslu olmak, yumuşak olmak.
yawashlinish: Sakinleşme, uslanma, yumuşak başlı olma.
yawashlitish: Yatıştırma, yavaşlatma.
yawayi: Yabanî. Yawayi haywan – Yabanî hayvan.
yawayilashqan: Yabanîleşmiş, vahşileşmiş.
yawayilashmaq: Yabanîleşmek, vahşîleşmek.
yawayiliq: Yabanîlik, vahşîlik.
yawdagh: Eyersiz; bk. yaydaq. Yawdagh minmek – Eyersiz binmek.
yawidaq: Yawidaq-yalghan veya yalghan yawidaq – Yalan ve boş laf.
yawiliq: Yabanîlik.
Yawropa: bk. Awrupa.
Yawropiliq: bk. Awrupiliq.
Yawrupa: r. Avrupa.
Yawrupiliq: r.u. Avrupalı.
yawutmaq: Yanına sokmak.
yawutush: Yanma sokma.
yawuz: Kötü kalpli; zalim.
yawuzlanmaq: Hiddetlenmek, hırslanmak.
yawuzluk: Kötülük, zalimlik.
yashang: Genç görünen; yaşını göstermeyen.
yashangghan: Yaşlanmış. Yashangghan, emgek küchüdin qalghan ayallar – Yaşlanmış, çalışma gücünü yitirmiş kadınlar.
yashangghirash: Gözleri yaşarma.
yashangghirimaq: Gözleri yaşarmak.
yashar: Bir yashar – Bir yaşlı. Ikki yashar – İki yaşlı.
yasharmaq: Gençleşmek.
yashartish: Gençleştirme.
yashash: Yaşama.
yashdash: Yaşıt, aynı yaşta. Uning bilen biz yashdashmiz – Onunla eşit yaştayız.
yashdashliq: Aynı yaşta olma hali; dostluk.
yashimaq: Yaşamak. Yashisun! – Yaşasın!
yashlimaq: Gözleri yaşarmak.
yashnatmaq: (yashnimaq'tan) Çiçeklendirmek; geliştirmek; ilerletmek.
yashnimaq: Çiçeklenmek; gelişmek; serilip serpilmek; ilerlemek.
yashta: d. Akıl yaşta değil başta. Yash chéghimdin – Gençliğimden. Xelqara yashlar küni – Uluslararası gençler günü.
yata: Yérim-yata – Yarım yamalak; eksik, kusurlu.
yataq: Yatak, yurt.
yataqdash: Yatak odası arkadaşı.
yataqxana: u.f. Yatak odası.
yataqliq: Yataklı, yurtlu. Yataqliq mektep – Yurdu okul.
yatqaq: Uykucu, miskin, tembel.
yatqu: İsınma ocağının yatmaya yarar çıkıntısı.
yatquzdurmaq: (yatquzmaq'tan) Yatırtmak.
yatquzmaq: Yatırmak. Balilarni yatquzmaq – Çocukları yatırmak. Kochigha tash yatquzmaq – Sokağa taş yadrmak.
yatliq: Yabancı olma hali. Yatliq qilmaq – Kızı evlendirmek.
yatlimaq: bk. yadlimaq.
yatmaq: Yatmak. Bundaq yétiwemeng – Böyle çok yatmayın. Yétip qalmaq – Yatmak. Men bu yerde uzaq yétip qaldim – Ben burada uzun zaman kaldım. Baliliq öyde oghurluq yatmaydu – d. Çocuklu evde hırsızlık gizlenemez.
yatsinmaq: bk. yatsirimaq.
yatsirash: Yadırkama.
yatsirashliq: Yadırkama hali.
yayaq: Yaya.
yaydaq: Eyersiz.
yaydurmaq: (yaymaq'tan) Serdirmek, yaydırmak.
yaydurtmaq: (yaydurmaq'tan) Serdirtmek, yaydırtmak. Qochigha tash yaydurtmaq – Caddeye taş yaydırtmak.
yayi: ç. tar. Polis.
yayimlanmaq: a.u. Kaygılanmak, endişelenmek.
yayla: Yele.
yaylaq: Yayla.
yaylatmaq: (yaylimaq'tan) Yaylatmak; yazı yaylada geçirtmek.
yaylimaq: Yaylamak.
yayma: Yayma, yayma işi.
yaymaq: Yaymak, sermek. Yotqan yaymaq – Yorgan sermek. Mal yaymaq – Hayvan otlatmak.
yaymichiliq: Yaymacı işi; yaymacılık.
yayrap-yashnap: Özgür, serbest, rahat.
yayratmaq: (yayrimaq'tan) Özgür bırakmak; rahatlatmak.
yayrimaq: Özgür olmak; rahatlamak.
yaz: Yaz. Yaz küni – Yaz günü.
yaza: ağ. bk. yéza.
yazda: Yazda. Bu yil yazda – Bu yıl yazda.
yazghi: Yazlık. Yazghi bughday – Yazlık buğday.
yazghuchi: Yazar, yazıcı.
yazghuzmaq: bk. yazdurmaq.
yazlatmaq: Yazı geçirtmek.
yazlighi: Yazın, yazda.
yazliq: Yazlık. Yazliq kiyim – Yazlık giysi.
yazliqqa: Yaza.
yazlimaq: Yazı geçirmek.
yazma: Yazma. Yazma kitap – Yazma kitap.
yazmichi: ağ. bk. yazghuchi.
ye: Veya. Ye bolmisa men baray – Veya ben varayım.
ye … ye: Veya. Biz axshamliqqa ye kinogha, ye téatrgha barimiz – Biz bu gece sinemaya veya tiyatroya gideceğiz.
yeghinlik: Yağışlı.
yextek: bk. yektek.
yejüj-mejüj: Yecüc mecuc.
yekcheshme: f. Sokur, tek gözlü.
yekdelling: f.ç. Yalnız, tek başına.
yekdil: Oybirliği.
yekdillik: f.u. Oybirliği hali.
yekke: f. Yalnız. Yekke ishligüchi – Hususi, yalnız çalışan. Yekke igilik – Hususi ekonomi.
yekke-yekke: f. Ayrı ayrı, yalnız yalnız. Yekke-yekke ishlimek – Hususi çahşj mak.
yekke-yigane: f. Yalnız, tek başına.
yekkilik: Hususilik.
yeklenmek: Yalnız bırakılmak.
yeklimek: Yalnızlığa itmek.
yekmu-yek: f. Başbaşa.
yekpay: f. Ayakkabının teki.
yeksan: f. Ayrı, bir. Yer bilen yeksan qilmaq – Yerle bir etmek.
yekshenbe: Pazar. Yekshenbilik – Pazar günü için.
yektek: Gömleğe benzer bir giysi.
yekun: a. Yekun, toplam.
yekunlenmek: a.u. Toplanmak.
yekunlesh: a.u. Toplama.
yekunlimek: Toplamak.
yel: Yel, rüzgar 2. t. Grip 3. Soğuk algınlığı 4. t. Kanser, yel yara sifilis, frengi.
yel-yémish: Meyve.
yel-yémishlik: Meyvelik, meyveli. Yel-yémishlik rayon – Meyveli bölge.
yeldürmek: Şişmek, kabarmak.
yelik: Mezar, kabir. yelke, 1. Omuz, 2. Ense kökü.
yelin: Meme. Yelin salmaq – Memenin süt toplaması.
yelken: Yelken.
yelkenlik: Yelkenli.
yelkilik: Omuzlu, enseli.
yellik: Rüzgarlı.
yellimek: Esmek, üflemek 2. Soğuk almak.
yelpügüch: Yelpaze.
yelpüldetmek: (yelpüldimek'ten) Sallamak, dalgalandırmak.
yelpüldimek: Dalgalanmak.
yelpümek: Yelpazelemek.
yelpün'gen: Tüylü, yumuşak.
yem: Yem, hayvan yemi.
yembergu: Manivela.
yemlimek: Yapıştırmak, kapamak.
yenchimek: Ezmek.
yenchitmek: (yenchimek'ten). Ezdirmek.
yenchiwetmek: Ezivermek.
yene: Yine, daha.
yeng: Yen, giysi kolu. Bir yengdin qol, bir yaqidin bash chiqarmaq – d. Bir yenden el, bir yakadan baş çıkarmak (ittifak olmak anlamında deyim).
yengdimek: Gerileyevermek.
yengge: Yenge.
yenggüchi: Yenen, galip.
yenggüshletmek: (yenggüshlimek'ten) Yeniletmek, değiştirtmek.
yenggüshlimek: Yenilemek, değiştirmek. Yenggüshlep kiyidighan kiyim – Değiştirip giyilecek giysi.
yengishchan: Yenebilen, başarılı, galip, muzaffer.
yenglik: Kolluk 2. Yen için; yenlik.
yengmek: Yenmek. Yénip bolmaydighan – Yenilmez.
yeni: a. Yani.
yeniklik: Hafiflik 2. Kolaylık 3. Bağışıklık.
yeptoymas: Doymaz, obur, doymayan.
yer: Yer. Yer égisi – Toprak sahibi; torak ağası. Yer tewresh – Deprem, zelzele. Yer asti – Yer altı. Qaysi yéring aghriydu? – Neren ağrıyor? Yer yutqur! veya Yer yutsun! – Kahrolsun! Qara topuluq yer – Kara topraklı yer. U yerdin – Oradan. U yerde – Orada. U yerge – Oraya. Bu yerdin – Buradan. Bu yerge – Buraya.
yer-mülük: u.a. Yer ve mülk.
yer-su: Yer ve su, toprak.
yerleshmek: Yerleşmek.
yerleshtürmek: (yerleshmek'ten) Yerleştirmek.
yerlik: Yerli. Yerlik xelq – Yerli halk.
yerlikleshmek: Yerli hale gelmek.
yerlikleshtürmek: (yerlikleshmek'ten) Yerli hale getirmek.
yerlimek: Gömmek, defnetmek.
yermenke: r. Fuar.
yersirimek: Vatan özlemini çekmek.
yersiz: Topraksız.
yersizlik: Topraksızlık.
yertewresh: Deprem, zelzele.
yesmin: bot. Yasemin.
yeshküchi: Çözen, halleden. Yeshküchi shert – Çözüm getiren şart; asli şart.
yeshmek: Çözmek 2. Çıkarmak. Ayaq kiyimini yeshmek – Ayakkabını çıkarmak. Kiyimingni yesh! – Giyişini çıkar!
yeter: Yeter.
yetersiz: Yetersiz, eksik.
yetersizlik: Yetersizlik, eksiklik.
yetilmek: Olgunlaşmak, olmak, yetişmek.
yetkidek: Yeter kadar, yeterli. Yetkidek emes – Yeterli değil.
yetkülük: Yetecek kadar.
yetkülüksiz: Yetmez.
yetkülüksizlik: Yetmezlik.
yetküzmek: İletmek, ulaştırmak, yetiştirmek.
yetküzülmek: İletilmek, ulaştırılmak, yetiştirilmek.
yetmek: Varmak, yetişmek. Mexsitimge yettim – Amacıma ulaştım. 2. Yetmek, kafi, yeterli. Bu manga yétidu – Bu bana yetiyor. Küchüm yetmeywatidu – Gücüm yetmiyor. 3. Yetişmek, erişmek. 4. Başlamak, girmek. Bahar peshli yetti – Bahar geldi.
yetmigenlik: Yetmezlik.
yetmish: Yetmiş.
yetmishinchi: Yetmişinci.
yette: Yedi. On yette – On yedi. Yette yüz – Yedi yüz.
yetteylen: Yedimiz; yedi kişi olarak.
yettilik: Yedilik.
yettinchi: Yedinci. On yettinchi – On yedinci.
yettisi: Ölümünün yedinci günü; ölünün yedinci günü.
yettiyilliq: Yedi yıllık. Yettiyilliq plan – Yedi yıllık plan.
yewetmek: Yemek, yevermek.
yeydighan: Yenilecek. Yeydighan hichnime qalmidi – Yenilecek hiçbir şey kalmadı.
yeylesh: Çilvelenme, cilve yapma.
yeylimek: Çilvelenmek, cilve yapmak.
yeynek: ağ. bk. jeynek.
yeziqche: Yazılı, yazı halinde. Yéziqche uxturush – Yazılı duyuru.
yédürmek: (yémek'ten) Yedirmek. Nan yédürmek – Ekmek yedirmek.
yéganichiliq: f.u. Yalnızlık, teklik.
yégüzmek: (yémek'ten) Yedirmek.
yégha: Ağıt, müsibet, bela, afet. Tilsiz yégha – Dilsiz bela.
yéghiliq: Düşmenlik.
yéghilimaq: Birbirine düşman olmak.
yéghin: Yağış.
yéghin-yéshin: Yağış.
yéghir: Hafif sıyrık, bere, yara.
yéghish: Yağış.
yékendaz: Battaniye.
yékindila: Daha yakında.
yéqilghu: Yakıt.
yéqilmaq: Yakılmak.
yéqim: Bir yéqim otun – Bir defa yakılcak odun.
yéqimpaz: u.f. Dalkavuk, yağcı.
yéqimpazliq: Dalkavukluk, yağcılık.
yéqimsiz: Tatsız, nahoş, iğrenç.
yéqimsizliq: Tatsızlık, nahoşluk, iğrençlik.
yéqin: Yakın. Eng yéqin – En yakın. Yéqin yerde – Yakın yerde. Yéqin arida – Yakın bir zamanda. Yéqin kelmek – Yakın gelmek. Yéqin kélip bolmaydu – Yakınlaşmak zor. Yéqin tuqqan – Yakın akraba. Yéqin dost – Yakın dost.
yéqinchiliq: Yakınlık, yakın olma. Yékinchliq qilmaq – Yakınlık göstermek; sıcak ilgi göstermek.
yéqinda: Yakında. Pat yékinda – Yakın bir zamanda.
yéqindimaq: bk. yéqinlimaq.
yéqinqi: Yakındaki, yakında bulunan. Yéqinqi yillarda – Yakın yıllarda.
yéqinlashmaq: Yakınlaşmak.
yéqinlashturmaq: (yéqinlashmaq'tan) Yakınlaştırmak.
yéqinlatmaq: (yéqinlimaq'tan) Yakınlaştırmak.
yéqinliq: Yakınlık 2. Akrabalık 3. Dostluk, sıcaklık.
yéqinlimaq: Yakınlaşmak.
yéqiwetmek: Yakmak, kavurmak, yakıvermek.
yéliqish: Yorulma.
yéliqmaq: Yorulmak.
yéliqturmaq: (yéliqmaq'tan) Yormak.
yéliqturuwetmek: Yoruvermek.
yélim: Yapıştırıcı, tutkal.
yélimlenmek: Yapıştırılmak.
yélimlesh: Yapıştırıcı sürme; yapıştırma.
yélimletküzmek: bk. yélimletmek.
yélimletmek: (yélimlimek'ten) Yapıştırtmak.
yélimlik: Yapışkan; tutkal sürülmüş.
yélimlimek: Yapıştırcı sürmek; yapıştırmak.
yélindurmaq: (yélinmaq'tan) Yalvartmak.
yélinjash: Tutuşma, alevlenme, coşma.
yélinjimaq: Tutuşmak, alevlenmek, coşmak. Ottek yélinjighan emgek – Ateş gibi alevlenmiş çalışma.
yélinlik: Memeli.
yélinmaq: Yalvarmak.
yémek-ichmek: Yemek-içmek; yenilecek, içilecek.
yémeklik: Yenilecek şey.
yémirilmek: Enkaz haline gelmek, yıkılmak, kırılmak, tahrip olmak.
yémirmek: Yıkmak, enkaz haline getirmek, tahrip etmek, kırmak.
yémirtmek: (yémirmek'ten) Yıktırmak, bozdurmak, kırdırmak, enkaz haline getirtmek.
yémish: Meyve, yemiş.
yémishlik: Meyveli, yimişlik yağaç meyveli ağaç.
yéngi: Yeni. Yéngi xewer – Yeni haber. Yéngidin yéngi – Yepyeni. Yéngi küch – Yeni güç. Yéngi ay – Hilal, yeni doğmuş ay. Yéngi keldim – Yeni geldim.
yéngichiliq: Yenilik.
yéngidin: Yeniden, tekrar.
yéngilanmaq: Yenilenmek.
yéngilashmaq: Yenileşmek.
yéngilashturmaq: (yéngilashmaq'tan) Yenileştirmek.
yéngilatmaq: (yéngilimaq'tan) Yeniletmek; yeni hale getirtmek.
yéngiliq: Yenilik.
yéngilimaq: Yenilemek. Öylerning hawasini yénilap turmaq – Evlerin havasını değiştirmek.
yéngilmaq: Yanılmak.
yéngilmas: Yanılmaz.
yéngilmasliq: Yanılmazlık.
yéngilmastin: Yanılmadan.
yéngilmek: Yenilmek.
yéngilmes: Yenilmez, galip.
yéngilmeslik: Yenilmezlik, galiptik.
yéngiltek: Hafif giyinmiş 2. mec. Şaşkın, coşkun, duygusal.
yéngilteklik: Duygusallık, coşkunluk.
yéngiwashtin: Yeniden, baştan, tekrar.
yéngish: Yenme, galip olma.
yéngiyachi: Yeni, daha yeni. Yéngiyachi adem – Yeni adam, henüz ortama alışmamış adam.
yénida: Yanında. Oy yénida – Ev yanında. Méning yénimda – Benim yanımda.
yénidin: Yanından.
yénighliq: Yanmış. Chiraq yénighliq xana – Mum yanmış ev.
yénik: Hafif.
yénikchilik: Hafiflik.
yéniklenmek: Hafifleşmek.
yénikleshmek: Hafiflemek.
yénikletmek: (yéniklimek'ten) Hafifletmek.
yéniklimek: Hafiflemek.
yénishmaq: Barışmak, dönüşmek.
yépiq: Kapalı, örtülü. Yépiq xet – Kapalı mektup. Yépiq bazar – Kapalı çarşı.
yépiqliq: Kapalılık.
yépilish: Kapanma, örtülme.
yépilmaq: Kapanmak, örtülmek.
yépincha: Örtü, giysi.
yépinish: Örtünme.
yépinmaq: Örtünmek.
yépiwetmek: Kapatıvermek, örtüvermek. Ishikni yépiwéting – Kapıyı kapatıverin.
yépiwitish: Kapatıverme.
yépish: (yapmak'tan) Kapatma.
yépishiq: Yapışmış.
yépishiwalmaq: Yapışmak, yapışıvermek.
yépishqaq: Yapışkan, yapış yapış.
yépishqaqliq: Yapışkanlık.
yépishmaq: Yapışmak. Yépiship turmaq – Yapışmış halde.
yépishturmaq: (yépishmaq'tan) Yapıştırmak.
yépishturulmaq: Yapıştmlmak.
yépishturuwetmek: Yapıştınvermek.
yépishturuwétish: Yapıştmverme.
yépishturush: Yapıştırma.
yériq: Yarık, aralık, çatlak.
yérilish: Yarılma, çatlak hale gelme.
yérilmaq: Yarılmak, çatlak hale gelmek.
yérim: Yarım, yarı, buçuk. Yérim aral – Yarım ada. Yerim ay – Yarım ay. Ikki yérim – İki buçuk. Yerim kéchigiche – Yarım geceye kadar. Yérim müstemlike – Yarım sömürge; tam bağımsız olmayan ülke. Yérim uyqu – Yarım uyku; uykulu uykulu. Yérim yilliq – Yarım yıllık. Yérim saet – Yarım saat. Yérim qarangghu – Yarı aydınlık. Yérim qarangghuluq – Yarı aydınlık. Bir yérim – Bir buçuk. Yérim jan – Yarım can, zayıf, hasta, güçsüz. Yérim yil – Yarım yıl. Birinchi yérim yilda – İlk yarı yılda.
yérim-yata: Yarım yamalak.
yérimjan: u.f. Zayıf, güçsüz, hasta.
yérimjanliq: u.f.u. Zayıflık, güçsüzlük, hastalık.
yérimlanmaq: bk. yérimlashmaq.
yérimlash: Yarımlama.
yérimlashmaq: Yanmlamak; yarıma inmek.
yérimlashturmaq: (yérimlashmaq'tan) Yanmlatmak, yarıma indirmek.
yérimlatmaq: bk. yérimlashturmaq.
yérimliq: Yarımlık.
yérimlimaq: Yanmlamak.
yériwetmek: Yarmak, yan vermek.
yérish: (yarmaq'tan I) Yarma.
yésse: ağ. bk. yéssi.
yéssi: Düz, yassı.
yéssichaq: Oval, söbe.
yéssilimek: Yassı hale getirmek; düzlemek.
yéssimuq: bot. Mercimek.
yéshiq: Ağlamsıklık 2. Zayıf, cılız, lağar. Yéshiq tupraq – Verimsiz toprak.
yéshiqish: Zayıflama; verimsizlik.
yéshiqliq: Ağlamsık olma hali 2. Zayıflık, cılızlık.
yéshiqmaq: Zayıflamak, verimsiz hale gelmek. Yéshiqip ketken yer – Verimsiz hale gelmiş toprak.
yéshil: Yeşil.
yéshilish: Çözülme, açılma.
yéshilliq: Yeşillik.
yéshilmek: Çözülmek, açılmak.
yéshiltash: Malakit, bakır taşı.
yéshindürmek: (yéshinmek'ten) Soyundurmak.
yéshindürüsh: Soyundurma.
yéshinish: Soyunma.
yéshinmek: Soyunmak.
yéshiwetmek: Çözüvermek, çıkarıvermek, soyunuvermek.
yéshish: (yeşmek'ten) Çözme, açma, çıkarma.
yétek: Yedek. Yétek at – Yedek at.
yétekchi: Önder, lider, yönetici.
yétekchilik: Önderlik, liderlik, yöneticilik. Yétekchilik qilmaq – Önderlik yapmak.
yéter-yetmes: Yeter yetmez.
yéterlik: Yeterli, yeterlik.
yétik: Yeterli, dgun. Yétik bilindik adem – Olgun bilimli adam.
yétiq: Yatık, yatmış durumda.
yétilesh: Yedeği götürme; elinden tutup götürme.
yétiletküzmek: (yétilimek'ten) Yedeği götürtmek; elinden tutup götürtmek.
yétilgen: Olgun, erişkin. Yétilgen yémish – Olgun meyve. Yétilgen qiz – Erişkin kız.
yétilgenlik: Olgunluk, erişkinlik.
yétiligüchi: Yönetici, lider, önder.
yétilimek: Yedeği götürmek; elinden tutup götürmek.
yétilmeslik: Olmamıştık.
yétilmigen: Olgunlaşmamış, olmamış, yetişmemiş.
yétilmigenlik: Olgunlaşmamışlık, olmamışlık, yetişmemişlik.
yétim: Yetim. Yétim qalmaq – Yetim kalmak.
yétim-yitme: Yetim.
yétimxana: u.f. Yetimhane.
yétimlik: Yetimlik. Yétimlikté östüm – Yetimlikte büyüdüm.
yétimsirash: Yalnız kalma; kimsesizlik haline düşme.
yétimsiratmaq: (yétimsirimaq'tan) Yalnızlığa itmek.
yétimsirimaq: Yalnız kalmak; kimsesizlik haline düşmek.
yétimsiritish: Yalnızlığa itme.
yétiwalmaq: (yatmaq'tan) Yatmak, yatıvermek.
yétiwélish: (yatmaq'tan) Yatma, yatıvenne.
yétishiwalmaq: Yetişmek, koşarak yetişmek.
yétishish: bk. yétishmek.
yétishlik: Yeterli.
yétishmek: Yetişmek, yetmek, grişmek.
yétishmeslik: Yetersizlik, kıtlık, eksiklik.
yétishsiz: Yetersiz.
yétishsizlik: Yetersizlik. Su yétishsizligi – Su yetersizliği.
yétishtürmek: (yétishmek'ten) Yetiştirmek.
yétishtürüsh: Yetiştirme.
yéyildurmaq: (yéyilmaq'tan) Sermek, yaymak.
yéyilma: Yavaş, ağır.
yéyilmaq: Yayılmak, serilmek.
yéyilmek: Yenilmek (yemeğin yenilmesi).
yéyim: Bir yéyim un – Bir yemeklik un.
yéyimliq: Bir yéyimliq xémir – Bir yemek yapılabilecek hamur.
yéyishlik: Lezzetli, hafif yemek. Yéyishlik tamaq – Lezzetli yemek.
yéyitiwetmek: Sermek, yaymak.
yéyitmaq: Yaymak, sermek.
yéyiwetmek: Sermek, yaymak.
yéza: Köy. Yéza égiligi – Köy ekonomisi. Yéza égilik memlikiti – Köy ekonomisi memleketi; ziraat memleketi.
yézidash: Aynı köyden.
yéziq: Yazma, yazı, yazıt. Qédimqi Uyghur yézighi – Eski Uygur yazısı.
yéziqche: Pusula, hatıra.
yéziqchiliq: Yazıcılık, yazı sanatı, yazma işi.
yézilmek: Çözülmek, açılmak.
yéziwalmaq: Yazmak, yazıvermek.
yéziwélish: bk. yéziwalmaq.
yézish: bk. yazmaq.
yézishmaq: Yazışmak.
yézlliq: Köylü.
yigilesh: Solma.
yigilik: Yemek, yenilecek şey.
yigilimek: Solmak.
yigim-térim: Hasat; ekim biçim.
yigirme: Yirmi. Yigirme bir – Yirmi bir.
yigirminchi: Yirminci.
yigit: Yiğit, delikanlı.
yigitlik: Gençlik, delikanlılık 2. Mertlik, cesaret, yiğitlik.
yigne: ağ. bk. yingne.
yigha: Ağlama, ağlayış.
yigha-zar: Hıçkırık, ağlama.
yighi: bk. yigha.
yighi-zar: u.f. Ağlama ve hıçkırık.
yighilish: Toplanma.
yighilishmaq: Toplanmak; bir araya gelmek.
yighilmaq: Toplanmak. Yighilghan pul – Toplanmış para. Buljung göshler yighilidu – Kaslar kısalır.
yighin: Yığın, küme 2. Kalabalık, sürü 3. Toplantı, meclis.
yighinchaq: Derli toplu. Yighinchaq jümle – Derli toplu cümle.
yighinchaqliq: Derli toplu olma hali.
yighindi: Birikme, birikim 2. Toplanma 3. toplama, yekun.
yighit: bk. yigit.
yighitlik: bk. yigitlik.
yighiwalmaq: Toplamak; bir araya getirmek. Ashliqni yighiwalduq – Hububatı topladık.
yighiwélinghan: Toplanmış. Yighiwélinghan hosul – Toplanmış hububat.
yighiwélinmaq: Toplanmak.
yighiwélish: Toplama.
yighish: Toplama.
yighishturmaq: Toplamak, bir araya getimek. Ishni yighishturmaq – İşi bitirmek. Yighishturup éytmaq – Kısa söylemek, sonuçlandırmak.
yighishturulmaq: Toplanılmak. Üstel üstiliri yighishturuldi – Masa üstü toplanıldı.
yighishturush: Toplama.
yighlamsirash: Ağlatmama.
yighlamsiratmaq: (yighlamsirimaq'tan) Ağlamsama haline getirmek.
yighlamsirimaq: Ağlamsamak.
yighlangghu: Gözü sulu, çok ağlayan.
yighlangghuluq: Gözü sulu olma hali; çok ağlayanlık.
yighlash: Ağlama.
yighlashmaq: Ağlaşmak.
yighlatmaq: (yighlimaq'tan) Ağlatmak.
yighlimaq: Ağlamak. Yighlap almaq – Ağlayıp üzüntüsünü gidermek. Hökürep yighlimaq – Hüngür hüngür ağlamak.
yighlitish: Ağlatma.
yighliwetmek: Ağlayavermek.
yighma: Toplama.
yighmaq: Toplamak. Hosul yighmaq – Hasat; ürünleri toplamak. Pul yighmaq – Para toplamak.
yighnaq: Toplu, yoğun 2. mec. zarif, ince, şık, derli toplu.
yik: İğ, iğ şeklinde.
yiqilish: Yıkılma, düşme.
yiqilmaq: Yıkılmak, düşmek.
yiqindi: Harabe, enkaz, yıkıntı.
yiqindiliq: Haraplık, enkaz hali, yıkıntı hali.
yiqish: Yıkma, düşürme.
yiqitilmaq: Yıktırılmak, düşürülmek.
yiqitish: Yıkıtma, düşürme.
yiqitquzush: Yıktırma.
yiqitmaq: Yıktırmak.
yiqitturmaq: (yiqitmaq'tan) Yıktırtmak.
yiqitturush: Yıktırtma.
yiqittuzmaq: bk. yiqitturmaq.
yiqiwetmek: Yıkıvermek.
yiqquchi: Toplayıcı.
yiqquzmaq: (yighmaq'tan) Toplatmak.
yiqquzush: Toplatma.
yiqmaq: Yıkmak.
yiqturmaq: (yiqmaq'tan) Yıktırmak.
yiqturush: Yıktırma.
yil: Yıl, sene. Yérim yil – Yarın yıl. Her yili – Her yılı. Yildin-yil – Yıldan yıla. Kiyinki yilliri – Son yılları. Yil béshi – Yıl başı. Kelgüsi yili – Gelecek yıl. Ötken yil – Geçen yıl. Yil boyi – Yıl boyu. Yil on ikki ay – Yıl on iki ay (bütün yıl).
yilan: Yılan. Ak yilan – Ak yılan. Sériq bash yilan – Sarı baş yılan. Su yilan – Boa yılanı. Zeherlik yilan – Zehirli yılan.
yilan-chayan: Yılan ve çıyan.
yilanchi: Yılanı ehlileştiren kimse.
yilanliq: Yılanlı; yılanlık (yılanın bulunduğu yer).
yilda: Yılda. Yilda bir – Yılda bir. Yilini bermek – Ölünün yıl dönümü dolaysıyla verilen yemek.
yilik: İlik; bk. ilik.
yiliq: ağ. Ilık.
yilitish: Ilıtma, ısıtma.
yilitmaq: ağ. Ilıtmak, ısıtmak.
yilqa: Yılkı.
yilqichil: Yılkıcılık.
yilliq: Yıllık. Yilliq kaléndar – Yıllık takvim. Ikki yilliq – İki yıllık. Köp yilliq – Çok yıllık.
yilname: u.f. Vakayiname.
yilpiz: ağ. bk. qaplan.
yiltiz: Kök. Yiltiz tartmaq – Kök salmak.
yilwiz: Böbür, babur.
yingnaghuch: Kızböceği.
yingnasqa: t. Arpacık, itdirseği.
yingne: İğne. Yingne urmaq – İğne yapmak. Yingnisidin iipighiche – İğnesinden ipliğine kadar.
yingnichük: Kızböceği.
yinjikye: Cinsel organ.
yip: İp. Yip yingnisighiche – İğneden ipliğine kadar.
yipek: İpek. Xam yipek – Ham ipek. Yipek qurt – İpek böceği. Uluq Yipek Yoli – Ulu İpek Yolu.
yipekchi: İpekçi.
yipekchilik: İpekçilik. Yipekchilik fabrikisi – İpekçilik fabrikası.
yipleshmek: Yipliship ketken qoghun – İçi geçmiş kavun.
yiplik: İplik.
yiplishish: bk. yipleshmek.
yiraq: Uzak. Yiraq Sherq – Uzak Doğu.
yiraq-yéqinliq: Uzak ve yakınlık. Yiraq-yéqinlighini bilmeymen – Uzak veya yakınlığını bilmiyorum.
yiraqqa: Uzağa.
yiraqlash: Uzaklama.
yiraqlashmaq: Uzaklaşmak.
yiraqlashturmaq: (yiraqlashmaq'tan) Uzaklaştırmak.
yiraqlashturush: Uzaklaştırma.
yiraqlatmaq: (yiraqlimaq'tan) Uzaklatmak.
yiraqliq: Uzaklık. On kilometr yiraqliqta On kilometre uzaklıkta.
yiraqlimaq: Uzaklamak.
yiraqlishish: Uzaklaşma.
yiraqlitish: Uzaklaştırma.
yiraqta: Uzakta.
yiraqtiki: Uzaktaki.
yiraqtin: Uzaktan Bizning yéza yiraqtin körünüdu Bizim köy uzaktan görünür.
yirdurmaq: (yirmaq'tan) Ayırtmak, açtırmak.
yirdurush: Ayırtma, açtırma.
yirgendürmek: İğrendirmek.
yirgendürüsh: İğrendirme.
yirgenmek: İğrenmek.
yirginch: İğrenç. Yirginch köz bilen qarimaq – İğrenç bir nazarla bakmak.
yirginchlik: İğrençlik.
yirginish: İğrenme.
yirghuzmaq: (yirmaq'tan); bk. yirdurmaq.
yirigdimek: Kurumak, solmak 2. İrisini ayıklamak; irisini ayırmak.
yirikleshmek: Sertleşmek, bozuşmak.
yiriq: Kasık 2. Yarık.
yirilish: Ayrılma, açılma.
yirilmaq: Ayrılmak, açılmak.
yirindi: Ağaç kütüğünden çıkan fidan.
yiring: İrin. Yiring yighmaq – İrinli olmak.
yiringlash: İrinlenme.
yiringliq: İrinli.
yiringlimaq: İrinlenmek.
yirish: Ayırma, açma.
yirmaq: Ayırmak. Su ériqni yirip ketti – Su kanalı (arığı) bozdu. Uning sözini yirip tashlidi – Onun sözünü reddetti.
yirtiwalmaq: Yırtmak; yırtıp almak.
yirtiwetmek: Yırtıvermek.
yirtiwélish: Yırtma; yırtıp alma.
yirtiwétish: Yırtıverme.
yirtish: Yırtma.
yirtquch: Yırtıcı. Yirtquchlarche – Yırtıcı gibi.
yirtquchluq: Yırtıcılık.
yirtquzmaq: (yirtmaq'tan) Yırttırmak.
yirtquzush: Yırttırma.
yirtmaq: Yırtmak. Yirtip tashlimaq – Yırtıyermek.
yirtturmaq: (yirtmaq'tan) Yırttırmak.
yirtturush: Yırttırma.
yit: Kızartılmış hamur.
yit-poshkal: bk. yit.
yitchiraq: Ölü için dua töreni.
yitiq: Yırtık.
yitilish: Yırtılma.
yitilmaq: Yırtılmak.
yitim: Ölüm-yitim – Ölüm ve kayıp. Yétim yatqu – ağ. dölyatağı.
yitmek: Yitmek, kaybolmak.
yittürmek: (yitmek'ten) Yitirmek, kaybetmek.
yochuq: Açıklık 2. Çatlak.
yod: İyot.
yogha: bk. yorgha.
yoghan: Büyük. Yoghan öy – Büyük ev. Yoghan sözlimek – Büyük söylemek.
yoghan-kichik: Büyük ve küçük.
yoghan-kichiklik: Büyük ve küçüklük.
yoghanbash: Büyük baş 2. mec. Kendine aşırı güvenen.
yoghanbashliq: Büyük başlı 2. mec. Kendine aşırı güvenme hali.
yoghanlashmaq: Büyümük.
yoghanlatmaq: (yoghanlimaq'tan) Büyütmek.
yoghanliq: Büyüklük.
yoghanlimaq: Büyümek.
yoghanlitilmaq: Büyütülmek.
yogharmaq: Büyümek, çoğalmak 2. Yetişmek.
yoghartilghan: Büyütülmüş.
yoghartilmaq: Büyütülmek, abartılmak. Yoghartilghan xewer – Abartılmış haber.
yoghartmaq: (yogharmaq'tan) Büyütmek. Yoghartip körsütülgen – Büyütüp gösterilmiş.
yoghatmaq: bk. yoghartmaq.
yoghunash: ağ. bk. zoriyish.
yoghunatmaq: (yoghunimaq'tan) Büyütmek.
yoghunimaq: Büyümek.
yoxlima: Yoklama.
yoxlimaq: bk. yoqlimaq.
yoxlimichi: Kontrol eden, arayan.
yoklatmaq: (yoqlimaq'tan) Yoklatmak, aratmak.
yoq: Yok. Yoq qilmaq – Yok etmek. Tosqunluqlarni yoq qilmaq – Engelleri yok etmek. Yoq bolup ketmek – Yok olmak; kaybolmak. Yoqqa chiqarmaq – Yok saymak. Kérigi yoq – Gereksiz, üzumsuz. Barghinim yoq – Varmadım.
yoq-bar: Her şey 2. Ufak tefek eşya; saçma. Yoq-bar sözni qilip yürme – Saçma sapan sözleri söyleme.
yoqalmaq: Kaybolmak. Közdin yoqalmaq – Görünmemek; göz önünden kaybolmak. Yoqal! – Defol! Yoqalsun! – Kahrolsun! Yok olsun!
yoqap: Yok olup. Yoqap ketti – Yok oluverdi.
yoqash: Yok olma.
yoqatmaq: Kaybetmek. Közdin yoqatmaq – Yok etmek. Küchini yoqatqan – Gücünü kaybetmiş. U özini yoqutup qoydi – O şaşırdı.
yoqlash: Yoklama, arama.
yoqlima: Yoklama.
yoqlimaq: Yoklamak, aramak.
yoqlimichi: Yoklayan, arayan, kontrol eden.
yoqluq: Yokluk, yoksulluk, yok olma hali.
yoqsa: Mademki.
yoqsiz: Yoksul, zavallı.
yoqsizchiliq: Yoksulluk. U yoqsizchiliqta yashaydu – O yoksulluk içinde yaşıyor.
yoqsizliq: Yoksulluk.
yoqsul: Yoksul.
yoqsulluk: Yoksulluk.
yoqsuz: bk. yoqsiz.
yoqulush: Kaybolma.
yoqutuwetmek: Kaybetmek.
yoqutush: Kaybetme.
yol: Yol. On künlük yol – On günlük yol. Tömür yol – Demir yol. Su yoli – Su yolu. Acha yol – Çatal yol. Qatnash yolliri – Ulaşım yolları. Chigish yol – Çelişkili yol; karışık yol. Yol bashlimaq – Yol başlamak. Yol bermek – Yol vermek. Yolda bolmaq – Yolda olmak. Yolgha chüshmek – Yola inmek. Yolgha chiqmaq – Yola çıkmak. Yol yürmek – Yol yürümek. Yolgha salmaq – Yollamak, göndermek. Yoldin qaytmaq – Dönmek. Aq yol bolsun! – Yolu açık olsun! hawa yoli – Hava yolu. Tüz yol – Düz yol. Éghri yol – İğri yol. Yalghuz ayaq yol – Patika, keçi yolu. Yolung bolsun! – Yolun açık olsun! Yoldin azmaq – Yolu şaşırmak. Bu yoli – Bu yolu, bu defa. Ötken yol – Geçen yol; geçen sefer. Bash yol – Ana yol. Bir yoli – Bir yolu; bir defada. Yol qoymaq – Yol koymak.
yol-yol: Çizgili.
yol-yoruq: Direktif, yönerge, talimat. Yol-yoruq körsetmek – Talimat vermek.
yola: Bir yola – Birden.
yolatmaq: (yolimaq'tan) Yanma yaklaştırmak. Yéqin yolatmaq – Yanına yaklaştırmak.
yolawchi: Yolcu.
yolash: Yaklaşma, yanaşma, uğrama.
yolbas: bk. yolwas.
yolbasar: Yolkesen , yağmacı, çapulcu, soyuguncu, haydut, hırsız.
yolbasarliq: Yağmacılık, çapulculuk, soygunculuk, haydutluk.
yolbashchi: Önder, rehber, lider, reis.
yolbashchiliq: Önderlik, rehberlik, reislik, liderlik. Yolbashchiliq qilmaq – Liderlik tr yapmak.
yolche: Geçerken, yol üstü.
yolchi: Yolcu.
yoldash: Yoldaş.
yoldashliq: Yoldaşlık.
yolimaq: Yanaşmak, yaklaşmak, uğramak. Yéqin yolima! – Yaklaşma!
yollanma: Yollanma, sevkedilme, gönderilme.
yollanmaq: Yollanmak, sevkedilmek, gönderilmek.
yollash: Yollama, gönderme.
yollighuchi: Gönderen, yollayan.
yollima: Yollama, gönderme.
yollimaq: Yollamak, göndermek.
yolsiz: Yolsuz.
yolsizliq: Yolsuzluk.
yoluqmaq: Uğramak, karşılaşmak.
yoluqturmaq: (yoluqmaq'tan) Uğratmak, karşılaştırmak.
yoluqush: Uğrama, karşılaşma.
yolutush: Yanına yaklaştırma.
yolwas: Kaplan. Chishi yolwas – Dişi kaplan.
yonghuchi: Yontma işini yapan; rende.
yonmaq: bk. yonumaq.
yonuq: Kertik, çentik, çukur.
yonuqluq: Yontulmuş.
yonumaq: Yontmak.
yonush: Yontma.
yop: Yop-yumulak – Yuvarlak.
yopuq: Haşa, çul 2. Kapak.
yopurmaqliq: Yapraklı. Yopurmaqliq orman – Yapraklı orman.
yorgha: Rahvan.
yorghilatmaq: (yorghilimaq'tan) Rahvan yürütmek.
yorghilimaq: Rahvan yürümek.
yoruksiz: Işıksız.
yoruqchiliq: Aydınlık, ışıklı 2. mec. Özgürlük, serbestlik.
yoruqlandurmaq: (yoruqlanmaq'tan) Işıklandırmak.
yoruqlanmaq: Işıklanmak.
yoruqlimaq: Işıklandırmak.
yoruqluq: Aydınlık, ışıklı. Yoruqluq bermek – Işıklandırmak.
yoruqsizliq: Işıksızlık.
yorumaq: Işıklanmak, aydınlanmak.
yorush: Işıklanma, aydınlanma.
yorutquchi: Aydınlatan, ışıklandıran.
yosun: Şekil, tarz. Shu yosunda – Şu şekilde. Dawamliq yosunda – Devamli bir şekilde.
yoshurmaq: Gizlemek, saklamak.
yoshurmasliq: Gizlememek.
yoshurmastin: Gizlemeden; açık halde.
yoshurughluq: Gizlenmiş, saklanmış.
yoshuruqche: Gizli halde, saklı halde.
yoshurun: Gizli, saklı. Yoshurun ishlimek – Gizli çalışmak.
yoshurunche: bk. yoshuruqche.
yoshurunluq: Gizlilik, saklıklık.
yoshurunluqche: Gizli halde, saklı halde.
yoshurunmaq: Gizlenmek, saklanmak.
yoshurunush: Gizlenme, saklanma.
yota: Belkemiği 2. Kasık (-ğı) 3. Uyluk, kalça.
yotaza: ç. Hamurdan yapılan ekmeği.
yotqan: Yorgan. Orun-yotqan – Döşek, yatak.
yotqanchi: Yorgancı.
yotqanliq: Yorganlık, yorgan materyali.
yögek: Kundak bezi, çocuk bezi.
yögeklik: Kundaklı, sarılmış.
yögeklimek: Kundaklamak.
yögelmek: Sarılmak, kundaklamak, bürünmek.
yögenmek: Sarınmak, bürünmek.
yögesh: Sarma, bürüme.
yögeshmek: Beraber sarmak; beraber bürümek.
yögeshtürmek: Sarmak, büründürmek.
yögimek: Sarmak, bürümek.
yögmesh: bk. yögümesh.
yögümesh: Sarmaşık. Yögümesh ot – Sarmaşığı, sarmaşık ot.
yöl: ağ. bk. höl.
yölek: Destek, yardım. Yari-yölek bolmaq – Yardımcı olmak; destek olmak.
yölekchi: Yardımcı, destekleyici. Yölekchilik qilmaq – Yardımcı olmak.
yölekdash: Yardımcı.
yölen: Şölen, şarkı.
yölench: Dayanak, dayangaç, destek.
yölenchik: Dayanak, dayangaç, destek.
yölenmek: Dayanmak.
yölesh: Destekleme, yardım etme, dayak koyma.
yöletmek: (yölimek'ten) Dayatmak.
yölimek: Desteklemek, yardım etmek, dayak koymak.
yölünüsh: Dayanma.
yölütüsh: Dayatma.
yömümek: Dikmek.
yönelmek: Yönelmek, yollanmak.
yörgep-chöngkep: Kigizge yörgep-chöngkep – Keçeye büründürüp; keçeye sarıp.
yörgimek: bk. yögimek.
yötel: Öksürük.
yötelmek: Öksürmek.
yöteltmek: (yötelmek'ten) Öksürtmek.
yötkelmek: Yer değiştirmek. Uning adrési yötkülüp ketken – Onun adresi değişmiştir.
yötkewetmek: Yerini değiştirmek.
yötkesh: Yer değiştirme; taşıma.
yötketküzmek: (yötkimek'ten) Yerini değiştirtmek.
yötkimek: Yerini değiştirmek, taşımak. 2. Değiştirmek, değiş etmek.
yötkügüchi: Taşıyan, yerini değiştiren.
yötkülüsh: Yerini değiştirme, taşınma.
yötülesh: ağ. bk. yétilesh.
yötülüsh: Öksürme.
yudurmaq: bk. yuydurmaq.
yudurush: bk. yuydurush.
yugash: ağ. bk. yawash.
yugharmaq: bk. yughurmaq.
yughartmaq: (yughurmaq'tan) Yoğurtmak.
yughuch: Lif.
yughurmaq: Yoğurmak. Xémir yughurmaq – Hamur yoğurmak. Yughurup qoymaq – Yoğuruvermek.
yughurtquzmaq: (yughartmaq'tan) Yoğurtturmak.
yughurulmaq: Yoğurulmak.
yughuruwetmek: Yoğuruvermek.
yughuruwétish: Yoğuruverme.
yughurush: Yoğurma.
yughushturmaq: Toplamak; düzene koymak; çeki düzen vermek.
yughushturush: Toplama; düzene koyma; çeki düzen verme.
yughushturushmaq: Beraber toplamak; beraber çeki düzen vermek.
yukturuwélish: Bulaşıcı hastalık kapma.
yukumsizlandurmaq: Bulaşmaz hale getirmek.
yuq: Bulaşık, kalıntı, leke. Yuq bolmidi – Bulaşmadı.
yuqarqi: Yukarki. Yuqarqi yaqta – Yukarki tarafta. Yuqarqi qatlam – Üst tabaka; yukarki kat.
yuqarlash: Yukarı çıkma; yukarı yürüme.
yuqarlashmaq: Beraber yukarı çıkmak.
yuqarlatmaq: (yuqarlimaq'tan) Yukarılatmak. Yuqarlitip mangiwedim – Yukarıya doğru yürümeye devam ettim.
yuqarlimaq: Yukan çıkmak; yukarı yürü mek.
yuqiri: Yüksek, yukarı. Uchup yuqiri chiqmaq – Uçup yukarı çıkmak. Yuqiri chiqmaq – Yukarı çıkmak. Yuquri ötüng! – Yukarı geçin! Yuqiri mektep – Yüksek okul. Yuqiri we ottura ofitsérlik unwani – Yüksek ve orta subaylık ünvanı.
yuqirida: Yukarıda. Yuqirida körsütülgen – Yukarıda gösterilmiş.
yuqirigha: Yukarıya, yükseğe. Yuqurigha chiq! – Yukarıya çık! Yuqirigha qarap – Yukarıya doğru. Yuqirigha qarap ketti – Yukarıya doğru gitti.
yuqirilash: Yükselme, yükseliş.
yuqirilatmaq: (yuqirilimaq'tan) Yükseltmek; yukarı kaldırmak.
yuqiriliq: Yükseklik; yukarı olma hali.
yuqirilimaq: Yükselmek.
yuqqaq: Yapışkan 2. Bulaşıcı.
yuqqaqliq: Yapışkanlık 2. Bulaşıcılık, bulaşma hali.
yuqquzmaq: (yuqmaq'tan) Bulaştırmak.
yuqquzush: Bulaştırma.
yuqma: Bulaşıcı, mikrop. Yuqma késel – Bulaşıcı hastalık.
yuqmaq: Bulaşmak; mikrop kapmak.
yuqturmaq: (yuqmaq'tan) Bulaştırmak.
yuqturuwalmaq: Bulaşıcı hastalık kapmak.
yuqturush: Bulaştırma.
yuqum: Besleme niteliği, gıda derecesi 2. Bulaşıcı.
yuqumluq: Besleyici, gıdalı. Yuqumluq tamaq – Besleyici yemek. 2. Bulaşıcı. Yuqumluq késeller – Bulaşıcı hastalıklar.
yuqumsiz: Besleyici değil; gıdasız.
yuqush: Bulaşma, mikrop kapma.
yulghun: bot. Ilgın ağacı.
yulqumaq: Çekmek 2. Koparmak.
yulqunmaq: Öfkesinden patlamak; ateş püskürmek.
yulqunush: Öfkesinden patlama; ateş püskürme.
yulqush: Çekme 2. Koparma.
yulmaq: Koparmak, yolmak. Yulup tashlimaq – Koparıp atmak. Yulup almaq – Çekip almak.
yultuz: Yıldız. Kutup yultuzi – Kutup yıldızı. Quyruqluq yultuz – Kuyruklu yıldız.
yultuzluq: Yıldızlı. Yultuzluq tun – Yıldızlı gece.
yulun: Omurilik.
yulun-yulun: Yırtık pırtık giysi.
yulung: bk. yulun.
yulunmaq: Yolunmak, koparılmak.
yulunush: Yolunma, kopanlma.
yuluwalmaq: Yolmak, koparmak.
yuluwetmek: Yoluvermek, kopanvermek.
yuluwélish: Yolma, koparma.
yuluwétish: Yolma, koparma.
yulush: Koparma, yolma.
yulushmaq: Beraber yolmak; beraber koparmak.
yulushush: Beraber yolma; beraber koparma.
yumaq: bk. yuymaq.
yumchuq: Kırpıştırmak.
yumchuqlash: Kırpıştırma.
yumchuqlatmaq: (yumchuqlimaq'tan) Kırpıştırmak. Köz yumchuqlatmaq – Göz kırpıştırmak.
yumchuqlimaq: Kırpıştırmak.
yumdalaq: ağ. bk. yunda.
yumdurmaq: (yummaq'tan) Yumdurmak; kapattırmak.
yumdurush: Yumdurma, kapattırma.
yumghaq: bot. Maydonoz; bk. ashköki.
yumghuzmaq: (yummaq'tan) Yumdurmak, kapattırmak.
yumghuzush: Yumdurma, kapattırma.
yumlunush: Yuvarlanma.
yummaq: Yummak. Köz yummaq – Göz yummak. Közüngni yum! – Gözünü yum! Köz yumuwalay – Birazcik uyuyayım. Közni yumup achqiche – Gözü yumup açanadek. Bu ishni közümni yumup bashlidim – Bu işi tevekkül diye başladım.
yumran: Genç, yeşillik, yumuşak.
yumrulmaq: Devrilmek, yıkılmak.
yumshaq: Yumuşak.
yumshaqliq: Yumuşaklık.
yumshash: Yumuşama.
yumshatmaq: (yumshimaq'tan) Yumuşatmak.
yumshimaq: Yumuşamak. Yumshap ketmek – Yumuşamak.
yumshitish: Yumuşatma.
yumuq: Yumuk, birbirine bitişik, kapalı, yanaşık.
yumuqluq: Yumukluk, birbirine bitişiklik, kapalılık, yanaşıklık. Uning közi yumuqluq – Onun gözü kapalı.
yumulaq: Yuvarlak. Yumulaq üstel – Yuvarlak masa. Yumulaq qilmaq – Yuvarlak yapmak.
yumulaqlanmaq: Yuvarlaklanmak.
yumulaqlawetmek: Yuvarlaklayıvermek.
yumulaqlawétish: Yu varlaklayı verme.
yumulaqlash: Yuvarlaklama.
yumulaqlatmaq: (yumulaqlimaq'tan) Yuvarlaklatmak.
yumulaqlimaq: Yuvarlaklamak.
yumulaqlinish: Yuvarlaklanma.
yumulaqlitish: Yuvarlaklatma.
yumulanmaq: Yuvarlanmak. Pöngzek yumulunup ketti – Top yuvarlanıp gitti.
yumulash: Yuvarlanma.
yumulatmaq: (yumulimaq'tan) Yuvarlatmak.
yumulimaq: Yuvarlanmak. U taghdin yumulap chüshti – O dağdan yuvarlanıp düştü.
yumulmaq: Yumulmak. Uning közliri menggüge yumuldi – Onun gözleri ebediyete kapandı.
yumulush: Yumulma.
yumulutuwetmek: Yuvarlatavermek.
yumulutuwétish: Yuvarlataverme.
yumulutush: Yuvarlatma.
yumur: Şiş, ur.
yumurmaq: Devirmek, yıkmak.
yumush: Yumma.
Yunan: Yunan. Yunan xelqi – Yunan halkı.
yunda: Çirkef, bulaşık suyu. Yunda gudingi veya yunda orisi – Çirkef çukuru.
yunda-chaqan: Çirkef, bulaşık suyu.
yundixorluq: u.f.u. Uşaklık.
yung: Yün. Yung talisi – Yün iplik parçası. Yung bashqan – Yün basmış. Yung tashlimaq – Yün bırakmak. Yungi titmaq – Yün ditmek.
yungdash: Yolma.
yungdimaq: Yolmak.
yunglashmaq: Yünlü hale gelmek.
yunglashturmaq: (yunglashmaq'tan) Yünlü hale getirmek.
yunglashturush: Yünlü hale getirme.
yungluq: Yünlü. Yungluq kiyim – Yünlü giysi. Yungluq qoy – Yünlü koyun.
yunglushush: Yünlü hale gelme.
yunguzlimaq: bk. yungzilimaq.
yungzilanmaq: Yolunmak.
yungzilash: Yolunma.
yungzilashmaq: Karşılıklı yolmak; beraber yolmak.
yungzilatmaq: (yungzilimaq'tan) Yoldurmak. Toxuni yungzilattim – Tavuğu yoldurdum.
yungzilimaq: Yolmak.
yungzilinish: Yolunma.
yungzilishish: Beraber yolma; karşılıklı yolma.
yungzilitish: Yoldurma.
yupang: ç. Yayık, ezim evi.
yupangchi: ç.u. Yağcı.
yupangchiliq: ç.u. Yağcılık; yağ yapımcılığı.
yupanmaq: Avunmak.
yupatmaq: Teselli vermek, avutmak 2. Yatıştırmak, teskin etmek. 3. Oyalamak, eğlendirmek.
yupurgha: ağ. Tırmık; bk. sörem.
yuputmaq: Bir şeyi ima etmek; bir şeyi kastetmek. Némige yuputuwatisen?! – Neyi kastediyorsun?!
yuputush: Bir şeyi ima etme; bir şeyi kastetme.
yurt: Yurt. Yat yurt – Yabancı ülke. Yat yurtta – Yabancı ülkede. Mediniyet yurti – Kültür demeği. Oqush yurti – Bilim yuvası.
yurtchiliq: Toplumculuk, çoğulculuk.
yurtdash: Yurttaş, vatandaş.
yurtdashliq: Yurttaşlık, vatandaşlık. Yurtdashliq heqqi – Vatandaşlık hakkı.
yurtluq: bk. yurtdash.
yut: bk. yurt.
yuta: bk. yutaza.
yutaza: ç. bk. yotaza.
yutquzmaq: (yutmaq'tan) Yutturmak.
yutquzush: Yutturma.
yutmaq: Yutmak. Yer yutqandek yoqap ketti – Yer yutmuş gibi kayboldu.
yutturmaq: (yutmaq'tan) Yutturmak.
yutturush: Yutturma.
yutulmaq: Yutulmak.
yutulush: Yutulma.
yutum: Yudum. Bir yutum su – Bir yudum su.
yutuwetmek: Yudu vermek.
yutuwétish: Yuduverme.
yutush: Yutma.
yuwash: bk. yawash.
yuwashlik: bk. yawashliq.
yuwundi: bk. yunda.
yuydurmaq: (yuymaq'tan) Yudurmak, yıkatmak.
yuydurush: Yuduma, yıkatma.
yuyghuch: bk. yughuch.
yuyghuzmaq: (yuymaq'tan) Yudurmak, yıkatmak.
yuyghuzush: Yudurma, yıkatma.
yuymaq: Yumak, yıkamak. Yüz-köz yuymaq – El yüz yıkamak. Gunayimni yuydum – Suçumu temizledim.
yuyuq: Yıkanmış. Yuyuq kiyim – Yıkanmış giysi.
yuyuqluq: Yıkanmış. Yuyukluq kiyim – Yıkanmış giysi.
yuyuqsiz: Yıkanmamış. Yuyuqsiz köynek – Yıkanmamış gömlek.
yuyulmaq: Yıkanılmak.
yuyulush: Yıkanılma.
yuyundi: bk. yunda.
yuyundurmaq: (yuyunmaq'tan) Yıkandırmak.
yuyundurush: Yıkandırma.
yuyunmaq: Yıkanmak.
yuyunush: Yıkanma.
yuyuwetmek: Yıkayıvermek.
yuyuwétish: Yıkayıverme.
yuyush: Yıkama. Kir yuyush mashinisi – Çamaşır makinesi. kiyim yuyush mashinisi – Çamaşır makinesi.
yüdesh: Yükleme.
yüdimek: Yüklemek.
yüdülmek: Yüklenmek.
yüdülüsh: Yüklenme.
yüdümek: Sırtlamak, yüklenmek.
yüdüsh: Sırtlama, yüklenme.
yüen: ç. Çin para birimi.
yügen: Dizgin, gem. Yügen salmaq – Gem vurmak.
yügenlesh: Gem vurma.
yügenlimek: Gem vurmak.
yügensiz: Dizginsiz.
yügensizlik: Dizginsizlik.
yügermek: bk. yügrimek.
yügrek: bk. yügrük.
yügresh: Koşma.
yügrimek: Koşmak. Yügür! – Koş! Yüzige qan yügrüptu – Yüzü gülmüş; iyileşmiş.
yügrük: Rahvan. Yügrük at – Rahvan at.
yügrütmek: (yügrimek'ten) Koşturmak. Köz yügrütmek – Gözlemek.
yügrütüsh: Koşturma.
yügür-yétim: Ufak işler. Yügür-yétimgha mangmaq – Ufak-tefek işlere koşmak.
yügürtqan: ağ. bk. yügrük.
yügürük: ağ. bk. yügrük.yügrük.
yügürüsh: Koşma.
yük: Yük. Yük artmaq – Yüklemek. Yük basmaq – Yük koymak. Yük chüshürmek – Yük indirmek. Yük tartmaq – Yük tartmak.
yüklenmek: Yüklenmek.
yüklesh: Yükleme.
yüklimek: Yüklemek. U pütün ishni manga yüklidi – O bütün işi bana yükledi.
yüklinish: Yüklenme.
yüklük: Yüklü.
yüksek: Yüksek.
yükseklik: Yükseklik.
yükseldürmek: Yükseltmek.
yükselmek: Yükselmek.
yükündürmek: Diz çöktürmek, çömeltmek.
yükündürüsh: Diz çöktürme, çömeltme.
yünjü: ağ. bk. ünche.
yürek: Yürek. Chin yürektin – Candan, can ve gönülden. Yürügüm aghridu – Yüreğim sızlıyor. Yürügüm oynap turuptu – Kalbim atıyor. U yürügi yérilip ölüptu – O kalpten gitmiş; O korkudan ölmüş. Uning üchün yürek kérek – Onun için yürek lazım. Yürügümni küydürdi – Yüreğimi yaktı. Qushqach yürek – Kuş yürek.
yürek-béghir: Yürek ve bağır. Yürek-baghrim – Değerlim, her şeyim.
yüreklik: Yürekli.
yüreksiz: Yüreksiz, çekingen, korkak.
yüreksizlik: Yüreksizlik. Yüreksizlik qilmaq – Yüreksizlik etmek.
yürgüzmek: (yürmek'ten) Yürütmek. Mashinini yürgüzmek – Otomobili hareket ettirmek. Küresh yürgüzmek – Mücadeleyi yürütmek. Teshwik yürgüzmek – Propaganda yapmak. Seperwerlik yürgüzmek – Seferberlik.
yürgüzülmek: Yürütülmek.
yürgüzüwetmek: Yürütüvermek. Saetni yürgüzüwetmek – Saati çalıştırıvermek.
yürgüzüsh: Yürütme.
yürmek: Yürümek. Yürüp ketmek – Yürüyerek gitmek. Yür! – Yürü! Yür kéteyli – Yürü gidelim. Bosh yürmek – Boşta gezmek. Bu saet yürmeydu – Bu saat çalışmıyor. Bu pul yürmeydu – Bu para geçmiyor. Oqup yürüpmen – Okumaktayım. Yürüp-yürüp – Gize-gize. Yürüp-yürüp bergini shu – Sonunda verdiği şu.
yürüsh: Yürüme, yürüyüş. Bosh yürüsh – Boşta gezme. Yürüsh qilmaq – Yürüyüş yapmak.
yürüsh-turush: Hareket; yer değiştirme. Yürüsh-turush erkinlighi – Hareket serbestisi (özgürlüğü). Uning yürüsh-turushi yaxshi – Onun oturup kalkması iyi.
yürüshlük: Hızlı, rahvan. Yürüshlük at – Rahvan at. Yürüshlük öy – Konak, köşk, villa.
yürütmek: (yürmek'ten) Yürütmek.
yürütülmek: Yürütülmek.
yürütülüsh: Yürütülme.
yürütüsh: Yürütme.
yütel: ağ. bk. yötel.
yütermek: (yütmek'ten) Yitirmek, kaybetmek.
yütketmek: Karıştırmak (ocağı).
yüttürüwetmek: Kaybetmek, yitirmek.
yütülmek: Kaybedilmek.
yütülüsh: Kaybedilme.
yütürmek: (yütmek'ten) Kaybetmek.
yütürüsh: Yitirme, kaybetme.
yüzbéshi: Yüzbaşı.
yüzinchi: Yüzüncü.
yüzleshtürmek: (yüzleshmek'ten) 1. Yüzleştirmek 2. Karşı karşıya getirmek; görüştürmek.
yüzligen: Yüzlerce.
yüzlimek: Kaplamak.
yüzlüklük: Ikki yüzlüktük – İki yüzlülük; riyakarlık.
yüzmu-yüz: Yüz yüze.
yüzsiz: Yüzsüz.
yüzsizlik: Yüzsüzlük.
zabastowka: r. Grev. Zabastowka qilmaq – Grev yapmak. Zabastowka élan qilmaq – Grev ilan etmek.
zabastowkichi: r.u. Grevci.
zabun: f. Yenilmiş, mağlup, sınık. Zabun bolmaq – Yenilmek, çökmek.
zade: f. Zade. Ésilzade – Asilzade. Shahzade – Şehzade.
zadi: Hep, hiç, bütün. Zadi kolum tegmidi – Hiç vaktim olmadı. Sana zadi toymaymen – Sana hiç doymuyorum. Buning ziyini zadi qanche boludu? – Bunun bütün zararı ne kadar olur?
zadila: Hiç, hiçbir zaman. Zadila körgen emesmen – Hiç görmüş değilim.
zagh: f. Karga.
zaghche: Karga.
zaghiraq: f. Su çulluğu.
zaghra: f. Zaghra nan – Mısır unu ekmeği. Qattiq zaghra – Sert mısır unu ekmeği.
zahir: a. Açık, sarih, aşikar.
zahiren: a. Zahiren, görünüşte, görünüşe göre.
zahit: a. Çileci; dünya zevklerinden çekilmiş.
zahitlik: a.u. Çilecilik.
zaxa: tar. Üzüntü, teessür. Zaxa bermek – Üzmek.
zaka: Kundak bezi; çocuk bezi.
zakat: a. Zekat.
zakatchi: Zekatçı, zekat toplayan; zekat memuru.
zakawet: a. Zekâvet.
zakaz: r. Rezervasyon, ısmarlama, sipariş. Zakaz qilmaq – Sipariş vermek.
zakilimaq: Kundaklamak, kundağa sarmak.
zakkum: a. Zehir.
zalalet: a. Hata, yanlışlık.
zalim: a. Zalim.
zalimane: a.f. Zalimane.
zalimlik: a.u. Zalimlik.
zaman: a. Zaman, vakit, devir, çağ. Qaraxaniler zamanida – Karahanlılar zamanında. Kona zaman – Eski çağ. Bir zamanlarda – Bir zamanlarda. Burunqi zaman – Eski zaman; eski çağ. Yéqin zamanda – Yakın zamanda. Ötken zaman – Geçmiş Zaman. Kélidighan zaman – Gelecek zaman. Hazirqi zaman – Şimdiki zaman. Hazirqi kélidighan zaman – Yakın gelecek zaman. Uzaq ötken zaman – Uzak geçmiş zaman.
zamandash: a.u. Çağdaş. Nawai zamandashliri – Nevayi'nin çağdaşları.
zamandashliq: a.u. Çağdaşlık.
zamane: a. Zamane, devir, devran.
zamaniwi: a. Çağdaş.
zamaniwilashmaq: a.u. Çağdaşlaşmak. Zamaniwilashqan yéngi mektep – Çağdaşlaşmış yeni oknul.
zamaniwilashturmaq: a.u. (zamaniwilashmaq'tan) Çağdaşlaştırmak.
zamaniwilashturush: a.u. Çağdaşlaştırma.
zamaniwilishish: a.u. Çağdaşlaşma.
zamaniy: a. Çağdaş, muasır.
zamanlashqan: a.u. Çağdaşlaşmış.
zamanlashmaq: a.u. Çağdaşlaşmak.
zamanlashturmaq: a.u. (zamanlashmaq'tan) Çağdaşlaştırmak.
zamat: An, lahza, esna, vakit. Shu zamatta – Şu anda.
zamin: a. 1. Kefil, sorumlu 2. Engel, mania, güçlük. Zamin bolmaq – Sebep olmak; engel olmak.
zaminliq: a.u. 1. Kefillik, sorumluluk 2. Engellik.
zapas: r. Yedek, rezerv, mevcut. Zapastiki herbiyler – Yedek askeriler. Yerasti bayliqliri zapisi – Yeraltı zenginlikleri rezervi; yeraltı kaynağı.
zar-mung: f.u. Özlem ve hüzün. Zar-mungumni éyttim – Özlem ve hüzünümü söyledim.
zarangza: ç. Bir tür yağlı bitki.
zaratliq: a.u. Mezarlık, sinlik, kabristan.
zariqmaq: ağ. bk. zérikmek.
zarlanmaq: f.u. Sızlanmak, dert yanmak, şikayet etmek. U kün köchürüshning éghirlighidin zarlinidu – O geçim zorluğundan şikayet ediyor.
zarlash: Sızlanma, dert yanma, şikayet etme, ah çekme.
zarlatmaq: (zarlimaq'tan) Ah çektirmek, zorlamak.
zarliq: f.u. Zaruret, sıkıntı, yoksulluk.
zarlimaq: f.u. Sızlanmak, dert yanmak, şikayet etmek, ah çekmek.
zat: a. Zat, şahıs.
zatdar: f. Cins, asil.
zaten: a. Zaten, aslında.
zatliq: a.u. Cinsli, asil.
zatsiz: f.u. Cinssiz, asilsiz.
zatsizliq: f.u. Cinssizlik, asilsizlik.
zawal: a. 1. Gurup, batma, batış. Zawal waxti – Akşam vakti. 2. zeval, inkıraz, gerileme, düşme.
zawut: r. Fabrika. Paxta zawuti – Pamuk fabrikası. Shal aklash zawuti – Çeltik fabrikası. Öaraq zawuti – Rakı fabrikası. Yagh zawuti – Yağ fabrikası.
zaya: a. bk. zaye.
zaye: a. Kaybolma, yitim, kayıp, kaybedilen bir şey, israf. Zaye qilmaq – Kaybetmek. Waxtni zaye qilidikensiz – Vakiti boşuna kaybediyormuşsunuz.
zayi: a. bk. zaye.
zayiliq: a.u. Faydasızlık, yararsızlık, lüzumsuzluk.
zayom: r. İstikraz, ikraz, ödünç.
zebt: a. Zabt, işgal. Zebt qilmaq – Zabt etmek.
Zebur: Zebur. Hazret-i Davud'a vahiy olduğuna inanılan İlahî kitap.
zede: f. Ezilmiş, silik.
zedek: f. ağ. bk. zerdek.
zegewetchi: f.u. ağ. Kuyumcu, cevahirci.
zeher: f. Zehir, ağı.
zeherxende: f. Kindar, öfkeli, kin dolu.
zeherxendilik: f.u. Tahakküm.
zeherlenmek: f.u. Zehirlenmek.
zeherlesh: f.u. Zehirleme.
zeherligüchi: f.u. Zehirleyici, zeherligüçi maddilar zehirleyici maddeler.
zeherlik: f.u. Zehirli, zeherlik dora zehirli liac. zeherlik gaz zehirli gaz.
zeherlimek: f.u. Zehirlemek.
zeherlinish: f.u. Zehirlenme.
Zehl: a. astr. Satürn, Zühal.
zehme: bk. zexme.
zehmet: bk. zexmet.
zexm: f. bk. zexme.
zexme: f. Yara. Zexme yetküzmek – Yaralamak.
zexmet: a. Zahmet.
zexmetlik: a.u. Zahmetli. Zexmetlik seper – Zahmetli yolculuk.
zexmetsiz: a.u. Zahmetsiz.
zexmidar: f. Yaralı. Zexmidar bolmaq – Yaralanmak.
zexmilendürmek: f.u. Yaralamak, yaralandırmak.
zexmilendürüsh: f.u. Yaralama, yaralandırma.
zexmilesh: f.u. Yaralama.
zexmilimek: f.u. Yaralamak.
zeip: a. Zayıf, güçsüz, hastalıklı, cılız, rahatsız.
zeiplenmek: a.u. Zayıf olmak, güçsüzleşmek.
zeipleshmek: a.u. Zayıflaşmak, hastalanmak, güçsüzleşmek.
zeiplik: a.u. Zayıflık, güçsüzlük, hastalık.
zek: Deri boyama.
zekawet: a. bk. zakawet.
zekiy: a. Zeki, aklı çevik.
zekiylik: a.u. Zekilik, akıl çevikliği.
zel: a. Yanlış, hata, yanlışlık.
zembil: f. Zembil. Zembil kötermek – Zembil kaldırmak.
zembirek: f. Top. Özi mangidighan zembirek – Kendisi hareket eden top. Zembirek yémi – Top yemi; top kurbanı.
zembirekchi: f.u. Topçu. Zembirekchi qisim – Topçu kısım.
zemburuq: bot. Liken.
zemche: Şaplı.
zemchi: bk. zemche.
zemin: f. bk. zémin.
zemindar: f. bk. zémindar.
zemzem: a. Zemzem.
zen: a. Akıl, zeka, sağduyu, dikkat.
zen'gi: f. bk. zenggi.
zenggangchi: ç.u. Bekçi, karakol, nöbetçi.
zengger: Mavi, mavi renk, gök (rengi).
zenggi: a.f. Zenc, Zenci.
zenglimek: f.u. Paslanmak, pas tutmak.
zenjir: f. Zencir.
zenjirlewetmek: f.u. Zincirlemek, zencirleyivermek.
zenjirlesh: f.u. Zincirleme.
zenjirlik: f.u. Zencirli.
zenjirlimek: f.u. Zencirlemek.
zenjiwil: a. bot. Zencefil.
zep: Hayret, garip, iyi, pek. Siler ikkingla zepmu obdan kélishipsena – Siz ikiniz çok iyi gelmişsiniz.
zeper: f. Zafer, galebe.
zepiren: a. ağ. bk. zepireng.
zepireng: a. bot. Safran. Zepireng renglik – Safransı.
zer: f. Altın. Zer qeghez – Altın renkli kağıt. Zer doppa – Altın sırmalı tekke.
zerbap: f. Altın sırmalı.
zerbe: a. Darbe. Ölüm zerbisi – Ölüm darbesi. Zerbe bermek – Darbe vermek. Zerbe yémek – Darbe yemek.
zerbidar: a.f. Vurucu.
zerbidarliq: a.f.u. Vuruculuk.
zerbilik: a.u. Öncülük, öncü. Zerbilik yosunda – Öncü halinde; öncü olarak.
zerbimesel: Darbımesel, atasözü.
zerdap: f. Mayi, sıvı, akıcı madde. Yürügümni zerdap basti – Yüreğim eridi.
zerde: f. Öd, safra. Zerdem qaynap ketti – Hiddetlendim. Zerde qilmaq – Acı söylemek; can yakıcı bir şekilde. U ademlerge zerde bilen qaraydu – O insanlara kinle bakıyor. Zerde söz – Acı söz; kinli söz.
zerdek: f. bot. Havuç.
zerdilik: f.u. Kinli, hırçınlıkla.
zereh: f. Zırh.
zerehlik: f.u. Zırhlı. Zerehli qisim – Zırhlı kısım.
zerel: a. ağ. bk. zerer.
zereng: f. bot. Akçaağaç, isfendan.
zerer: a. Zarar, ziyan. Zerer körmek – Zarar görmek. Zerer qilmaq – Zarar etmek.
zererkünende: a.f. Asalak, baltalayıcı.
zererkünendichilik: a.f.u. Asalaklık, baltalayıcılık.
zererlendürmek: a.u. Zararlandırmak.
zererlendürüsh: Zararlandırma.
zererlenmek: a.u. Zararlanmak.
zererlik: a.u. Zararlı.
zererlimek: a.u. Zarara sokmak, zarar vermek.
zererlinish: a.u. Zararlarıma.
zerersiz: a.u. Zararsız.
zerersizlendürmek: a.u. Zararsızlandırmak.
zerersizlendürüsh: a.u. Zararsızlandırma.
zerersizlenmek: a.u. Zararsızlanmak.
zerersizlik: a.u. Zararsızlık.
zerersizlinish: a.u. Zararsızlarıma.
zeret: a. bk. zeretgahliq.
zeretgahliq: a.u. Mezarlık.
zerger: f. Kuyumcu.
zergerchi: f.u. bk. zerger.
zergerlik: f.u. Kuyumculuk.
zerghaldaq: Sarıasma.
zerhal: f.a. Yaldızlı.
zerp: a. tar. Darp etme, darp, çoğaltma.
zerpéchek: f. bot. Yaban keteni, şeytan saçı, aktimon.
zerpxana: a.f. Para basan ev.
zerriche: a.f. Küçük parça. Zerriche shübhe yoq – Zerre kadar şüphne yok.
zewal: a. bk. zawal.
zey: Su, nem, rutubet.
zeychilik: Rutubet, nem.
zeyip: bk. zeip.
zeykesh: Nemli, yaş, rutubetli. Zeykesh jay – Rutubetli yer.
zeykeshlik: f.u. Rutubetli, yaşlık.
zeyleshmek: Nemlenmek.
zeylik: Nemli yer, rutubetli yer.
zeylishish: Nemlenme.
zeytun: a. Zeytin. Zeytun derixi – Zeytin ağacı. Zeytun méyi – Zeytin yağı.
zeytüne: Zeytinsi 2. Zeytune (hanım adı).
zébun: f. Zebun, darmadağın olma. Zébun qilmaq – Darmadağın etmek.
zéhin: a. Zihin. Zéhin yürgüzmek – Akıl kullanmak.
zéhinlik: a.u. Zihinli, akıllı.
zéhinliklik: a.u. Zihiülilik, akıllılık.
zéhinsiz: a.u. Zihinsiz, akılsız.
zéhinsizlenmek: Aklını kaybetmek.
zéhinsizlik: Akılsızlık.
zéhniy: a. Zihnî.
zémin: f. Yer, toprak, kara. Memliket zémini – Ülke toprağı.
zémindar: f. Toprak sahibi, toprak ağası.
zémindarliq: f.u. Toprak sahipliği, toprak ağalığı.
zéminsiz: f.u. Topraksız.
zérek: f. Zirek, uyanık.
zéreklik: f.u. Zireklik, uyanıklık.
zérikish: Usanma, bıkma, sıkılma.
zérikmek: Usanmak, bıkmak, sıkılmak. Zérikip olturuptimen – Sıkılıp oturuyorum. Zérikip ketmek – Usanmak.
zériktürgüch: Sıkıntılı, ıstıraplı, usandıncı.
zériktürmek: (zérikmek'ten) Usandırmak, bıktırmak, bezdirmek. Zériktüridighan ish – Usandıran iş; sıkıcı iş.
zériktürüsh: Usandırma, bıktırma, bezdirme.
ziba: f. Ziba, güzel, süslü, yakışıldı.
zich: f. Sıkı, kesif, yoğun, kalabalık, içiçe. Xelqi zich öy – Kalabalık aile. Zich olturmaq – İçiçe oturmak.
zichchide: Koyu bir halde.
zichlash: Yoğunlaştırma.
zichlashmaq: Sıklaşmak, yoğunlaşmak.
zichlashturmaq: (zichlashmaq'tan) Sıklaştırmak, yoğunlaştırmak.
zichliq: f.u. Yoğunluk, kalabalık, sıkı olma. Ahalining zichlighi – Nüfus yoğunluğu.
zid: a. bk. zit.
ziddiyet: a. Ziddiyet, zıtlık, karşıt.
ziddiyetlik: a.u. Karşıtlık, düşmanlık.
zide: f. Ezik, bozukluk, hasar, zedelenmiş.
zigh-ziq: Dar, darlık.
zighir: bot. Keten, susam. Zighir yéghi – Susam yağı.
zighirliq: Susam tarlası.
zikir: a. 1. Zikir, Allahı anma 2. Vurgulama, beyan, izah. Yuqurida zikir qilip ötken adimimiz – Yukarıda bahsettiğimiz kişi.
ziq: Şiş, kebap şişi 2. mec. Acı istihza; iğneli sözler.
zil: Zil. Zil chélindi – Zil çalındı. Bulbulning zil üni – Bülbülün etkileyici sesi.
zilal: a. 1. Soğuk 2. Temiz. Zilal sherbet – Soğuk şerbet.
zilwa: Hoş, iyi. Zilwa ünlük saz – Hoş sesli saz.
zilche: f. Ünlü halı.
zilchilik: ağ. bk. gilemchilik.
zilzile: a. Zelzele, deprem.
zimatang: ç. Susam helvası.
zimistan: f. Kış. Zimistan kéchiliri – Kış geceleri. Zimistan körmigen bülbül baharning qedrini bilmes – d. Kış görmemiş bülbül baharın değerini bilmez.
zimlanka: r. Zeminlik, toprak dam; bk. geme.
zimme: a. Sorumluluk, mesuliyet. Bu ishni men öz zimmemge alimen – Bu işin sorumluluğu bana ait. Mesuliyet qarshi terepning zimmiside – Sorumluluk karşı tarafa ait. Bu bizning zimmimizge chüshüdu – Bu bizim sorumluluğumuzda.
zina: a. Zina. Zina qilmaq – Zina yapmak.
zinakar: a.f. Zina yapan.
zindan: f. Zindan.
zindanchi: f.u. Zindancı.
zindanxana: f. Zindan, hapishane.
zinet: a. bk. zinnet.
zingaq: Yanak, avurt. Zingaq chach – Zülüf, favori.
zingildash: bk. zingildimaq.
zingildashmaq: Vızıldaşmak, uğuldaşmak.
zingildimaq: Çınlamak 2. Cıvıldamak 3. Sızlamak. Mingem zingildap aghrishqa bashlidi – Başım sızlayıp ağırmaya başladı.
zinglashmaq: Çenilemek, ağlaşmak.
zinxana: f. bk. zindan.
zinnet: a. Ziynet, süs. Zinnet bermek – Süslemek. Zinnet eswapliri – Süs aletleri. Bu derexler sheherge zinnet bérip turudu – Bu ağaçlar şehiri süslüyor.
zinnetlendürmek: a.u. (zinnetlimek'ten) Süslendirmek.
zinnetlenmek: a.u. Süslenmek.
zinnetlesh: a.u. Süsleme.
zinnetlik: a.u. Süslü.
zinnetlimek: a.u. Süslemek.
zip-zinnet: f.a. Bezeme, süs, tezyin.
zipa: Zarif. Boyi zipa qiz – Boyu zarif kız.
zir-zeber: f. bk. zir-zewer.
zir-zewer: f. Zir-zewer bolmaq – Yıkılmak, tahrip olmak, altüst olmak. Néme anchiwila zir-zewirigiche surashturup ketting? – Neden o kadar teferruatını soruşturdun?
zir-zir: Taklidî ses. Zir-zir kelmek – Titremek.
ziraet: a. Ziraat, ekincilik. Ziraet qilmaq – Ekincilik yapmak.
ziraetchi: a.u. Ziraatçı, ekinci.
ziraetchilik: a.u. Ziraatçılık, ekincilik.
zirape: a. Zürafa.
ziriq: bot. 1. Amberbaris, kadın tuzluğu 2. Kimyon, çörekotu.
ziriqliq: Amberbaris veya kimyon ağaçlarının bulunduğu yer.
zirillimaq: Titremek. Yürigim zirillaydu – İçim titriyor.
zit: a. Zıt, aksi. Zit bolmaq – Zıt olmak. Zit adem – Aksi adam.
zitlashmaq: a.u. Düşmanlaşmak; birbirine düşman kesilmek.
zitlashturmaq: a.u. Düşmanlaştırmak; birbirine düşürmek; hasım yapmak.
zitlashturush: a.u. Düşmanlaştırma.
zitliq: a.u. Karşıtlık, düşmanlık, hasımlık.
zitlishish: a.u. Düşmanlaşma.
zitman: a.f. Aykırı, uyumsuz.
zitmanliq: a.f.u. Aykırılık, uyumsuzluk.
zittigha: a.u. Aksine, tersine.
ziwa: f. bk. ziba.
ziwer: Zinnet-ziwer – Süs; yılbaşı ağacı süsleri.
ziyade: a. Fazla, çok. Ondin ziyade adem keldi – Ondan fazla adam geldi. Heddin ziyade – Aşın, fazlasıyla.
ziyadiliq: a.u. Fazlalık, aşınlık, üstünlük.
ziyali: a.u. Aydın. Ziyaliler – Aydınlar. Ziyalilar yurtu – Aydınlar ocağı.
ziyaliliq: a.u. Aydın olma hali; okumuşluluk.
ziyan: f. Ziyan, zarar. Ziyan keltürmek – Zarar vermek. Ziyan tartmaq – Zarar çekmek. Ziyan yetküzmek – Zarar vermek. Ziyangha uchrimaq – Zarara uğramak. Ziyini yoq – Zaran yok; zararsız.
ziyan-zexmet: f. Zarar ve zahmet. Ziyan-zexmet körmek – Zarar ve zahmet görmek.
ziyanchiliq: f.u. Zararlı olma hali.
ziyandar: f. Asalak, baltalayıcı.
ziyandash: f.u. Asalak, baltalayıcı.
ziyandashliq: f.u. Asalaklık, baltalayıcılık. Ziyandasliq qilmaq – Zarar vermek. Ziyandasliqqa uchrimaq – Zarara uğramak.
ziyankesh: f. Asalak, baltalayıcı.
ziyankeshlik: f.u. Asalaklık, baltalayıcılık.
ziyankünende: f. Asalak, baltalayıcı.
ziyankünendilik: f.u. Asalaklık, baltalayıcılık.
ziyanliq: f.u. Zararlı.
ziyansiz: f.u. Ziyansız, zararsız. Ziyansiz etmek – Zararsız hale getirmek.
ziyansizliq: f.u. Zararsızlık.
ziyapet: a. Ziyafet. Ziyapet qilmaq – Ziyafet vermek.
ziyaret: a. Ziyaret. Ziyaret qilmaq – Ziyaret etmek. Hem ziyaret, hem tijaret – d. Hem ziyaret, hem ticaret.
ziyaretchi: a.u. Ziyaretçi.
ziyaretgah: a.f. Ziyaret yeri.
zize: ağ. Sonra. Andin zize – Ondan sonra.
zogal: a. ağ. bk. zawal.
zogul: Zogul tutmaq – Hamur tutmak.
zox: a. bk. zoq.
zoxmen: a.f. bk. zoqmen.
zoq: a. 1. Memnuniyet, hoşnutluk 2. Hayranlık, sevinç taşkınlığı.
zoqlandurmaq: a.u. (zoqlanmaq'tan) Memnun etmek, sevindirmek.
zoqlandurush: a.u. Memnun etme, sevindirme.
zoqlanmaq: a.u. Memnun olmak, sevinmek.
zoqlinarliq: a.u. Sevindirici, zevklendirici.
zoqluq: a.u. Sevinç, memnun olma, zevk.
zoqlunush: a.u. Memnun olma, sevinme, zevklenme.
zoqmen: a.f. Hevesli, istekli.
zoqmenlik: a.u. İsteklilik, heveslilik.
zomiger: a.f. Zalim, tiran, müstebit.
zomigerlik: a.f.u. Zalimlik, müstebitlik.
zong: ç. Zong olturmaq – Çömelmek.
zongzaymaq: ç.u. Çömelmek.
zongzaytish: ç.u. Çömeltme.
zongzaytmaq: ç.u. (zongzaymaq'tan) Çömeltmek.
zoolog: r. Zooloji uzmanı.
zoologiye: r. Zooloji.
zootéxnik: r. Zooteknik uzmanı.
zor: f. 1. Kuvvet, güç, kudret, büyük. 2. Zor, cebir. Zor birlen – Zorla. Men zor keldim – Ben zor geldim. Zor adem – Büyük adam. Bu ish zor ehmiyetke ége – Bu işin önemi büyük.
zorawan: f. Zorba.
zorawanliq: f.u. Zorbalık. Zorawanliq siyaset – Zorbalık siyaset.
zoraymaq: f.u. Büyümek, kuvvetlenmek.
zoraytish: f.u. Büyütme, kuvvetlendirme.
zoraytmaq: f.u. (zoraymaq'tan) Büyütmek, kuvvetlendirmek.
zorgha: f.u. Zorla, güç bela.
zoriyish: f.u. Büyüme, kuvvetlenme.
zorlanmaq: f.u. Zorlanmak.
zorlap: f.u. Zorlayıp, zorlayarak.
zorlash: f.u. Zorlama.
zorlimaq: f.u. Zorlamak. Zorlap kirmek – Zorlayarak girmek; zorla girmek.
zorlinish: f.u. Zorlanma.
zorluk: f.u. Zorluk, güçlük.
zorluq-zombuluq: Zorbalık.
zoruqmaq: f.u. Yorulmak, usanmak, bitkin bir hale gelmek. Étim zoruqup ketti – Atım yoruldu.
zoruqturmaq: f.u. (zoruqmaq'tan) Yormak; yorgun düşürmek.
zoruqturush: f.u. Yorma, yorgun düşürme.
zörür: a. Lüzumlu, gerekli. Zörür bolmaq – Lazım olmak, gerekmek.
zörüret: a. Zaruret.
zörüriy: a. Zaruri.
zörüriyet: a. Zaruret.
zörürlük: a.u. Lüzumlu olma hali.
zugal: a. ağ. bk. zawal.
zughuy: Kinli, kastlı, garazkar. Zughuy düshmen – Kinli düşman.
zughuyluq: Kinlilik, kıskançlık.
Zuhal: a. Zuhal, Satürn.
Zuhre: a. Zühre, Çulpan.
zuhur: a. Zuhur, ortaya çıkma. Zuhur bolmaq – Zuhur olmak.
zujang: ç. ağ. Grup başkanı.
zukam: f. t. Grip. Zukam bolmaq – Grip olmak.
zukamdimaq: f.u. Grip olmak.
zuqqa: a. Akıllı, zeyrek, zihni çevik.
zuqqiliq: a.u. Akıllılık, zihni çeviklik.
Zulqerneyn: a. İskender Zülkarneyn; Çifte boynuzlu.
zulmet: a. Karanlık. Zulmet qarangghuluqi – Cehalet karanlığı. Zulmet zenjili – Cehalet zenciri.
zulmetlik: a.u. Karanlık, cehalet. Zulmetlik tün – Cehalet gecesi.
zulum: a. Zulüm. Zulum tartmaq – Zulüm görmek. Milli zulum – Millî zulüm.
zumiger: a.f. bk. zomiger.
zungli: ç. Başbakan.
zungsiling: ç. Başkomutan.
zungsilingliq: ç.u. Başkomutanlık.
zungtung: ç. Reis, cumhurbaşkanı, devlet başkanı.
zungtungluq: ç.u. Reislik, cumhurbaşkanlık. Zungtungluqqa saylanmaq – Cumhurbaşkanlığına seçilmek.
zurapa: Hükmü geçen. Zurapa ayal – Hükmü geçen kadın.
zurapaliq: Zorbalık, amirane oluş.
zuwan: f. Dil, söz, konuşma. Zuwan atmaq – Söylemek. Zuwanim tutuldi – Dilim tutuldu.
züberjet: f. Zebercet.
zülük: f. t. Sülük.
zümret: a. Zümrüt.
ach: I Aç. Qarnim ach – Karnım aç. Ach qéringha veya ach qorsaqqa – Aç karına. Ach qalmaq – Aç kalmak. Achtin ach – Açtan aç. Achtin öltürmek – Açlıktan öldürmek.

II. Ach hawa reng – Mavimsi; açık gök renk. Ach kök – Açık mavi; mavimsi. Ach qizil – Kırmızımsı; açık kırmızı.
acha: I Abla. Ögey acha – Üvey abla. Qéyin acha – Görümce; baldız. Achisi – Ablası.

II Çatal. Acha ériqlar – Çatallı kanallar. Acha yol – Çatal yol. Tömür yol achisi – Demir yolu dalı. Derya achisi – Nehir kolu. Acha ay – İki yıl arasındaki ay, aralık ayı.
achchighlimaq: I bk. achchighlanmaq.

II Darılmak, küsmek, kızmak.
achchiq: I Acı. Achchiq alma – Acı elma. Achchiq anar – Acı nar. Achchiq tash – Şap. Achchiq chay – Koyu çay; demli çay. Achchiq su – Sirke. Achchiq laza – Acı biber. Achchiq söz – Acı söz; sert söz. Achchiq sughuq – Sert suğuk; acı ayaz.

II Sinirlilik, dargınlık, öfke, hiddet, kızgınlık. Achchighim keldi – Kızdım, öfkelendim. Achchighingiz kelmisun – Kızmayın; kusura bakmayın. Achchighim chiqti – Öfkem dağıldı. Achchighimni basalmidim – Hiddetime dayanamadım. U méning achchighimni keltürdi – O beni kızdırdı. Achchighini almaq – Öfkesini çıkarmak. Achchighi téz – Çabuk öfkelenen. Achchighi yaman – Fazla hiddetli; sinirli. Achchiq til – Acı dil; zehir dil. Jan achchighi veya jan achchighida – Ölüm tehlikesi önündeki hiddet.
al: I Hile.

II ağ. Kötü ruh.

III Kuru karanfil.
ana: I Ana, anne. Ata-ana – Ata-ana. Ögey ata-ana – Üvey ata-ana. Ana jan – Anneciğim. Béqim ana – Bakım ana. Qéyin ana – Kayın ana. Chong ana – Büyük anne. Kichik ana – Hala; teyze. Ana tili – Ana dili. Ana weten – Ana vatan. Kindik ana – Ebe. Ana yurt – Ana yurt. Su anisi – Deniz kızı.

II İşte; O.
ang: I Akıl, anlayış, fikir. Éngi yoq – Anlayışsız, akılsız, aklı yok.

II Av. Ang olimaq – Avlanmak; avcılık yapmak. Ang térisi – Av hayvanının derisi.
aniliq: I Dişi, dölyatağı.

II Analık. Aniliq heqqi – Analık hakkı. Aniliq méhri – Analık sevgisi.
arslan: I Aslan. Arslan yürek – Aslan yüreği. Arslan yüreklik – Aslan yürekli.

II Aslan. Chishi arslan – Dişi aslan.
at: I Ad, isim. At qoymaq – Ad koymak, isim vermek. Éting kim? – Adın ne? Étingiz néme? – Adınız ne? Eti qurghur kim édi? – Kahrolsun, adı ne idi onun? Eti bar, jismi yoq – Adı var cismi yok. Yaman at – Kötü nam. Yaman atqa qalmaq – Küfüre uğramak. At chiqarmaq – Ün kazanmak. Éti chiqqan – Ünlü, namdar. Ataghliq at – Ünlü isim. Xas at – Özel isim. Türdesh at – Aynı türe mensup isimler. Éti – Adı, ismi. Eti bir – Adı aynı. Eti bir tuqqan – Akraba isimler.

II At. At férmisi – At çiftliği, hara. At qorisi – At ağılı. At yügürtüsh meydani – At koşturma alanı. At göshi – At eti. At oghrisi – At hırzısı. At-chapan kesmek – Atım alıp, paltosunu çıkartmaya benzer para cezası. At chapmaq – At koşturmak. Attin chüshmek – Attan inmek. At salmaq veya at qoymaq – Doludizgin ileri at sürmek veya at ile saldırmak. At yili – At yılı. At küchü – At gücü. At quyrughi – At kuyruğu. At üstü – Sathilik, özensizlik, üstünkörü. Ishqa at üstü qarimaq – Baştan savmak; işe özensizlik etmek. Minglerche yigitning töpiside at oynatqan yigit – Cesur ve gururlu delikanlı.
ata: I Ata, baba. Atisi bashka – Atası başka. Chong ata – Büyük ata, büyük baba. Qéyin ata – Kaynata, kayınpeder. Qéyin ata méli – Kayınata malı. Özeng mal tapmisan, qéyin ata méli néme boludu – Kendin mal kazanmadıkça kaynata malı ne olur. Ata kesip – Baba mesleği. Atilirimiz – Atalarımız. Atam zamanida – Nuh u Nebi zamanında. Ata yurt – Asıl yurt; ata mekan. Yetti ata – Yedi ata. Chopan ata – Çoban ata (efsaneye göre, himayeci hami baba). Ata sheytan – Şeytanların atası. Ata balisi – Yararlı genç; aferin delikanlı. Ata-bowa körmigen – Hiç görülmemiş; nadir.

II Hediye, armağan.

III Ada. Yerim ata – Yarım ada. Atilar déngizi – Adalar Denizi; Egey denizi. Téqim atilar – Takım adaları. Atisi – Adası.
atlas: I Yüzü parlak ipekli kumaş.

II Atlas, coğrafya haritaları derlemesi.
atsiz: I Adsız, isimsiz.

II Atsız. Atsiz barmaq – Atsız gitmek.
atsizliq: I İsimsizlik, namsızlık.

II Atsızlık.
ayaq: I Ayak. Ayaq oyunu – Dansı. Ayaq üstide – Ayakta, ayakta kalmak. Ayaq basmaq – Ayak basmak. Ayaq tepmek – Tepinmek, ayağını yere vurmak. Bashtin-ayaq kiyindürmek – Baştan ayağa kadar giyindirmek. Mayning ayighida – Mayıs'ın sonunda. Ayighighiche – Sonuna kadar. Béshidin ayighighiche – Başından sonuna kadar. Ayighigha yetküzmek – Sonuna yetiştirmek. Ayaqqa yetküzmek – Sonuna yetiştirmek. Ayighida – Sonunda. Ayighi bar – Sonu var. Ayighi néme boldi? – Sonu ne oldu? Bashtin-ayaq oqup chiqtim – Baştan sonuna kadar okuyup bitirdim. Deryaning ayighi – Nehrin sonu. Bir kishilik ayaq – Bir kişilik ayak kabı. Yaghach ayaq – Ağaç ayak. Éghir ayaq – Hamile, yüklü. Yalghuz ayaq yol – Patika, keçi yolu. Ayaq kiyim – Ayak kabı. Shum yol – Uğursuz yol. Ayaq-qolluq adem – Muktedir, gücü olan, iş görebilen, kabiliyetli. Ayaq yetken yer – Ayak değilen yer. Éghir ayaq bolmaq – Gebe olmak, hamile olma. Ayighi köygen toxudek – Ayağı yanmış tavuk gibi. Ayaq üzmek – Ayak çekmek. Ayighi üzülmey – Ayağı kesilmeden. Ayaq asti qilmaq – 1) Çiğnemek 2) İhlal etmek. Ayaq-qolsiz qalmaq – Yardımcısız kalmak. Ayighi asmandin keldi – Ayağını göklere kaldırarak yıkıldı. Ayighi xeyirlik bolsun – Sonu hayırlı olsun. Ayighigha yiqilmaq – Af dilemek, elini öpmek. Bu yer ayaq asti bolup ketti – Burası çok kalabalıklaştı. Ayighimdin ayaq qalmidi – Ayağım çok yoruldu. Ayaq astidin – Aniden, tesadüf.

II N. Çanak, kase, büyük bardak. Idish-ayaq – Mutfak takımları.
ayan: I Açık, görülür. Ayan bolmaq – Görülmek. Bolushi ayan – Olması açık.

II Gelir, kazanç.
ayla: I a. Abla.

II bk. ayli.
ayna: I Ayna. Aynayi jihan – Cihan aynası. Aynisi – Aynası.

II İşte o.
bagh: I f. Bağ; bahçe.

II Bağ. Saet béghi – Saat bağı. Bir bagh ot – Bir bağ ot.
bagh-bostan: I f. Bağ bostan.

II Bağ bostan.
bal: I Bal. Bal qoshuq – Bal kaşığı. Uning aghzidin söz emes, bal tamidu – Onun ağzından söz değil bal damlar.

II Derece. Ikki bal shamal – İki dereceli rüzgar.
bala: I Çocuk. Balilar – Çocuklar. Balilar baghchisi – Çocuk parkı. Balilar öyi – Çocuk evi. Oghul bala – Erkek çocuk. Qush balisi – Kuş yavrusu. Mektep balisi – Okul çocuğu. Bala qilip almaq – Çocuk edinmek. Bala körmek – Çocuklu olmak. Bala körmigen – Çocuklu olmamış. Bala chaghlimaq – Çocuk zannetmek. Bala tapmaq – Çocuk doğurmak. Börining balisi – Kurt yavrusu. Qarghining balisi – Karga yavrusu. Adem balisi – İnsan oğlu. Mektep yéshidiki bala – Okul yaşındaki çocuk. Men uni bala chaghlighandim – Ben onu çocuk zannetmiştim. Bala yatqu – Rahim, döl yatağı. Bala tashlimaq – Çocuk düşürmek. Bala tughmaq – Çocuk doğurmak.

II a. Belâ. Balayi ezim – Büyük bela. Balayi apet – Kaza, bela, afet. Balagha uchrimaq – Belaya uğramak. Balagha kalmaq – Belâya tutulmak.
bap: I a. Bap, bölüm. Kitapning birinchi babi – Kitabın birinci babı.

II Yararlı, uygun. Bu kiyim bap keldi – Bu giysi uygun geldi. Amma bap mal – Herkese uygun mal.
barliq: I Hepsi, bütün. Barliq xelq – Bütün halk. Barliq tawushi – Bütün sesi.

II Varlık, mevcudiyet, zenginlik, servet.
barmaq: I Parmak. Bash barmaq – Baş parmak. Besh barmighimdek bilimen – Beş parmağım gibi biliyorum.

II Varmak. Bérip kelmek – Gidip gelmek. Bérip yetmek – Ulaşmak. Bérip yanay – Gidip döneyim. Yéqin barmaq – Yakın varmak. Élip barmaq – Götürmek. Yürüp barmaq – Yürüyerek varmak. U yetmish yashlargha bérip qaldi – O yetmiş yaşına yaklaştı. Herxil xiyallargha barmaq – Çeşitli hayallara dalmak. Yézip barmaq – Devamlı yazmak. Küzütüp barmaq – Takip etmek; gözetlemek. Uxlap barmaq – Uyuyarak varmak. Köchüp barmaq – Taşınmak; göç ederek ulaşmak. Urushqa qolum barmaydu – Dövmek istemem. Étishqa tilim barmaydu – Söylemek istemem; söyleyemem.
batil: I Cesur, gözü pek, yürekli.

II a. Boş, faydasız, beyhude.
bayqush: I Baykuş.

II Zavallı, çaresiz, talihsiz, şanssız.
baz: I f. Yine, tekrar, bir daha.

II f. Ala doğan.

III Buzul.
berk: I f. Yaprak.

II 1. Kilitli. 2. Sağlam. Aghzinggha berk bol – Ağzını sıkı tut.
bes: I f. Yeter, kafi.

II a. Tartışma, çekişme, münakaşa.
bez: I anat. Bez.

II Amerikan bezi.
bérish: I Varma. Bérishim kérek – Varmam gerek. Bérishtin yénishliri téz – Varmanızdan dönmeniz çabuk. Ishning bérishi – İşin gidişi. Bérish kélish – Gidiş dönüş.

II Vermek, verme. Ayliq bérish – Aylık verme. Otpuska bérish – İzin verme. Unwan bérish – Ünvan verme. Qesem bérish – Kasem etme; yemin etme.
bodaq: I Besili, semiz. Bodaq qoy – Beslenmiş koyun.

II Farz, tahmin, tasavvur. Öydiki bodaq bazargha tughri kelmeptu – Evdeki hesap çarşıya uymamış.
bodash: I bk. bodimaq.

II Farz, tasavvur, tahmin.
boghaz: I Gebe, yüklü, hamile. Boghaz bolmaq – Gebe kalmak.

II Boğaz. Dardanil boghizi – Çanakkale boğazı.
boghuz: I Boğaz.

II Yem. Küchlük boghuz – Besleyici yem.
boja: I r. Dizgin.

II. Boja qilmaq – Kurutmak.
bolash: I ç.u. Ambalâj, paketleme.

II ç.u. İltizam, kesenek.
boldurmaq: I 1. Gerçekleştirmek, tahakkuk etmek. 2. Mayalamak. Boldurghan xémir – Mayalanmış hamur.

II Yorulmak; atın yolda yorulması.
boluq: I Bol, bolluk. Bu yil boluq ashliq östürduq – Bu yıl bol tahıl ürettik.

II ç.u. Garanti, teminat. Boluq qilmaq – Garanti altına almak, teminat vermek, teminat almak.
boshluq: I Boşluk. Eghiz boshlughi – Ağız boşluğu. Öz öyümning xoshlughi put qolumning boshlughi – d. Kendi evimin rahatlığı, elimin ayağımın serbestliği.

II Gevşeklik. U boshluq qildi – O gevşeklik etti.
boyluq: I Boylu. Égiz boyluq – Uzun boylu. Uzun boyluq – Uzun boylu. Qisqa boyluq – Kısa boylu.

II Gebe. Éghir boyluq – Gebe.
böke: I At sineği, üvez.

II Güreşçi, pehlivan.
burun: I Evvel, önce, geçen. Burun zamanda – Evvel zamanda. Xéli waqit burun – Epey zaman önce. Burundin tartip – Evvelden beri. Inqilaptin burun – Devrimden önce. Mundin burun – Bundan önce.

II 1. Burun. Burun tüshügi – Burun deliği. Puchuq burun – Kısa ve kalkık burun. 2. coğr. Burun. Ikki qolumni burnumgha tiqip keldim – İki elim bomboş geldim. Qoghunning burni körünüp qaldi – Kavun olgunlaşmaya başladı.
burush: I Kesinti, kırpıntı, parça.

II Çevirme.
cha: I Ağarmış. Cha saqalliq – Ağarmış sakalli. Cha toxu – Alaca tavuk.

II Başak kalıntısı; kesmik.
chagh: I Çağ, zaman, vakit, devir. Öz chéghida – Kendi zamanında. Shu chaghda – Şu zamanda. Bezi chaghlarda – Bazı zamanlarda. Kichik chéghimda – Küçük vaktimda.

II Az.

III Hoşnut, memnun. U könglimizni chagh etti – O gönlümüzü sevindirdi.

IV Boyuna göre, denge, duruma göre, ayar, ölçü. Bu otup putumgha taza chagh keldi – Bu çizme ayağıma tam geldi.\nV Kuvvet, güç, kudret. Chéghingni chaghlap ishle – Gücünü ayarında kullan; dengeli çalış.
chaghliq: I Az. Chaghliq pulum bar – Az param var.

II Geçici, muvakkat.
chak: I bk. chek.

II f. Tekerlek. Chishliq chaq – Dişli tekerlek. Harwuning chaqi – Arabanın tekerleği. Bir chaq yip – Bir makara ip. Chaq égirmek – İp eğirmek.
chaq: I bk. chagh I.

II bk. chagh IV.
chaqiliq: I Paralı.

II. Bala-chaqiliq – Çoluk çocuklu.
chaqmaq: I 1. Kırmak, bozmak. Zorluq kishenlirini chaqmaq – Baskı işkencelerini kırmak. Chakmaq qent – Kesme şeker. 2. Sokmak, ısırmak. Ayighimni ilan chaqti – Ayağımı yılan soktu. Chéqip almaq – Sokmak, ısırmak. 3. Yakmak. Serengge chaqmaq – Kibrit yakmak. Chaqmaq chaqti – Kıvılcım çıktı. Aptap ademning közini chaqidu – Güneş insanın gözünü kamaştırır. Paqirap turghan qar közimni chéqip ketti – Parlayan kar gözümü kamaştınverdi. Bahagha chaq – Fiyatım kestir.

II Yıldırım, şimşek.

III Kare, dörtgen.

IV Sokmak, ısırmak.\nV ağ. Dörtgen. Chaqmaq qent – Kesme şeker.
chal: I 1. İhtiyar, yaşlı (erkekler için). 2. Ağarmış, ak saçlı.

II Tam değil, yarı, bitmemiş, yarım yamalak. Chala uyqu – Imızganma uyuklama. Ishni chala tügettim – İşi yarıda bıraktım; İşi yarım yamalak bitirdim. Chala anglimaq – Yarım yamalak işitmek. Men uni chala bilimem – Ben onu yarım yamalak bilirim. Uni chala kördüm – Onu yarım , yalamak gördüm. Chala qazaq – Babası veya annesi Kazak olan. Chala ölük – Yarı ölü.
chalmaq: I Karıştırmak.

II Ayak dayamak, ayakla vurmak.

III Çalmak; müzik aletini çalmak. Chalmaq chalmaq – Alkışlamak.
chang: I Toz. Chang basmaq – Toz basmak.

II Gürültü, yüksek ses.

III. Chang salmaq – Kapmak, pençelemek.

IV zool. Sarıasma.
changgal: I f. Avuç.

II Salkım söğüt.
chapquzmaq: I (chapmaq'tan III) Kazdırmak, açtırmak, oydurmak.

II (chapmaq'tan ) Koşturmak. At chapquzmaq – At koşturmak.
chapmaq: I Koşmak. Chépip kelmek – Koşarak gelmek.

II Çiftleşmek.

III Kazmak, açmak, oymak. Ketmen chapmaq – Çapa ile yer kazmak.

IV Kakmalarla süslemek. Sépigha kümüsh chapqan qilich – Sapı gümüş ile süslenmiş kılıç.
chapturmaq: I (chapmaq'tan I) Koşturmak. Chapturup kelmek – Koşturup gelmek. At chapturmaq – At koşturmak.

II (chapmaq'tan II) Çiftleştirmek.

III (chapmaq'tan III) Kazdırmak, oydurmak, açtırmak. Östeng chapturmaq – Kanal açtırmak.
chas: I f. Dörtgen.

II Hızlı, çabuk. Achchighi chas – Çabuk kızan.
chat: I Kasık; bk. chap.

II 1. Dağ boğazı 2. Yarık, aralık.
chawa: I Çalı çırpı.

II İç yağı. Qoyning chawa yéghi – Koyunun iç yağı.
chaza: I ç. İleri karakol.

II ç. Firkete.
chek: I Hudut, sınır. Chek qoymaq – Sınırlandırmak. Chektin chiqmaq – Sınırı geçmek. Chektin ashqan – Sının aşan.

II 1. Çek 2. Kur'a. Chek tashlimaq – Kur'a çekmek. Chek sanduqi – Kur'a sandığı.

III 1. Dikiş yeri 2. Çatlak. Chek ketmek – Çatlamak.

IV r. Çek.
chekmek: I İçmek (sigara içmek)

II Çekmek. Azap chekmek – Azap çekmek. Ah chekmek – Ah çekmek. Chéchek chekmek – Çiçek aşısı yapmak.

III Koşmak. Harwigha at chekmek – Arabaya at koşmak.
chektürmek: I Sigara içirmek.

II Çektirmek.

III Koşturmak (araba, sapan gibi aletlere iş hayvanı bağlattırmak).
chelish: I (chalmaq'tan III) Çalmak, oynamak.

II (chalmaq'tan I) Karıştırmak, eritmek.
chemek: I ağ. Parmak; bk. barmaq.

II İğri ayaklı.
chemen: I f. bk. chimen.

II ç. Erişte, makama.
chen: I ç. Apolet.

II ç. Oran, ölçü.
cheydu: I ç. Kıyma satın.

II ç. Satır (büyük bıçak).
chéchek: I Çiçek. Ak chéchek – Beyaz çiçek. Dillar béghida chéchekler atti – Gönül bahçesinde çiçekler açıldı.

II t. Çiçek (hastalığı). Chéchek chekmek – Çiçek aşısı yapmak.
chéchen: I 1. Zihni çevik, hazırcevap 2. Hatip.

II Temiz, temizlik seven.
chéchenlik: I 1. Hatiplik 2. Zihin çevikliği, hazırcevapllık.

II Temizlik, temizlik sevme hali.
chéchish: I bk. chachmaq.

II bk. chechmek.
chig: I ağ. bk. chigh.

II Düğüm; bk. chigik ve chigich.
chil: I Çil. Chil böri – Çakal.

II t. Ekzama.
chilan: I İğdegillerden, koyu kahve renkli bir meyve ki, Kaşgar'ın çilanı ünlüdür. Chilan derixi – Çilan ağacı.

II Koyu kahve rengi. Chilan toruq at – Koyu doru at.
chit: I r. Basma, çit köynek basma gömlek.

II Çakal eriği çalıları, çiten Çit.
choka: I Yemek çubuğu (çatal yerine kullanılan Çin mutfak aleti)

II ağ. Dirsek.
chokan: I ağ. Küpe.

II bot. Söğüt.

III Evlenmiş genç bayan.
choqan: I Sepetçi söğütü.

II Gürültü, uğultu, bağırma, bağırtı, çağırtı.
cholaq: I Çolak.

II anat. Kadınların cinsel organı.
chot: I ç. Bir tür küçük balta. Chot chapmaq – Küçük balta ile kesmek.

II r. Çörkü. Chotqa salmaq – Hesaplamak. Chotni xata soqmaq – Hata hesaplamak.
chota: I El tezgâhı ile dokunmuş pamuklu kumaş; bk. mata.

II ç. Hisse, pay.
chotuchi: I Dokumacı.

II Paycı, hisseci (kumar oyunundan hisse alan).
chöchek: I Hikâye.

II Ağaç çanak.
chömüle: I Karınca.

II Tınaz, dokurcun.
chömüsh: I bk. chömmek.

II bk. chömüch.
chugun: I Dağınık, çözülmüş. Chéchi chugun qiz – Saçı dağınık kız.

II bk. qonaq.
chüsh: I Düş, rüya. Chüsh körmek – Düş görmek. U chüshümge kirdi – O düşüme girdi. Chüshte körmek – Düşte görmek. Men uni chüshümde kördüm – Ben onu düşümde gördüm. Yaxshi chüsh körün – İyi düş görün. Chüshimizge kirip baqmighan – Düşümüze bile girmemiş.

II Öğle. Chüshkiche – Öğlene kadar. Chüsh waxti – Öğle zamanı. Chüshtin kéyin – Öğleden sonra.
chüshimek: I 1. Kösteklemek. Atni chüshimek – Atı kösteklemek.

II Düş görmek.
chüshüm: I 1. Gelir, kazanç, verim. 2. gr. Akuzatif hali. Chüshüm kélish – Akuzatif hali (Belirtme hali)

II. Chüshüm tereptin – Her taraftan.
dagh: I f. Leke, benek. Dagh tekküzmek – Lekelemek. Qara bir dagh köründi – Kara bir benek göründü.

II Kızdırmak, yakmak. Yaghni dagh qilmaq – Yağı kızdırmak.
dana: I f. bk. dane.

II Akıllı, hikmetli, bilge.
dang: I bk. dangq.

II ç. Rehin; rehine koymak.
dangliq: I Ünlü, şanlı, şöhretli.

II ç.u. Rehine, tutak.
danglimaq: I Övmek, methetmek.

II ç.u. Rehine koymak, tutuya koymak, rehine etmek.
dap: I Def. Dap-dumbaq awazliri – Def ve davul sesleri. Dap-dumbaq chalmaq – Def ve davul çalmak.

II Övünme, atıp tutma.
dar: I Darağacı, idam sehpası.

II Halat, çıma, palamar.
dat: I f. İmdat. Dat salmaq – İmdat bağrısı. Dat démek – İmdat çağırmak.

II Pas. Dat bashqan – Paslanmış. Dat basmaq – Paslanmak. Dat basmaydighan polat – Paslanmaz çelik.
dawa: I a. Deva. Derdimge dawa taptim – Derdime deva buldum.

II Dava.
dawul: I f. Davul. Dawul urmaq – Davul vurmak (çalmak)

II Kasırga, uragan.
del: I Tam, aynen, uygun. Saet del toqquz bolghanda – Saat tam dokuz olduğunda. Ötük del keldi – Çizme tam geldi. Del shundaq – Aynen şöyle. Del shu chaghda – Tam o zaman. Del waxtida – Tam zamanında. Del sen kérek éding – Tam sen lazımdın. Del ene shundaq qilghandila – Aynen şöyle yapıldığında.

II Uyuşuk.
dem: I f. Dinlenme, istirahat. Dem aldurmaq – Dinlendirmek. Etinggha dem aldur – Atını dinlendir. Dem élish – Dinlenme. Dem élish öyi – Dinlenme evi. Dem élish küni – Dinlenme günü; tatil günü. Dem élish waxtida – Dinlenme vaktinde. Dem almaq – Dinlenmek. Dem élish ezaliri – Nefes alma organları. Dem tutulush – Nefes darlığı. Dem shiqilish – Nefes darlığı. Dem élishqa bashlimaq – Dinlenmeye başlamak. Dem almay – Dinlenmeden. Ichke dem tartmaq – İçe nefes çekmek. Demi chiqmaydu – Nefesi yok. Dem bermek – Nefes vermek.

II f. An, lahza, esna. Bir dem – Biraz, biran. Qéshimda turmiding bir dem – Yanımda biran bile kalmadın. Bir demdin béri – Şu andan itibaren. Bir dem turup turung – Biraz bekleyin. Bir demmu tinmaydu – Biran bile dinlenmiyor. Bir demning ichide – Birdenbire. Dem alghiche – Aniden, biranda. dem …
deng: I ç. Tahıl vergisi.

II ç. Konuk yeri; kervansaray, otel.
dep: I Diye. Yoq dep jawap berdi – Yok diye cevap verdi. Bu yerge séni dep keldim – Buraya seni diye geldim. Séni dep – Seni diye. U bizni dep shéyit boldi – O bizi diye şehit oldu. Néme dep keldin – Ne diye geldin. Qeshqer sen qeyerde dep kétiwerdi – Kaşgar sen nerede diye yürümeye devam etti. Qaraqashni dep yürüp qargha qaldi aslighim – Kara kaşlıyı diye koşarak, sonunda tahılımı kar bastı (Zamanımı sevgilimin peşinden koşarak yitirip, sonunda tahılımı kar bastı). He dep – Aralıksız, durmadan. Hushidin kétey dep qaldi – Bayıla yazdı.

II a. tar. Uzaklaştırma, çıkarma.
dérek: I bk. derek.

II ağ. bk. térek.
ding: I Hassas, duyarlı. Ding qulaq – Duyarlı kulak. Qulaqlirini ding qilip – Kulaklarını duymaya hazır bir hale getirip.

II Keskin, sivri. Ding pichaq – Keskin bıçak.
dö: I Falanj.

II f. bk. diwe.
duga: I ç. bk. dowa.

II a. ağ. bk. dua.
dung: I Ufak, küçük.

II ç. Toptan. Dung sétish – Toptan satış. Dung soda – Toptan satış. Ishni dung alghuchi – Toplu iş sözleşmesi sahibi.
duwa: I a. ağ. bk. dua.

II bk. dowa.
edip: I a. Yazar, edebiyatçı.

II Elbisenin dikiş hattı.
ediplik: I a.u. Yazarlık, edebiyatçılık.

II Elbisedeki dikiş hattının olma hali.
eke: I (élip kel) Getir, alıp gel.

II Şımarık, mahallebici, nazenin.
el: I Vatan, memleket, il, ülke. Chet ellik – Yabancı. El kezmek – Seyahat etmek. El bolmaq – Vatandaş olmak. El edibiyati – Vatan edebiyatı. Anam ellerning nénini yéqiwatidu – Anam (annem) başkalarının ekmeğini pişiriyor.

II El, kol.
eles: I Yüksek, yüce. Eles taghlar – Yüksek dağlar.

II İğri, şaşı, yanbakış.
emen: I Pelin, akpelin.

II Yani, sanki, adeta.
emir: I a. Emir, buyruk. Öz emrige aldi – Kendi emrine aldı. Emir qilmaq – Emretmek, buyurmak.

II a. Amir, yönetici, hükümdar, emreden.
en: I En. (hayvanın kulağını keserek yapılan damga, belge). En salmaq – En vurmak (yapmak). Atning qulughida en bar – Atın kulağında en var.

II ç. Dava, iş, arşiv. En depter – Arşiv defter.

III En. Éni besh métir – Eni beş metre.
eng: I En. Eng ewwel – En evvel. Eng yaxshi – En iyi. Eng chong – En büyük. Eng bolmighanda – Hiç olmazsa. Eng aldin – İlk önce.

II bk. en III.

III Renk. Éngi öchmek – Rengi silinmek, rengi solmak.
englik: I Enli, geniş. Englik chit – Enli basma.

II Ruj. Englik sürmek – Ruj sürmek.
enlik: I Geniş, engin, enli.

II Nişanlı, markalı, işaretlenmiş, en vurulmuş.
ensiz: I Dar, ensiz.

II Ensiz, damgasız, belgesiz.

III Endişeli, telaşlı.
es: I Hafıza. Eske almaq – Hatırlamak. Ésigha keldi – Ayıldı; kendine geldi. Ésigha kelmey ölüp ketti – Kendine gelmeden ölüverdi. Eske chüshmek – Hatırlamak. Estin chiqmaq – Unutulmak. Estin chiqarmaq – Unutmak. Eske élish kéchisi – Anma gecesi. Ésimde bar – Aklımda var. Ésimde yoq – Aklımda yok. Ésimdin chiqmighan bolsa – Aklımdan çıkmamış olsa. Ésimdin chiqip kétiptu – Aklımdan çıkıvermiş. Este qalmaq – Hafızada kalmak. Este tutmaq – Akılda tutmak. Eske salmaq – Akla salmak. Eske élish – Hatırlamak. Ésingdimu? – Aklında mı? Ésimde – Aklımda. Ésing barmu? – Hafızan yerinde mi? U es-hushidin ketti – O şaşırdı. Ésingni yighiwal! – Aklını topla! Ési kirip qaldi – Olgunlaştı, büyüdü. Uning esi yoq – Onun hafızası zayıf.

II Koku, ıtır. Yaman es – Kötü koku.
esil: I a. Asıl. Esil nüsxe – Asıl nüsha. Eslige tughri – Aslına oygun. Ishning esli – İşin aslı. Mesilining esli – Meselenin aslı. Eslide – Aslında.

II a. Başka, değerli, kıymetli, önemli. Esil tash – Kıymetli taş. Esil zatliq at – Nesilli at. Esli yaman – Aslı kötü; soysuz.
esir: I a. Esir, tutsak, mahkum. Herbiy esir – Savaş esiri. Esir almaq – Esir almak. Esir qilmaq – Esir etmek. Esir chüshmek – Esir düşmek.

II a. Asır, yüzyıl; çağ. Ottura esir – Orta çağ. Ottura esir tarihi – Orta çağ tarihi.

III a. din. Asır namazı.
esirlik: I a.u. Esirlik, mahkumlük.

II a.u. Asırlık, yüzyıllık. Bir esirlik ömür – Yüzyıllık ömür.

III a.u. Esirlik, kölelik, tutsaklık, mahkumlük. Esirlikte yashamaq – Esirlikte yaşamak.
essiz: I Hafızasız, akılsız, kaba, çabuk unutan. Qandaq essizsen özeng – Nasıl bir unutkansın.

II Kokusuz. Essiz gül – Kokusuz çiçek.
etmek: I Etmek, kılmak, yapmak. Teshkil etmek – Teşkil etmek. U tamaqni yaxshi étidu – O yemeği iyi yapar. Dawam etmek – Devam etmek.

II Kapatmak, kilitlemek.
ey: I ünl. Hey, be.

II İyileşme, sıhhatli olma. Ey bolmaq – Sıhhatli olarak sıraya katılmak. Yüz qozidin 95 qoza ey boldi – Yüz kuzudan 95 kuzu büyüyüp sıraya katıldı. Bu bala bizge ey bolmaydighan körüdüdu – Bu çocuk bize alışamaz gibi görünüyor.
eylemek: I Etmek, kılmak, yapmak, işlemek.

II Tabaklamak. Tire eylemek – Deri tabaklamak.
eza: I bk. aza.

II a. Eza, üye, organ. Anglash ezasi – Duygu organı. Hezm qilish ezasi – Hezmetme organı. Jins ezasi – Cinsel organ. Partiye ezasi – Parti üyesi. Muxbir ezasi – Muhabir üyesi.
échish: I (achmaq'tan) 1. Açış, açma 2. Gösterme, meydana çıkarma. Pal échish – Fal açma.

II (échimaq'tan) Acımak, ekşimek. Dora yaramni échishturuwatidu – İlaç yaramı acıtıyor.
éghitish: I (éghitmaq'tan) 1. Çözme, açma 2. Salıverme.

II (éghatmaq'tan) Sallama, ırgalama, çalkalama.
éqish: I Akımsı, biraz ak.

II Akış, akmak. Qan éqishi – Kan akması; kan dolanımı. Yiring éqishi – İrin akması.

III Dönüş, dolanım, devrî. Pullarning éqishi – Para dolanımı.
éren: I Dişbudak ağacı, akçaağacı.

II Dikkat. U éren qilmaydu – O dikkat etmiyor.
ériq: I Arık, kenal.

II 1. Temiz, pak. 2. Masum, suçsuz, günahsız.
ésish: I Esme, esmek, esinti.

II (asmaq'tan) Asmak. Ésishqa höküm etildi – Asmaya hüküm edildi.
étiwetmek: I Vurmak, atmak.

II Silmek.
étish: I (étmaq'tan) Silme.

II (atmaq'tan) Atma, vurma, korşun sıkma. Étish meydani – Savaş alanı; atış sahası. Top étish – Top atış. Tang étishi bilen – Tan ağarmasıyla; şafak sökmesiyle; tan atmasıyla. Ghulach étish – Kulaç atış (atmak)

III (etmek'ten I) Etme, yapma, işleme.

IV (etmek'ten II) Kapatma, kilitleme.
étishmaq: I (étmaq'tan) Beraber silmek, silişmek.

II (atmaq'tan) Karşılıklı atmak; atışmak. Top étiship oynimaq – Top atarak oynamak.
éytish: I (éytmaq'tan I) Söyleme, deme. Éytishlirigha qarighanda – Söylediklerine göre. Unimu éytish kérek – Onu da söylemek gerekir.

II (éytmaq'tan II) Silme.
éytmaq: I Söylemek, demek. U rastini éytidu – O gerçeği söyler. Bashqiche éytqanda – Başka bir deyişle. Éytip bermek – Söyleyivermek. Umumen éytqanda – Genellemek gerekiyorsa. Éytip qoymaq – Söylemek. Éytiwéring – Söyleyin. Éytmaslighi mümkin – Söylemeyebilir. Éytmay yürmek – Söylememek. Éytip ötmek – Anmak, ima etmek, bahsetmek, söz açmak, zikretmek, ağıza almak. Méning paydamgha bir söz éytip qoyung – Benim lehime bir söz söyleyin. U éytqan yéridin manga pulni chiqirip berdi – O söylediği yerinden bana parayı çıkarıp verdi. Éytip tügetküsiz – Pek çok, tükenmez. Éytip anglatqusiz – Anlatmak güç. Éytqining kelsun – Söylediğin olsun; Dediğin olsun. Éytayluq – Deyelim, söyleyelim. Éytmisa – Söylemezse. Mamutni tamaqqa éytip kel – Git Mahmut'u yemeye davetet. Yaman éytmay yaxshi yoq – Olabilecek kötülükleri söylemekte yarar var.

II Silmek, temizlemek, yağlamak.
ézish: I (ezmek'ten) Eziş, ezme.

II (azmaq'tan) Azma, sapma.
gacha: I Orta derecede; şöyle böyle.

II Dilsiz.
gang: I ç. Çelik. Gang xenjer – Çelik hançer. Gang beden – Çelik beden.

II ç. ağ. bk. wang II.
gangza: I ç. Büyük bardak.

II ç. Pipo.
gej: I ağ. Mal, var yok, varlık.

II f. Albatr, kaymak taşı.
ger: I f. bk. eger.

II f. Çapkın.

III a. ağ. bk. gherq.
gez: I Kez, an. Bir gezde – Bir anda. Gez bolmaq – Rastlanmak, uğramak. Gez kelgen yerde – Karşılaştığı yerde.

II f. Arşın (71 santimetre).
gézek: I ağ. Kez, defa, kere. Künige ikki gézek – Gününe iki kere.

II İkiz, iki çocuk. Ikki gézek – İkiz. Xotuni gézek tughdi – Eşi ikiz doğurdu.
gézekchi: I Bekçi, koruyucu, karakol.

II Nakış takkesi.
girde: I Dağ koyunu.

II bk. girdenan.
goya: I f. Sanki. Goya men bilmigendek – Sanki ben bilmiyormuşum gibi.

II ç. Yara yakısı.
gülxan: I f. Çiçek bahçesi.

II f. Alev alev yanan ateş. Gülxan yaqmaq – Ateş yakmak.
gülzar: I f.a. kit. Çiçek bahçesi.

II f. Gül bahçesi.
ghach: I Taklidî ses. Ishik ghach qilip échildi – Kapı gıçırdayıp açıldı.

II. Yangyu ghach bolup kétiptu – Patates çok yatkın olmuş.
ghangza: I ç. İdman için sabit yatay çubuk (-ğu)

II ç. Pipo.
ghich: I Baştan başa, tüm, büsbütün.

II Taklidî ses. U ghich qilip ishikni échip kirip keldi – O kapıyı gıcırdatarak açıp içeri girdi.
ghir: I Büsbütün, tüm, mükemmel. Ghir kök at – Tüm gök at.

II Hızlı; görünür görünmez. U ghirla qilip ötüp ketti – O hızlı geçiverdi.
ghoja: I f. Yaşlı; yaşlı adam.

II ağ. bk. xoja.
ghol: I 1. Ağaç gövdesi 2. Sap; sürüngen sap 3. Omuz 4. Belkemiği.

II f. Boğaz, dağ boğazı.

III Çok, bol, fazla.
gholluq: I 1. Geniş omuzlu 2. gövdeli.

II Bolluk, bereket.
ghul: I Zincir, köstek.

II Uğultu.

III ağ. Omuz; bk. müre.
ghulja: I zool. Karaca, yabanî koyun.

II ağ. bk. yangaq I.
hal: I ağ. bk. hoyla.

II a. Hal, durum, vaziyet. Terjime hal – Özgeçmiş. Hal sorimaq – Hal hatır sormak. Öz halinggha qara – Kendi durumuna bak. Öz halimgha qoy – Kendi-halime bırak. Néme hal tatisen? – Neden nazlanıyorsun? Haldin taymaq – Yorulmak; zayıf düşmek. Her halda – Her halde. Héch bolmighan halda – Hiç olmazsa.

III Pembe, pembe renk.
haza: I a. Yas, müsibet. Haza tutmaq – Yas tutmak.

II a. An, süre, müddet. Bir hazadin kéyin – Bir müddet sonra.
hel: I a. Hal, çözme. Hel bolmaq – Hallolmak. Hel qilip bolmaydighan mesile – Hallolması imkansız mesele. Mesilini hel qilmaq – Meseleyi halletmek.

II Yaldız, altın yaldız.
hemel: I Şırınga. Hemel qilmaq – Şırınga yapmak.

II a. astr. 22 marttan 21 aprile kadar olan zaman.
here: I Arı. Gül berisi – Çiçek arısı. Erkek here – Erkek arı. Bal berisi – Bal arısı. Here uwisi – Arı yuvası.

II Testere. bıçkı. Qol berisi – El testeresi.
herp: I a. Harb, savaş.

II a. Harf. Bash herp – Büyük harf.
héqiq: I a. Kırmızı akik.

II Hıçkırık.
hür: I A Hüri, cennet kızı. Hür qizi – Cennet kızı.

II Hür, serbest, erkin.
xamut-jabduq: I Koşum takımı. Qural-jabduq – Silah.

II r.u. Koşum.
xéshek: I Kuru ot. Yem-xéshek – Yem ve kuru ot.

II Yonga.
ximik: I r. Kimyacı.

II r. Kimyasal, kimyevî. Ximik réaksiye – Kimyasal değişme.
xish: I f. Kerpiç.

II f. Akraba.
xor: I f. Hor. Xor turmush – Hor hayat; hor geçim. Xor bolmaq – Hor olmak. Xor qilmaq – Hor görmek; yıpratmak.

II r. Koro.
xorek: I f. Yem, yemek.

II f. Horultu, horlama. Xorek tartmaq – Horuldamak. Xorigi chong adem – Kibirli adam.
xosh: I f. bk. xush.

II f. Elveda, hoşçakal.
igilik: I Ekonomi. Dölet igiligi – Devlet ekonomisi. Kolléktip igilik – Kamu ekonomisi.

II gr. İyelik. Igilik qoshumchisi – İyelik eki.

III ağ. bk. kiyimlik.
ilgha: I Seçme, seçi, ayıklama.

II ağ. Toplu iğne, çengelli iğne.
ilme: I Örme, örgü. Ilme késili – Epilepsi, sara (hastalığı)

II Belirti, alamet.
ilmek: I 1. Çengel, örgü iğnesi 2. Düğüm, ilmek.

II Karmuk, zıpkın.
jadu: I ç. Hayvan besininde kuru otu kesmek için kullanılan büyük bıçak.

II f. Büyücülük, sihirbazlık. Jadu qilmaq – Büyücülük yapmak.
jam: I Kase, tabla.

II Tekne, leğen.
jangza: I ç. Erkek çocukların teperek oynadığı bir tür oyuncak; bk. tepküch.

II ç. Çiftlik, malikane.
jaza: I a. Ceza. Ölüm jazasi – Ölüm cezası. Jaza bermek – Ceza vermek. Jazagha tartmaq – Cezalandırmak.

II ç. Raf. Kitap jazisi – Kitaplık.

III ç. Çerçeve. Söretning jazisi – Resim çerçevesi.
jez: I 1. Bakır 2. Kovan, fişek kovanı.

II Kızarmak. Jez qilmaq – Kızartmak.
jézire: I a. Ada.

II a. Çöl, sahra.
jilte: I Çanta.

II Yemek için veya ekmek için hazırlanmış hamur parçası.
jing: I ç. Gerçek, hakiki, doğal.

II ç. (Çin ölçü birimi) Yarım kilo, 500 gram.

III ç. Kasaba, köy.
jingliq: I ç.u. Yarım kiloluk.

II ç.u. Köylü, kasabalı.
jotang: I ç. Banyo, hamam.

II ç. Skandal, rezalet, maskaralık.
joza: I ç. Masa. Düglek joza – Yuvarlak masa. Jozida olturmaq – Masaya oturmak.

II ç. Jile, yelek (-ği).
jünüp: I a. Cünüp.

II a. bk. jenüp.
kaj: I f. 1. Haylaz, aylak, tembel 2. İnatçı, harın.

II f. Kaj pelek – Kötü talih, kötü kader.
kaltek: I Sopa.

II ağ. Pipo.
kan: I f. Maden ocağı. Tash kömür kani – Taş kömür maden ocağı.

II bk. kang.
kangshitmaq: I (kangshimaq'tan I) Havlatmak, ürdürmek.

II (kangshimaq'tan II) Pis kokutmak.
kechküzüsh: I Suya girdirme; nehri yürüyerek geçirtme.

II Bağışlatma.
kechmek: I Nehri yürüyerek geçmek. Kéchip ötmek – Nehri (suyu) yürüyerek geçmek. Ömrüm kechti – Ömrüm geçti. Jandin kechmek – Canını kıymak. Waz kechmek – Vazgeçmek.

II Bağışlamak. Bir qoshuq qénimdin kéching! – Bir kaşık kanımı bağışlayın! Günayingdin kechtim – Suçunu bağışladım.
kechtürmek: I Suya girdirmek; nehri (suyu) yürüyerek geçirtmek.

II Bağışlatmak.
keke: I Kalem. Keke chish – Kalem diş.

II Kazma; külünk (-ğü). Keke saqal – Sivri sakal.
kem: I f. Az, eksik. Eng kemi – En azı. Kem uchraydighan – Az rastlanan. Uning némisi kem – Onun neyi eksik. Kem digende – En azından. Besh minut kem onda – Ona beş kala. Eqli kem adem – Aklı az adam.

II. Mushu kemgiche – Şu ana kadar.
kengri: I Geniş. Cheksiz kengri ékinzarliq – Uçsuz bucaksız geniş ekinlik (tarla)

II Bükülü, eğri.
kéchish: I Nehri (suyu) yürüyerek geçme.

II Bağışlama.
kélish: I Gelme, geliş. Qolimizdin kélishiche – Elimizden geldiği kadar.

II gr. Hal (isim hali). Bash kélish – Yalın hal. Égilik kélish – İyelik hali. Chüshüm kélish – Akuzatif hali. Yönülüsh kélish – Yön hali. Chiqish kélish – Ayrılma hali. Orun kélish – Bulunma hali.
kocha: I f. Cadde, sokak. Tar kocha – Dar sokak. Xalta kocha – Çıkmaz sokak. Kochida qalmaq – Sokakta kalmak.

II Buğday kalıntısı (durusu).
köch: I Çığ.

II Göç; göçebe konağı.

III ağ. bk. xotun.
kök: I Gök, mavi. Kök köz – Mavi göz. Qizilchining köki – Pancarın yaprağı.

II Yeşillik. Kök chiqarmaq – Filizlenmek.
köklesh: I Teğelleme.

II Filizlenme.
kökletmek: I (köklimek'ten I) Teğelletmek.

II (köklimek'ten II) Filizlendirmek.
köklimek: I Teğellemek.

II Filizlenmek.
köklitish: I Teğelletme.

II Filizlendirme.
kölchek: I 1. Su birikintisi 2. Küçük göl.

II Tepsi. Bir kölchek qaymaq – Bir tepsi kaymak.
köpe: I bk. körpe I.

II ağ. bk. eltire.
körek: I Gözden geçirme; yoklama; gezme; teftiş.

II Demirci körükü.
körpe: I Pamuklu döşek.

II Kuzu kürkü. Kuchar körpisi – Kuçar kürkü (Doğu Türkistan'ın Kuçar şehri kuzu kürkü ile ünlüdür)

III ağ. kirpi.
körük: I Gösteri.

II Demirci körükü.

III Köprü. Asma körük – Asma köprü.
közlek: I Tarla bekçisi.

II bk. közche.
kup: I r. Küb. Kup métr – Metre küb.

II Tulum, kırba.
küre: I Hecim birimi (2,5 desilitre)

II Avlu; sur ile çevrilmiş şehir.
küresh: I Küreme.

II Güreş, mücadele. Quralliq küresh – Sılahlı mücadele; savaş. Küreshke chüshmek – Güreşe katılmak.
küreshmek: I Beraber küremek; küreme işine yardımlaşmak.

II Güreşmek; mücadele etmek.
küye: I zool. Bit (ti)

II Kurum. Qazanning küyisi, yamanning yalisi yuqar – d. Kazanın kurumu, kötünün iftirası bulaşır.
küylesh: I Şarkı okuma, şarkı söyleme.

II Dişi hayvanların eş özlemi.
küylimek: I Şarkı okumak, şarkı söylemek.

II Dişi hayvanların eş özlemi.
küyüshmek: I Dili tutulmak, uyuşmak.

II Karşılıklı aşık olmak.
küyüshüsh: I Dili tutulma, uyuşma.

II Karşılıklı aşık olma.
qadaq: I Ağırlık birimi (409,5 gram)

II Çivi.

III Nasır, kabarcık.
qadaqliq: I . Besh qadaqliq tash – Beş kadak (bir kadak 409,5 gram) ağırlığındaki taş.

II Yamatmış çini; tamir edilmiş çini.
qadaqlimaq: I Ağırlık tartmak.

II Çini tamir etmek (çivilemek).
qaq: I Kuru. Shaptul qéqi – Şeftali kurusu.

II Tam. Yézining qaq otturisida – Köyün tam ortasında.
qaqira: I Balıkçıl kuşu.

II ağ. bk. qara. Qap-qara – Kapkara, tümkara.
qalaq: I Geri, bilgisiz, cahil, geri kalmış.

II 1. Kürek 2. Kepçe.
qalaqay: I Isırgan bitkisi.

II İnce ipek şal.
qama: I 1. Su samuru 2. Samur kürkü.

II ağ. Çukur, boşluk.
qamaq: I Hapis. Qamaqqa almaq – Hapsetmek.

II bk. qarmaq.
qamashmaq: I Kamaşmak.

II Beraber hapsetmek.
qamatmaq: I (qamimaq'tan) Hapsettirmek.

II bk. qamashturmaq.
qap: I Çuval, torba, kap, kılıf, kutu. Közeynek qépi – Gözlük kabı. Bir qap serengge – Bir kutu kibrit.

II Tam, düz, doğru. Deryaning qap otturisida – Nehrin tam ortasında.
qapaq: I Kabak. Qiyma qapaq – Kepçe. Yaghliq qapaq – Yağlı kabak, mec. mimlenmiş.

II Göz kapağı. Qapighim tartidi – Gözümün kapağı seğiriyor. Qapighi sélinghan – Somurtkan, asık suratlı. Qapaq türmek – Çatmak, surat asmak. Qapaq astidin qarimaq – Kaş altından bakmak.

III bk. qapqaq.
qaraqush: I zool. Kartal.

II Kartal.
qarghimaq: I Atlamak, sıçramak.

II Lanetlemek, beddua etmek.
qarghish: I Atlama, sıçrama.

II Lanet, kargış, beddua. Qarghish urghan – Lanetlenmiş.
qarimaq: I Bakmak. Tikilip karimaq – Diklenerek bakmak. Diqqet bilen qarimaq – Dikkatle bakmak. Qarap toymaymen – Zevkle bakıyorum. Qarap qoymaq – Bakmak. Keynige burulup qaridi – Arkasına dönüp baktı. Qarap chiqmaq – Gözden geçirmek. Qarap chiqish – Gözden geçirme. Kirip qarisam, öyde yoq – Girerek baktım, evde yok. Yüzige qarighum kelmeydu – Yüzüne bakmak istemiyorum. Yerge qarimaq – 1) yere bakmak. 2) utanmak; yüzü kızarmak. Baligha qarap tur – Çocuğa bak. Malgha qarimaq – Hayvanı beslemek. Kimge qarap turupsiz? – Kimi bekliyorsunuz? Qarap turup – Durup dururken. Qarap turup mexsulattin quruq qalduq – Durup dururken üründen yoksun kaldık.

II Iğmek, bükmek, katlamak.

III. Qarimighidiki – Eli altındaki, idaresindeki. Méning qarimighimda – Benim idaremde.
qarimay: I bk. qarimastin.

II Katran.
qarta: I r. Oyun kağıdı.

II At barsağı.
qasimaq: I Badıcını ayıklamak; çenetlemek; kırmak.

II Kenarını bükmek; kıvırmak.
qat: I Kat. Ikki kat – İki kat.

II Alt, bodrum. Öyning qétida – Bodrumda.
qatar: I Sıra, dizi. Bir qatar – Bir dizi. Shuning bilen bir qatarda – Yanısıra. Qatarda turmaq – Sıraya geçmek. Adem qatarida körmek – İnsan yerine koymak. Qatardin qalmang – Sıradan kalmayın. Qatargha qoshulmaq – Sıraya katılmak.

II Dama taşının bir tür oyunu.
qatmaq: I Donmak, buz kesilmek, sertleşmek. Muz qatqan – Donmuş, buzlanmış. Kétip qalmaq – 1) Donmak 2) Korkudan donakalmak. Béshim qétip ketti – Kafam karışıp gitti. Külkidin ichim qatti – Gülmekten donakaldım.

II Koşmak. Xéchirni harwugha qétip qoymaq – Katın arabaya koşmak.

III Katmak, eklemek, ilave etmek. Süt qétip chay ichmek – Süt katıp çay içmek.
qawa: I Kaba, nezaketsiz, saygısız.

II ağ. bk. kawa.
qawaq: I Kabak (-ğı)

II r. Meyhane.
qachurmaq: I Kaçırmak. Pürsetni qoldin qachurmaq – Fırsatı kaçırmak.

II Çiftleştirmek, çekmek, aştırmak.
qachurush: I Kaçırma.

II Çiftleştirme, çekme, aştırma.
qash: I Kaş. Qelem kash – Kalem kaş. Éger qéshi – Eyer kaşı. Qara qash – Karakaş. Qash qaraymaq – Akşam olmak. Qash qarayghanda – Akşam olduğunda. Qash qoyumen dep köz chiqarmaq – d. Kaş yapacağım diye göz çıkarmak.

II Baraj, su bendi. Déngiz qéshi – Deniz bendi.

III ağ. Evlek.

IV Süs taşı, kaş.\nV. bk. qéshida.
qaymaq: I Kaymak. Xam qaymaq – Ham kaymak. Qaymaq chay – Kaymaklı çay; kaymak karıştırılmış çay. Qaymighi yoq – İş semeresiz iş; faydasız iş.

II Dönmek. Béshim qéyip ketti – Başım dönüverdi.
qayrimaq: I Açmak, doğrultmak, bir yana çekmek, bükmek.

II Bilemek. Chish qayrimaq – Diş bilemek; kin beslemek.
qazanchuq: I Tıkaç, tapa.

II Leğen, tas.

III zool. Balık yavrusu.
qéni: I Hadi, haydi. Qéni bolmisa yurunglar – Haydi yürüyün.

II Nerde. Dadingiz qéni? – Babanız nerde?
qérindash: I Kardeş. Qérindashlarche – Kardeşlerce; kardeşler gibi.

II Kurşun kalem; boya kalemi.
qétilmaq: I Katılmak.

II Karıştırılmak.
qétish: I Donma.

II Koşma. Atni harwugha qétish – Atı arabaya koşma.

III Katma, ekleme, ilave etme.
qéyin: I bot. Kayın, kayın ağacı.

II Kayın. Qéyin ata – Kaynata. Qéyin singil – Eşinin küçük kız kardeşi.
qéyish: I Kayış.

II Kayış, kaymak.

III Dönme, dönmek, dönüş. Bash qéyish – Baş dönmesi.
qiq: I ağ. bk. qigh.

II ağ. bk. qiriq.
qilche: I u.f. Kıl, tüy, ince kıl.

II Zerre kadar. Qilche hem xapa bolmidim – Zerre kadar kızmadım.
qiltaq: I Tuzak, ilmikli kapan, kapan. Chashqan qiltighi – Sıçan tuzağı. Qiltaqqa chüshmek – Tuzağa düşmek. Qiltaqqa chüshürmek – Tuzağa düşürmek.

II Eyer kaşı.
qingraq: I Pala, kama.

II bk. qongghuraq.
qira: I Ekilmeye yarar. Qira yer – Ekilmeye yarar toprak.

II ağ. Taahhüt.

III ağ. bk. qiro.
qirchilish: I Silinme,yalama olma.

II Gevşeme, bitkin bir hale gelme, hali kalmama.
qirchilmaq: I Silinmek, yalama olmak.

II Gevşemek, bitkin bir hale gelmek, hali kalmamak.
qirmaq: I 1. Kazımak, kesmek 2. Tıraş etmek. Saqal qirmaq – Sakalı tıraş etmek.

II Toptan imhaetmek.
qisim: I Baskı, tazyik.

II bk. qism.
qisqiche: I Kısaca.

II Kısaca. Qisqiche éytqanda – Sonuç olarak.
qismaq: I Kısmak, sıkmak. Köz qismaq – Göz kısmak. Qisip chiqarmaq – Sıkıp çıkarmak. Ötügüm qisiwatidu – Çizmem ayağımı sıktı.

II İlmikli kapan.

III Pişirilmiş sütün kazana yapışmış kısmı.
qiya: I Kaya, yalı yar.

II İniş, yokuş. Ishikni qiya achmaq – Kapıyı yarı açmak.
qiyam: I 1. Melas 2. Reçel.

II a. din. Kıyam (namazdaki duruş).
qiyang: I Taşkın, sel.

II Keskin, sivri. Qiyang tash – Sivri taş.
qiyiq: I Kesinti, kırkıntı.

II 1. İhmalkar, savsak 2. Kaba.
qiymaq: I 1. Kesmek, kıymak 2. Yanp içine dalmak 3. Kıymak, esirgememek.

II ağ. bk. qilmaq.
qiziq: I Zevkli, ilgi çekici, ilginç, çekici, cazip.

II Sıcak, ısı. Bügün kün qiziq – Bugün hava sıcak. Tömürni qizighida soq – d. Demiri sıcakken döv.
qizitmaq: I (qizimaq'tan) 1. Isıtmak 2. Coşturmak, neşelendirmek.

II (qizimaq'tan) 1. Isıtmak 2. Kızdırmak, coşturmak.
qoltuq: I Koltuk. Qoltuq tayaq – Koltuk değneği. Qoltuqqa almaq – Birini kolundan tutmak.

II coğr. Körfez.
qonaq: I Mısır. Sériq qonaq – Sarı mısır.

II. Sözge qonaq – Birinin sözünü kesmek; sözü engellemek.
qondaq: I Dipçik. Miltiqning qondighi – Tüfeğin dipçiği.

II Tünek.
qoram: I Kırma taş; kırma tuğla.

II Koruyucu.
qorchaq: I Kukla, çocuk oyuncağı. Qorchaq hökümet – Kukla hükümet.

II Çok güzel; resim gibi.
qorqaq: I Korkak.

II Humma, sıtma.
qoruq: I Kıvrım. Yüzige qoruq kirgen kishi – Yüzü kıvrılmış kişi.

II Duvar veya parmaklık ile çevrilmiş saha; ihata.

III Engel, mania.
qorulmaq: I Kavrulmak.

II Koşatılmak.
qorulush: I Kavrulma.

II Koşatılma.
qorumaq: I Kavurmak.

II 1. Çevresine duvar çekmek 2. Korumak, muhafaza etmek.
qorush: I Kavurma.

II 1. Çevresine duvar çekme 2. Koruma, muhafaza etme.
qoshaq: I Birleşik, müşterek.

II Koşuk, şarkı. Qoshaq éytmaq – Şarkı söylemek.
qoshmaq: I Koşmak, bağlamak, birleştirmek, eklemek, toplamak, katmak. Qizini mana qoshup qoydi – Kızını bana verdi.

II Çift, iki.

III Bestelemek, yazmak.
qoshughluq: I Kaşıklı.

II 1. Koşulmuş. Ikki at qoshughluq harwa – İki at koşulmuş araba. 2. Eklenmiş, katılmış, toplanmış.
qoshuq: I Kaşık. Ash qoshughi – Yemek kaşığı. Bal qoshughi – Çay kaşığı. Bir qoshuq qénimdin kech – Bir kaşık kanımdan geç; öldürme, affet.

II Karışmak, bir işte eli olmak.
qoy: I bot. Kuzukulağı.

II Koyun. Qoy göshi – Koyun eti. Qoy yili – Koyun yılı (12 hayvan takvimine göre 1907, 1919, 1931, 1943, 1955 yılları koyun yılıdır).
qoyulmaq: I Yoğunlaşmak, koyulaşmak, sıklaşmak.

II Koyulmak, bırakılmak.
qoyulush: I Yoğunlaşma, koyulaşma, sıklaşma.

II Koyulma, bırakılma.
qulaq: I Kulak. Qulighi éghir adem – Kulağı ağır adam. Qulaq tüwi – Kulağın arkası. Qulaq qiri – Kulak kiri. Xoshallighidin uning aghzi qulughigha yetti – Sevincinden onun ağzı kulağına yetti. Qulaq asmaq – Kulak asmak. Tughri söz qulaqqa yaqmaydu – Doğru söz kulağa hoş gelmez. Qulaqta tutmaq – Kulakta tutmak.

II Yaprak, taçyaprağı.
qulan: I zool. Yaban eşeği.

II ağ. bk. qulun.
qulluq: I Kulluk, kölelik. Qulluqta tutmaq – Köle halinde tutmak.

II ünl. Teşekkürler. Qulluq bolsun – Teşekkürler.
qumchaq: I ağ. Kurbağa yavrusu; kurbağacık.

II Kurbağa yavrusu.
qur: I Satır.

II Takım. Bir qur könglek ishtan – Bir takım gömlek ve iç çamaşırı.

III ağ. bk. yambu.
qural-yaraq: I Silah ve alet.

II Araç gereç. Kérek yaraq – Araç gereç, silah.
qurt: I Kurt, böcek. Yipek qurt – İpek böceği.

II Kurumuş peynir; kurutulmuş peynir.
quruq: I Kuru. Quruq iqlim – Kuru iklim. Kuruq qalmaq – Nasipsiz kalmak. U quruq qaytip keldi – O eli boş döndü. Quruq gep – Bos söz. Quruq réal – Boş hayal. Quruq söz qulaqqa yaqmas – Boş laf kulağa hoş gelmez.

II ağ. bk. quyruq.
qurush: I Kuruma, kurumak.

II Kurma, tesis etme.
quta: I Kutu. Siya quta – Mürekkep kutusu.

II ağ. bk. qotur. Qutadqu
quw: I Hilekar, hileci, kurnaz, sinsi.

II Kuğu.
quymaq: I Dökmek, akıtmak, boşaltmak.

II Gözleme (bir tür yemek).
lap: I Laf. Lap sözlimek – Laf söylemek.

II takl. Birdenbire, ansızın, ani olarak.
las: I. Las qilip – Kuvvetsizce, dermansızca.

II f. Çepel, çamurlu, kirli.
lazim: I a. Lazım, gerekli. Lazim bolmaq – Gerekli olmak.

II Kadın pantalonu.
lempe: I r. Lamba.

II 1. Taraça 2. Hangar, çardak 3. Basamak.
leng: I ç. Dalga. Leng béliq – 1) Balina (balığı) 2) Köpek balığı.

II ç. Çin ağırlık birimi, 35 gram ile eş değer.

III ç. Tahıl vergisi.
lengger: I f. Kervansaray.

II f. Demir, çapa demiri.
lingze: I ç. Tomruk (-ğu), kütük (-ğü)

II ç. Kerpiçten yapılmış küçük ocak.

III ç. bot. Kesilmiş çam ağacı.
lota: I ç. bk. loto.

II ağ. Uyluk, kalça.

III u. ağ. bk. yota.
loya: I Nohut, bezelye.

II ç. tar. Bölük komutanı.

III ç. tar. Ağa, efendi, beyefendi.
lökchek: I Hörgüç.

II Terbiyesiz, küstah, kavgacı.
luqma: I f. Lokma.

II Cevap, replik (-ği).
lüngge: I ağ. Boyun atkısı, eşarp.

II Matara.
mawu: I Bu, işte bu.

II (mana bu) İşte bu.
manta: I Ocağın kömür konulan ön kısmı.

II Mantı.
me: I ağ. bk. ménge.

II Al!
mele: I ağ. İğne. Chong mele – Büyük iğne.

II a. bk. mehelle.
melle: I a. bk. mehelle.

II ağ. Ağaç tırmak veya tahta.

III m; bk. toxu.
memur: I a. Mamur, bayındır. Memur sheherler – Mamur şehirler.

II a. Memur, müdür, idareci.
meng: I Ben.

II Al, alın. Sizge gösh ekeldim, meng! – Size et getirdim, alın!
merre: I a. Kere, defa. Ming merre salam – Bin kere selam.

II. Göshni merre qilip pishermek – Eti iyi haşlayıp pişirmek.
mertiwe: I a. Derece, rütbe, basamak.

II a. Kere, defa. Birinchi mertiwe – İlk defa.
meshe: I Çizme. Emirqan meshe – Vernikli çizme.

II (mana shu yer) İşte burası.
meyde: I a. 1. Göğüs 2. Mide.

II f. Ufak, küçük. Meyde burzhuaziye – Küçük burjuvazi. Meyde pul – Bozuk para.
meye: I ağ. bk. ménge.

II (mana bu yer) İşte burası.
moma: I Anneanne, yaşlı kadın.

II Direk, sütün.

III ç. Ekmek, buharda pişirilen ekmek.
moyka: I r. Yün temizleme fabrikası.

II ağ. Çatal.
mör: I a. bk. möhür.

II Ödül, mükafat.
munda: I Burada.

II Bir bitki adı.
nagan: I Arasıra, zaman zaman. U naganda-naganda peyda bolup turudu – O arasıra hasıl olur.

II r. Tabanca, küçük ateşli silah.
nawa: I f. Melodi, ahenk. Neghme-nawa – Ahenk, şarkı.

II f. Nerx-nawa – Fiyat.
nawada: I Eğer, ise, şayet.

II f. Rastgele, tesadüfen, kazaen. Nawada közingizge tüshse – Tesadüfen görürseniz.
ne: I Ne. Néring aghridu? – Neren ağrıyor?

II Ne (menfiliği ifade eder). Ne u, ne bu – Ne o, ne de bu. Ne sanga, ne manga – Ne sana, ne de bana.
neq: I a. Peşin. Neq pul – Peşin para. Neq pulgha sétiwaldim – Peşin paraya satın aldım.

II Tam. Neq özi – Tam kendisi.
nepis: I a. Nefis, güzel. Nepis edibiyat – Edebiyat.

II a. Nefis. Nepsi yaman – Doymak bilmeyen, pisboğaz. Nepsi bozuq – Pisboğaz.
new: I f. Yeni.

II a. Tür, cins.
néme: I Ne. Néme boldi? – Ne oldu? Néme qilay – Ne yapayım. Néme dégen güzel – Ne kadar güzel. Etingiz néme? – Adınız ne? Néme xiyalgha pattingiz? – Ne gibi bir hayala daldınız? Özi néme gep? – Ne gibi bir söylenti? Néme gepler bar? – Ne gibi söylentiler var?

II Eşya, nesne. Bar néme – Her şey. Héch bir néme yoq – Hiçbir şey yok. Méning némem kétidu! – Bana hiçbir şey değil!
nériraq: I Biraz öteye. Deryaning néri yéqida – Nehrin ötesinde. Néri yaqta – Ötede. Ishim ye néri, ye béri bolsa éken – İşim bir yanlı olsa idi.

II Biraz öteye.
nota: I r. müz. Nota.

II r. Nota. Nota tapshurmaq – Nota vermek.
oda: I Oda.

II bk. orda.
oghlaq: I Oğlak, keçi yavrusu.

II Bozkaşi (kesilen oğlağın at üstündeki çekişme oyunu).
oq: I Ok, kurşun, mermi. Oq tegmek – Kurşunlanmak. Oqqa tutmaq – Kurşuna dizmek. Oq achmaq – Kurşun yağdırmak.

II Pingil, eksen, mihver.
olumaq: I Sarmak, dolamak.

II Yakmak, ısırmak.
ong: I Gerçek, hakikat. Bu ongummu, chüshümmu – Bu gerçek mi, rüya mı. Buni onumda kördüm – Bunu gerçekte gördüm.

II Sağ. Onggha tart – Sağa çek. Ong partiyiler – Sağ partiler. Pishanimiz ong – Şanıslıyız. Uning sözi ong – Onun sözü doğru. Uning ishi ong – Onun işi doğru. Ong tüshti – Kolay geldi. Ong-tetur bomba tashlash – Hedefsiz rastgele bombalamak.
orumaq: I Biçmek.

II 1. Ambalajlamak, paket yapmak. 2. Sarmak 3. Yumaklamak.
oshuq: I Fazla, çok. Oshughi bilen orunlimaq – Fazlasıyla becermek.

II Aşık. Oshuq oynimaq – Aşık oynaymak. Uning oshuqi alchi kéliwatidu – Onun işi iyiye gidiyor; şanslı.
ot: I Ateş. Ot yaqmaq – Ateş yakmak. Ot yéqish – Ateş yakma. Ot öchürmek – Ateş söndürmek. Ot öchürgüch – Ateş söndüren alet. Ot qalimaq – Ateş yakmak. Ot almaq – Ateş almak. Ot ketti – Yangın çıktı. Ot salmaq – Ateşlendirmek. Ot bilen oynimaq – Ateş ile oynamak. Otqa chidamliq – Ateşe dayanıklı. Ot chiqti – Yangın çıktı. Kirpik qaqqiche öyni ot élip ketti – Göz kapatıp açınmaca evi yangın sardı.

II Ot, bitki, yeşillik. Ot chépish – Ot biçme. Ot chapmaq – Ot biçmek. Ot chépidighan mashina – Ot biçen makina. Haram ot – Zararlı ot. Yawayi ot – Yabanî ot.
otaq: I Tarlayı yabanî otlardan ayiklama.

II Çadır.
otluq: I Ateşli.

II Çayır, çayırlık. Otluq jay – Çayırlık. Otluq-suluq jay – Bol çayır ve sulu yer.
owa: I ağ. bk. ogha.

II Vadi, dere.

III Tepe, doruk, zirve.
oy: I Düşünce, fikir, hayal. Oyumgha qarighanda – Düşündüğüme göre. Oygha patmaq – Hayala dalmak. Oygha pétish – Hayala dalma. Oygha chümmek – Hayala dalmak. Oygha talmaq – Hayala dalmak; düşünmek. Oy oylimaq – Düşünmek. Oyda saqlimaq – Akılda tutmak. Oygha kelmek – Fikir edinmek. Oygha qaldurmaq – Düşündürmek. Oygha salmaq – Düşündürmek. Oygha qalmaq – Düşünmek. U oyda qaldi – O düşünüyor. Béshimgha bir oy keldi – Aklıma bir fikir geldi. U oyigha néme kelse shuni qilidu – O aklına ne gelirse onu yapar. Oyumgha kelgenni qilimen – Aklıma geldiğini yapacağım. Oyumgha keldi – Aklıma geldi. Oygha ketmek – Fikre dalmak. Oydikidek – Düşünüldüğü gibi.

II Çukur, girinti, ova. Oy yer – Çukur yer, ova.
oyluq: I Düşünceli, akıllı, kalte oyluk aklı kısa; dar görüşlü. U ikki oyluq bolup qaldi – O tedirgin oldu.

II Ova, çukur, düzgün olmayan yer.
oymaq: I Oymak. Oyup yasimaq – Oyarak yapmak.

II Yüksük. Oymaq yip – Yüksük ip. Oymaq éghiz – Küçük ağız.
oynash: I Oynama, neşelenme, şaka.

II Oynaş, sevgili, metres. Oynash bolmaq – Oynaş olmak. Oynash tutmaq – Oynaş tutmak. Oynash qilmaq – Oynaş etmek.
öchke: I Keçi. Tagh öchkisi – Dağ keçisi. Öchke göshi – Keçi eti.

II ağ. bk. uruqcha.
öchmek: I Sönmek. Sham öchüp qaldi – Mum söndü. Öngi öchken – Benzi uçmuş, solgun, sararmış. Uning awazi öchti – Onun sesi kesildi. Néme rengging öchüp ketti? – Neden sarardın? Öch! – Sus! Ölüp öchmek – Ölesiye ıstırap çekmek.

II Silinmek.
öchürgüzüsh: I Söndürtme.

II Sildirme.
öchürmek: I (öchmek'ten I) Söndürmek. Yanghun öchürmek – Yangın söndürmek.

II (öchmek'ten II) Silmek.
öchürtmek: I (öchürmek'ten I) Söndürtmek.

II (öchürmek'ten II) Sildirmek.
öchürülmek: I Söndürülmek.

II Sildirilmek.
öchürüwetmek: I Söndürüvermek.

II Silivermek.
öchürüsh: I Söndürme.

II Silme.
öchüsh: I Sönme, sönüş.

II Silinme, siliniş.
öleng: I Şarkı, türkü. Öleng éytmaq – Şarkı söylemek.

II Ot, bitki.
ömülimek: I Emeklemek. Ömülep mangmaq – Emeklemek. Ömülep chiqmaq – Emekleyerek çıkmak. Ömülep chüshmek – Emekleyerek inmek. Ömülep kirmek – Emekleyerek girmek. Ömülep kelmek – Emekleyerek gelmek. Ömülep yürgen qurt-qongghuzlar – Sürüngen haşeretler.

II Toplanmak; grup haline gelmek. Chömülidek ömüleshken adem – Karınca gibi toplanmış adam.
öpke: I Akciğer. Öpke aghriqi – Akciğer hastalığı. Öpke ishshish – Akciğer şişliği. Öpke qaqmaq – İçini çekmek. U öpkisini basalmay yighlidi – O hıçkırarak ağladı. Öpkem örülüp ketkidek – Ağlamaya hazırdım.

II Gücenme, dargınlık, küskünlük. Öpke qilmaq – Öfkelenmek. Öpke saqlimaq – Kin tutmak. Öpkisi qattiq adem – Kinci adam.
örümek: I Örmek. Chach örümek – Saç örmek.

II Çevirmek, yıkmak, devirmek.
örüsh: I Örme, örüş.

II Çevirme, yıkma.
ötmes: I Kör, kesmez. Ötmes pichaq – Kör bıçak.

II Rağbet görmeyen, sürümsüz, geçersiz. Ötmes mal – Sürümsüz mal.
ötük: I Çizme. Kigiz ötük – Keçe çizme. Ötük méyi – Çizme yağı. Ikki putumni bir ötükke tikti – İki ayağımı bir çizmeye soktu (söz çevrisi); sıkıştırdı, zor duruma soktu (mec.

II Ütü; bk. dezmal.
öziche: I Kendisince, kendisine göre. Özengdin kör – Kendinden gör. Késel özini bilmeydu – Hasta kendini bilmiyor. Aghriq özige keldi – Hasta kendine geldi. Aghriq özidin ketti – Hasta bayıldı. Öz-özidin – Kendiliğinden. Özidin-özi melum – Kendiliğinden belli. Öz waxtida kelding – Zamanında geldin.

II Kendisine göre.
pachaq: I Kırık, ezik.

II f. Bacak, ayak.
paqiliq: I Kurbağaların çok bulunduğu yer.

II Küçük çark.
pal: I a. Fal. Pal achmaq – Fal açmak.

II. Pal köz – Patlak göz.
palaq: I Kayık küreği.

II Yumurtanın çürük hali. Palaq tuxum – Çürük yumurta, geveze, çenebaz, boşboğaz mec.
pana: I f. Sığmak, barınak. Pana jay – Barınak. Bash pana – Sığınak.

II f. 1. Sürme 2. Çivi, takoz. Pana qaqmaq – Çivi vurmak.
para: I f. Rüşvet. Para bermek – Rüşvet vermek.

II f. Parça.
pash: I f. Açık, besbelli, aşikar. Pash bolmaq – Aşikar olmak. Pash qilmaq – Aşikar etmek.

II Oyunu ilk başlayan; oyunun öncülüğü.
pasha: I Paşa. Enwer Pasha – Enver Paşa.

II Sivrisinek. Bezgek pashisi – Sıtma sivrisineği.
pay: I f. 1. Bacak 2. Kiriş, sinir.

II r. Pay, hisse.

III 1. Tane, adet 2. Defa, kere. Yigirme nechche pay oq atti – Yirmi kaç defa ateş etti; yirmi kaç el ateş etti.
pelek: I a. 1. Gök, gökyüzü 2. Kader, alın yazısı. Pelekning tetürligi – Kaderin aksiliği.

II bk. pélek.
pem-paraset: I Fehim ve feraset.

II a. Fehim ve feraset; akıl ve sezgi.
pen: I a. Fen. Penler akadémiyisi – Fenler akademisi.

II ç. Tahta.
perije: I f. ağ. bk. perenje.

II Cüppe.
pes: I f.l. Alçak, basık, düşük 2. Alçak, namussuz, rezil. Pes adem – Alçak adam. Pes awaz bilen – Alçak sesle.

II f. An, lahza. Bir peske – Bir an için. Bir peste – Bir anda. Bir pestin kéyin – Birazdan sonra. Bir pes dem éliwaldim – Biraz dinlendim.
pewaz: I Payedan, ayaklık.

II f. Kolluk.
pesh: I El altından, gizlice.

II f. Virgül. Chikitlik pesh – Noktalı virgül.
peshmek: I Pişmaniye.

II Yelek.
pey: I f. İz.

II ağ. bk. per. Pey tekiye – Tüy yastık.

III Damar.
péil: I a. gr. fiil. Ötümlük péil – Geçişli fiil. Ötümsüz péil – Geçişsiz fiil. Yardemchi péil – Yardımcı fiil. Bolushluq péil – Olumlu fiil. Bolushsuz péil – Olumsuz fiil.

II a. Mizaç, huy, karakter. Kichik péil yigit – Alçak gönüllü yiğit (delikanlı). Péili yaman at – Kötü huylu at.
péillik: I a.u. Fiillik. Péillik belgisi – Fiillik belgesi.

II a.u. Mizaçlı, karakterli. Kichik péillik – Alçak gönüllü.
pélek: I a. Örme, örülme, zembil, sepet.

II Başarı, saadet, mutluluk, talih. Pélek yandi – Talih döndü.
pir: I f. 1. İhtiyar 2. Ruhî, manevî baba. Ya pirim! – Yardım etmesi için manevî babaya hitap.

II Taklidî ses. Pir qilip uchup ketmek – Pır diye uçuvermek.
pisirlimaq: I Fısıldamak.

II Ağır hareket etmek; boş şeylerle vakit geçirmek.
piste: I bot. Fıstık, antep fıstığı.

II Bişon.
pishshiq: I Olgun, ergin, yetişkin.

II 1. Sağlam, dayanıklı 2. mec. Tecrübeli, görgülü, titiz. 3. Cimri, hasis 4. Becerikli, akıllı 5. mec. iyi kaliteli, iyi cinsten 6.Yanmış, yanık.
pishshiqliq: I Olgunluk, erginlik 2. Pişmiş, pişirilmiş.

II 1. Sağlamlık 2. mec. Tecrübelilik, görgülülük. 3. Cimrilik, hasislik, 4. Beceriklilik, akıllılık. 5. İyi kalitelilik.
po: I ç. 1. Top 2. mec. Aldatma, hile, oyun, yalan.

II ağ. Boş, oyuk.
pok: I Tıkaç, tıpa, mantar.

II 1. Kof, içi boş, oyuk. 2. Çürük 3. mec. Gevşeklik, karaktersizlik. 4. mec. Boşboğaz. Pokkide chüshti – Pat diye düşüverdi.
pola: I f. ağ. bk. polo.

II. Pola qilmaq – Ezmek; mıncıklamak.
por: I 1. Boş 2. Çürük 3. Kuvvetsiz, zayıf.

II bot. Kav, mantar kavı.
posma: I Gecelik, pamuk şapka.

II Makine yağlama parçası.
pur: I Haber, söylenti, rivayet, söz, laf.

II Taklidî ses. Qush purla qilip uchup ketti – Kuş pır diye uçup gitti.
pushqaq: I. Bulung-pushqaq – Köşe bucak.

II Paça; pantalonun paçası.
pushmaq: I. Ichim pushuwatidu – Canım sıkılıyor. Iching pushsa – Canın sıkılsa.

II bk. puchmaq.
pushurmaq: I. Ich pushurmaq – Can sıkmak. Ichimni pushurma – Canımı sıkma.

II 1. Pişirmek 2. Olgunlaştırmak, hazırlamak.
put: I Bacak, ayak.

II r. Eski Rus ağırlık birimi, 16,3 kilo ağırlığında.
putlash: I Put ağırlık birimi ile tartma.

II 1. Engel olma 2. Çelme takma.
putlimaq: I Put ağırlık birimi ile tartmak.

II 1. Engel olmak 2. Çelme takmak.
puza: I Yonga.

II Oklava.
pürkesh: I Fışkırma, serme, sıçratma.

II Sarma, çok sıcak giyindirme, bürüme, bürünme.
pürkimek: I Fışkırmak, sermek, sıçratmak.

II Sarmak, çok sıcak giyindirmek, bürümek, bürünmek.
pütmek: I Bitmek.

II tar. Yazmak.

III 1. İyi olmak, kapanmak, et bağlamak. Yaram pütüp ketti – Yaram iyileşti. 2. Tıkanmak. Burnum pütüp qaldi – Burnum tıkandı. Boyigha bala pütüp qaptu – Gebe kalmış. Béshinggha néme bala pütti? – Başına ne gibi bir belâ geldi?
püttürmek: I 1. Bitirmek 2. Kökünü kurutmak.

II tar. (pütmek'ten II) Yazdırmak.
pütüsh: I Bitme, bitiş.

II Yazma.
radikal: I r. Radikal, köktenci.

II r. Kök işareti.
rehim: I a. Rahîm, acıma. Rehim qilmaq – Acımak.

II a. Rahim, dölyatağı.

III a. Rahîm, acıma. Rehim qilmaq – Acımak. Düshmen'ge rehim qilmang – Düşmana acımayın.
resim: I a. Resim. Sizma resim – Çizgi resim. Resimge almaq – Resime çekmek. Resimge chüshmek – Resime çekilmek. Resim salmaq – Resim yapmak. Resim sizmaq – Resim yapmak.

II a. Âdet, alışkı, an'ane, gelenek. Bizning resmimiz shu – Bizim âdetimiz şöyle. Bu bizge resim bolup qaldi – Bu bize âdet olmuştur.
ret: I a. Red, geri çevirmek. Ret qilmaq – Reddetmek.

II Düzen, sıra. Retke salmaq – Çeki düzen vermek. Jawap rétide – Cevap sırasında; cevap yerine; cevap gibi.
sach: I bk. chach.

II Kara tavuk.
sagh: I ağ. bk. ong.

II bk. saq.
saghliq: I Sağlık.

II Yavrusu olan dişi koyun; kuzulu koyun; dişi koyun.
saq: I Uyanık, ihtiyatlı. Saq bolmaq – Uyanık olmak. Saq bol! – İhtiyatlı ol!

II Sağ, diri, canlı. Saq qalmaq – Sağ kalmak. Saq bolmaq – Sağ olmak.

III Ambar.
saqa: I Aşık kemiğinin iri ve en iyisi.

II Saka, sucu, su taşıyıcı. Saqa qushi – Pelikan, kaşıkçı kuşu.
sala: I ağ. bk. barmaq. Ottur sala – Orta parmak.

II. Sala qilmaq – Fiyat anlaşmasına telkin etmek; barıştırmak.
salasun: I Korkuluk, parmaklık, tırabzan, barbata.

II ç. Hapishane. Salasungha solap qoymaq – Hapishaneye hapsetmek.
salat: I Salata.

II a. ağ. bk. namaz.
salmaq: I Koymak, yerleşleştirmek, çıkarmak. Atqa bide saldim – Ata yonca koydum. Tarazigha salmaq – Teraziye koymak. Ichige salmaq – İçine koymak. Orun salmaq – Yatak hazırlamak. Dasturxan salmaq – Örtü sermek. Köyze salmaq – Kelepçe takmak. Kishen salmaq – Zincir vurmak. Qilich salmaq – Kılıç kullanmak; kılıç vurmak. Nezer salmaq – Bakmak. Yüregin saldi – Kalbim çarptı. Yéninggha pichaq sélip yürme – Yanında bıçak taşıma. Qulup salmaq – Kilitlemek. Küch salmaq – Kuvvete başvurmak. Qush salmaq – Kartal, doğan . gibi kuşlarla avlanmak. Qorkushqa salmaq – Korkutmak. Sep sélip qarimaq – Dikkatle bakmak. Gepke salmaq – Konuşturmak. Qarmaq salmaq – Olta atmak. Qol salmaq – El koymak. Qulaq salmaq – Dinlemek, kulak salmak. Pichaq salmaq – Bıçaklamak. Tuxum salmaq – Yumurtlamak. Chéchek salmaq – Aşı yapmak. Chut salmaq – Çörkü ile hesaplamak. Dagh salmaq – İz bırakmak, yakmak. U beshini töwen saldi – O başını aşağıya eğdi. Asas salmaq – Temel atmak. Ochaq salmaq – Ocak yapmak. Oq salmaq – Korşun koymak. U özini körmigen ademge saldi – O görmezlik ten geldi. Men ularni körmeske saldim – Ben onları görmezlikten geldim. Bilmeske salmaq – Bilmezlikten gelmek. Uwa salmaq – Yuva kurmak. Öy salmaq – Ev yapmak. Yol salmaq – Yol yapmak. Ötük salmaq – Çizme çıkarmak. Kiyim salmaq – Elbise çıkarmak. Yolgha salmaq – Uğurlamak. Qorqunch salmaq – Korkutmak.

II Ağırlık, tartı. Uning salmighi éghir – O ağır. Köp salmaqqa ége – Ağırlıklı.
sama: I a. kit. Gök, gökyüzü, sema.

II a. Sema, sema yapmak. Sama sélip ownimaq – Sema yapmak.
san: I But, kalça.

II Sayı. Kesir san – Kesir sayı. Köplük san – Çokluk sayı.
sanayi: I Sanayi.

II a. Sanayi nepise – Senayi nefise; güzel sanatlar.
sanchiq: I Dikenli, sivri, sokucu, acı, dokunaklı, iğneli, yakıcı, acı. Sanchiq söz – İğneli söz.

II Sancı. Sanchiq almaq – Sancılanmak.
sap: I a. Saf. Sap altun – Saf altın. Sap hawa – Saf hava.

II Sap. Pichaq sépi – Bıçak sapı. Palta sépi – Balta sapı.
sapliq: I Sap, kabza, kol.

II Kepçe.
sarach: I Deve.

II Şaraç (-cı), saraçlık yapmak.
sawaq: I Ders, talimat, öğüt, akıl. Tarih sawaghi – Tarih dersi. Sawak oqutmaq – Ders vermek. Sawaq bermek – Ders vermek.

II Yünü döverek diterken, kullanılan çubuk.
saymaq: I ağ. Batmak, saplanmak. Ayighimgha tiken saydi – Ayağıma diken battı.

II ağ. Saymak, hesaplamak. Berginingni azgha say, alghiningni köpke say – d. Verdiğini az diye bil, aldığını çok diye bil.
saz: I 1. iyi, güzel 2. Rahat, uygun 3. Güzel yapılı, endamı yerinde.

II f. Saz, ahenk. Saz chalmaq – Saz çalmak.

III Bataklık.
sazliq: I Bataklık. Sazliqqa aylanmaq – Bataklık olmak.

II a. f.u. Ahenkli, kurulu.
seke: I ağ. bk. serke.

II ağ. Konç, çizme koncu; bk. qonchi.
sel: I Sel, su baskını.

II Biraz, azıcık; hayal meyal. Sel burun – Biraz önce. Sel qaldi – Azıcık kaldı; kıl kaldı. Sella imkaniyet bolsa – Azıcık imkan olsa. Sel köprek – Biraz çok. Sel yoghanraq – Biraz büyük.

III Önemsiz, umursamamak. Sel qarimaq – Umursamamak.

IV Sel. Su sel bolup éqip yétiptu – Su sel gibi akıyordu.
sendel: I 1. Örs 2. Ocak 3. Ayak tandırı.

II r. Sandal.
sep: I Çeyiz, davet.

II Dikkat.

III a. Saf, cephe. Aldinqi sep – Cephe, ön cephe. Arqa sep – Cephe gerisi. Eskerning aldinqi sépi – Askerin ön cephesi. Sep tartmaq – Saf haline gelmek. Sepke tizmaq – Saf halinde sıralamak. Sep bolup yürmek – Saf halinde yürümek. Mudapie sépi – Savunma hattı.
seper: I a. Sefer, yolculuk. Seperge chiqmaq – Sefere çıkmak. Seper qilmaq – Yolculuk yapmak.

II a. Sefer, defa, kere, nöbet. Bu seper – Bu sefer; bu defa.
serp: I a. Sarf, harcama, masraf. Serp qilmaq – Sarfetmek, harcamak.

II a. 1. Etimoloji 2. Morfoloji.
serrap: I a. Sarraf.

II ağ. Banyo, hamam; bk. moncha.
sewap: I a. bk. sewep.

II ağ. Banyo; bk. moncha.
sewr: I a. Sabır. Sewr qilmaq – Sabretmek. Bir az sewr qiling – Biraz sabredin.

II a. astr. Boğa; gök küresinde kuşak biçiminde bir alan.
seynek: I t. Dolama, et yaran, yarmaca.

II ağ. bk. serkesh.
sékilek: I Oklava.

II Kadın tarağı.

III ağ. Genç kadın.
sépish: I Geçirme, takma.

II (sepmek'ten) Dökme, serpme.
sidam: I Düz, düz kumaş.

II Çıplak, şallak, çırçıplak.
sim: I f. Tel. Tosaq sim – Tel ağı. Tikenlik sim – Dikenli tel.

II u. bk. shim.
sin: I 1. Boy, endam 2. Dış görüntü.

II. Sin chay – Sütsüz çay.
sir: I a. Sır. Sir saqlimaq – Sır saklamak. Sir tutmaq – Sun gizli tutmak. Sir éytmaq – Sim söylemek.

II 1. Zencifre, zencifre boyası. 2. Mine, saksı sın, çini sırı 3. Vernik, laka, tırnak cilası 4. Cilalama, parlatma.
sirke: I Sirke. Uning sirkisi su kötermeydu – O şakadan anlamaz.

II Sirke; bit birkesi; bit yumurtası.
sirliq: I a.u. Sırlı, gizli.

II Boyalı, cilalı.
sirt: I Dış, harici. Sirttin oqush – Dışarıdan okuma. Sirtta turup körsetme bérish – Dışarıdan önerme.

II ağ. Belkemiği, omurga.
siydürmek: I Sidirmek.

II (siymek'ten) Siydirmek.
soqan: I ağ. zool. Leylek, hacıbaba.

II ağ. Bir tür hastalık.
soqma: I Dövme, sıkıştırma. Soqma tam – Islak toprağı sıkıştırarak yapılmış dam.

II Patika, çığir.
soquchaq: I zool. Ağaçkakan (kuşu)

II Uzunca yuvarlak, uzunca.
sorulush: I Sorguya çekilme.

II Sorulma, istenilme.
sorumaq: I Sormak, istemek.

II Savurmak. Kona xamanni sorumaq – Eski dargınlıkları akla getirmek.
sorutush: I Sorma, isteme.

II Savurtma.
soyma: I Katliam, kırım.

II Olgunlaşmamış kavun.
soymaq: I Kesmek, soymak. Mal soymaq – Hayvan kesmek. Qoyning térisini soyup almaq – Koyunu kesip derisini çıkarmak. Yaghachning qowuzighini soymaq – Ağacın kabuğunu çıkarmak.

II Kalbursu tabaka.
soyush: I Kesme, soyma, soyuş.

II bk. soymaq II.

III ağ. bk. sowush.
sök: I Kabuğundan arınmış darı.

II Çimen, çimenlik, çim.
sökmek: I Sökmek. Eski kiyimni sökmek – Eski elbiseyi sökmek. Paltoning yaqisini söküwaldim – Paltonun yakasını söküp çıkardım.

II Azarlamak, sövmek.
söktürmek: I (sökmek'ten I) Söktürmek.

II (sökmek'ten II) Azarlatmak, çekiştirmek, sövdürmek.
söktürüsh: I Söktürme, söktürüş.

II Azarlatma, çekiştirme, sövdürme.
sökülmek: I Sökülmek. Paltoning yaqisi sökülüp ketti – Paltonun yakası sökülüverdi. Qapning aghzi sökülüp ketti – Çuvalın ağzı sökülüverdi.

II Azarlanma, sövülmek.
sökülüsh: I Sökülme, sökülüş.

II Azarlanma, sövülme.
söküsh: I Sökme, söküş.

II Azarlama, sövme.
söküshmek: I Beraber sökmek; söküşmek.

II Beraber azarlamak; sövüşmek; azarlaşmak.
söküshüsh: I Beraber sökme; söküşme.

II Sövüşme, azarlaşma.
söwet: I f. bk. séwet.

II a. ağ. bk. söhbet.
sugharmaq: I Su içirmek, sulamak. At sugharmaq – Ata su içirmek. Paxta sugharmaq – Pamuk tarlasını sulamak.

II bk. sughurmaq II.
sughartmaq: I (sugharmaq'tan I) Su içirtmek; sulatmak.

II (sugharmaq'tan II) Çektirmek, çıkartmak.
sughurmaq: I bk. sugharmaq.

II Çekmek, çıkarmak. Chish sughurmaq – Diş çekmek.
sughurulmaq: I Sulamak, su içirilmek. Étizlar sughurulup boldi – Tarlaların sulanması bitti.

II Çekilmek, çıkarılmak, çekip çıkarılmak.
sughurush: I bk. sugharmaq.

II Çekme, çıkarma.
sunmaq: I Kırılmak, parçalanmak. Sunup chüshmek – Kırılıp düşmek. Sunup ketmek – Kırılıvermek.

II Uzatmak. Meshke ot sunmaq – Sobada ısınmak. Yutqangha béqip put sun – d. Ayağını yorgana göre uzat.
sunush: I Kırılma. Nurning sunushi – Işığın kırılması.

II Uzatma. Qol sunush – El uzatma.
sündük: I ağ. zool. Çobanaldatan, kuyruk sallayan. Boz sündük – Gri çobanaldatan. Kök sündük – Mavi çobanaldatan. Sériq sündük – Sarı çobanaldatan.

II bk. sünggüt.
sünggüch: I zool. 1. Sağan 2. Çobanaldatan, kuyruk sallayan.

II Su yolu; üstü kapalı su yolu.
sür: I İsli; iste kurutuluşmuş. Sür gösht – İste kurutulmuş et. Sür qilmaq – İste kurutmak.

II Görünüş, tavır, eda, yüz, surat. Süri bar adem – Asık suratlı adam; gösterişli adam.
süret: I a. Suret, resim, tablo, manzara. Suretke élish – Resime çekme. Süret salmak – Resim yapmak. Süretke chüshmek – Resme çekilmek. Süretke chüshürmek – Resme çekmek. Süretke almaq – Resme çekmek. Süritimni aldurdum – Resme çekildim. Resmiy sürette – Resmî halde. Dawamliq sürette – Devamlı halde.

II a. mat. Pay. Kesirning süriti – Kesirin payı.
süygü: I Sevgi.

II ağ. bk. sürge.
süyünüsh: I Dayanma.

II Sevinme.
süyüsh: I 1. Sevme 2. Öpme.

II bk. sowush.
süzdürmek: I (süzmek'ten I) Süzdürmek.

II (süzmek'ten II) Tarattırmak.
süzdürüsh: I Süzdürme, süzdürüş.

II Tarattırma.
süzmek: I Süzmek. Qöz süzmek – Göz süzmek.

II Taramak.
süzülmek: I Süzülmek. Tang süzülüp kéliwatatti – Şafak söküyordu.

II Taralmak.
süzülüsh: I Süzülme.

II Taralma.
süzüsh: I Süzme, süzüş.

II Tarama.
shahit: I a. Şahit. Shahit bolmaq – Şahit olmak.

II a. Şahit.
shal: I f. Çeltik. Shal axlimaq – Çeltik kabuğunu ayıklamak.

II Sahtiyan, maroken.

III Tahta, levha.

IV r. Şal.\nV Paralitik, inmeli.
shalash: I bk. shalimaq.

II bk. shalimaq II.
shalimaq: I Hayatta kalmak, sağ kalmak.

II Baharat koymak.
sham: I A Mum. May sham – Yağ mum. Sham öchüp qaldi – Mum söndü.

II f. Akşam. Sham namazi – Akşam namazı.
shap: I Salkım. Shap burut – Salkım bıyık. Shap üzüm – Salkım üzüm.

II Hançer, kama.
shapaq: I Kabuk, meyve kabuğu.

II bk. börk.
shatut: I f. Dut ağacı.

II zool. Papağan.
shembe: I f. bk. shenbe.

II Belge, işaret. Shembe qilmaq – İşaret etmek.
shen'gen: I ç. Kaymakam.

II ç. Hakim.
shilim: I 1. Sümük 2. Undan yapılmış yapıştırıcı.

II Yosun.
shille: I ağ. bk. geden.

II ağ. bk. patan.
shire: I Deri, kösele.

II f. Özsu, usare.
shola: I bk. shoyla.

II Kızıltı, ışık. Künning – Şolisi güneş ışığı.
shor: I f. Tuzlak arazi.

II Dert, bela, felâket, müsibet, afet, kaza. Özemning shorum – Kendi derdim. Shor manglay – Bedbaht, zavallı, talihsiz, şanssız. Shorum qurudi – Şansımı kaybettim. Shorung kursun! – Bedbaht! zavallı! Shorung qurghur! – Bedbaht! zavallı!
shorluq: I Bedbaht, zavallı, talihsiz, şanssız.

II Tuzlu, tuzlak arazi.
shoya: I ç. Rehin sandığı.

II ç. Ağa oğlu, paşa evladı.
shéshe: I Şişe. Lampa shéshisi – Lamba şişesi.

II Keten bezi.
shük: I Sakin, sessiz. Shük turmaq – Sakin olmak. Shük bolmaq – Sakin olmak.

II ağ. bk. yük.
tagh: I Dağ. Tagh étigi – Dağ yamacı. Tagh béshi – Dağ tepesi. Tagh tarmighi – Dağ kolu. Taghning tégi – Dağın dibi. Yapilaq tagh – Yassı dağ. Yalpak tagh – Yassı dağ. Tagh öchkisi – Dağ keçisi. Tagh tékisi – Dağ tekesi. Tagh almisi – Dağ elması.

II bk. taq.
taghaq: I Tarak.

II Sırt yüzgeci.

III Kürek kemiği.
taq: I Tek, yalnız, çift olmayan. Jupmu, taqmu? – Çift mi, tek mi?

II Tam. Taq özi – Tam kendisi. Taq mushu – Tam bu. Taq shundaq – Tam şöyle.

III ağ. bk. tagh.
tal: I Söğüt ağacı. Qizil tal – Söğütün bir türü. Üzüm téli – Üzüm dalı.

II Tane, adet. Bir tal tamaqa – Bir tane sigare. Bir tal tük – Bir tane tüy (kıl). Bir tal qorqmaydu – Hiç korkmiyor. Bir talmu söz uqmaydu – Bir kelime bile bilmiyor. U bir talmu sözge kirmeydu – O hiç söz dinlemez.

III anat. Dalak.

IV Tam. Tal tüshte – Tam öğle zamanında.
talash: I Yağmalama, soyma.

II Tartışma, münakaşa, ihtilaf, geçimsizlik, anlaşmazlık. Talash qilmaq – Münakaşa etmek.
talashmaq: I 1. Münakaşa etmek, tartışmak. Söz talashmaq – Tartışmak. Yol talashmaq – Geçebilmek için çekişmek. 2. Dalaşmak, boğuşmak. Jan talashmaq – Can çekişmek. Késel jan talashmaqta – Hasta can çekişmekte. Baha talashmaq – Pazarlık yapmak.

II Dalaşmak, soymak, yağma etmek, talan, çapul.
tam: I Duvar, dam. Adem boyi tam soquwalmaq – Adam boyu kadar duvar yapmak. Tam géziti – Duvar gazetesi. Tam öy – Toprak duvardan yapılmış ev. Kesek tam – Kerpiçten yapılmış duvar. Kumilach tam – Çamurdan yapılmış duvar. Soqma tam – Topraktan yapılmış duvar.

II bk. tem.

III a. Tam. Tam menisi bilen – Tam anlamıyla.
tamaq: I Yemek. Chüshlük tamaq – Öğle yemeği. Tamaq yemek – Yemek yemek. Tamaq bermek – Yemek vermek. Tamaq etmek – Yemek yapmak. Tamaq bölümi – Yemek odası. Tamaqtin aldin – Yemekten önce.

II Damak. Qil tamaq – Kaprisli, şımarık, bir şey beğenmez.

III ağ. Tırmak, bahçıvan tarağı.
tamghilimaq: I Damgalamak.

II Damlamak.
tamliq: I Mazanka; küçük kerpiç ev.

II bk. temlik.
tana: I İp.

II Dana.
tang: I Hayret, şaşıntı. Tang qalmaq – Hayret etmek, şaşmak. Hang-tang – Hayret.

II Tan, sabah, şafak vakti. Tang atqanda – Tan yeri ağardığında; şafak söktüğünde. Tang étishi bilen – Şafak sökmesiyle beraber. Tang seherde – Sabahın seherinde. Tang bilen – Sabahleyin. Tang waxti – Sabah vakti. Tanggha yéqin – Sabaha yakın. Tang atmaq – Şafak sökmek. Tang atti – Şafak söktü. Tang yoridi – Tan ağardı. Tang atquzmaq – Sabahlamak. Tang ata-atmastinla – Tan yeri ağarır ağarmaz; şafak söker sökmez. Atni tang ashurmaq – Atı sabaha kadar aç bırakmak.
tap: I f. Sağlık, sıhhat. Tapim yoq – Sağlığım iyi değil.

II Zaman, an. Mushu tapta – Şu anda. Shu tapghiche – Şu ana kadar.

III 1. İz, sapan izi. 2. mec. Buruşuk.

IV Yük. Tapingni artma! – Yüklenme!
tapilash: I Tenbih etme, uyarma, ikazda bulunma.

II ağ. bk. taptash.
tar: I Tel, kiriş.

II Dar. Uning ichi tar – Onun içi dar.
taralmaq: I Dağılmak.

II Taralmak. Taralmish yung – Taralmış yün.
tarash: I Taraş, tarama.

II bk. gügüt.
taratmaq: I bk. tarqatmaq.

II (tarimaq'tan) Taratmak. Chéchimni taritiwaldim – Saçımı tarattım.
tarilish: I Dağılma.

II Taralma.
tarliq: I Darlık, kıskanma. Tarliq qilmaq – Kıskanmak, imrenmek, haset etmek. Tarlighim kélidu – Kıskanıyorum.

II f.u. Telli. Qöp tarliq – Çok telli.
tarmaq: I Dal, şube, budak, kol. Tömür yol tarmighi – Demir yol hattı. Deryaning ong tarmighi – Nehrin sağ dalı. Tagh tarmaqliri – Dağ kolları.

II Tırmak.
tartish: I Çekme.

II İçme. Tamaka tartish – Sigara içme.
tartma: I Kolan.

II Çekmece, kutu.

III ağ. El merdiveni.
tartmaq: I Çekmek. Tartip chiqarmaq – Çekip çıkarmak. Tartip baghlimaq – Çekerek bağlamak. Tartip almaq – Elinden çekip almak; zorla almak. Ong qapighim tartip turuptu – Sağ gözümün kapağı seğiriyor. Bashqidin tartmaq – Yeniden tartmak; bir daha tartmak. Tarazigha tartmaq – Ağırlığını tartmak. Jazagha tartmaq – Cezalandırmak. Bu nerse kishining diqqitini özige tartidu – Bu nesne kişinin dikkatini kendine çekiyor. Ishke tartmaq – İşe celbetmek. Un tartmaq – Un öğütmek. Yagh tartmaq – Yağ üretmek. Tunggha chember tartmaq – Ağaç küpe çember takmak. Chöneq tartmaq – Evlek yapmak. Oghlaq tartmaq – Kesilen oğlakı at üstünde çekişmek (bir tür bozkır Türk oyunu). Bash tartmaq – Vaz geçmek. Ishtin bash tartmaq – İşi yapmaktan vaz geçmek. Bughday bash tartqan chaghda – Buğday başakladığı (başak çıkardığı) zamanda. Burningni tartma! – Burnunu çekme! Tawuzlar pilek tartip qaldi – Karpuz bitkileri gelişmeye başladı. Tartip ketmek – Sürükleyerek götürmek. Tilingni tart! – Konuşmana dikkatet! Jaza tartmaq – Ceza çekmek. Xorek tartmaq – Horuldamak. U jazasini tartti – O cezasını çekti. Kichigidin tartip – Küçüklüğünden beri. Men uningdin özemni chekte tartimen – Ben kendimi ondan kaçınyorum; ondan çekiniyorum. Yiltiz tartmaq – Kök salmak. Shundin tartip könglüm tartmaydu – Şu andan beri istemiyorum. Késel tartmaq – Hastalanmak. Chapa tartmaq – Cefa çekmek. Chiqim tartmaq – Masraflanmak. Dert tartmaq – Dert çekmek. Ziyan tartmaq – Ziyan çekmek.

II. Tamaka tartmaq – Sigara içmek. Tamaka tartip bolmaq – Sigara içmeyi tamamlamak.
tartuq: I 1. Armağan hediye 2. Ödül, mükafat.

II Yara izi.
tash: I Taş. Ésil tash – Değerli taş. Tash kömür – Taş kömür. Ushshaq tash – Ufak taş. Biley tash – Bileği taşı. Tügmen téshi – Değirmen taşı. Taraza téshi – Terazi taşı. Ghar tash – Taş mağara. Kök tash – Mavi taş. Mayliq tash – Şist. Tash yol – Taş yol. Tash béghir – Gaddar, merhametsiz, sert. Tash yürek – Gaddar, merhametsiz, sert. Tash yüreklik – Gaddarlık.

II Dış. Depterning téshi – Defterin kapağı. Kiyimning téshi – Elbisenin dış tarafı. Téshim saq bolsimu ichim ölük – Dış görünümüm sağlam olsa bile içim ölü (yanık). Ichqoyun-tashqoyun bolup ishlimek – Dostluk içinde beraber çalışmak.
tasha: I Geniş, enli, açık, bol.

II Dış, harici, görünüş.
tashlash: I Fırlatma, bırakma, atma.

II 1. Üstlük yapma 2. Ciltleme, kap geçirme.
tashliq: I Taşlı, taşlık, çakıllı, çakıllık.

II Palto gibi dış elbiselerin kumaşı.

III Taşlık (kuş midesi).
tashlimaq: I Atmak, fırlatmak, bırakmak. Chetke tashlimaq – Kıyıya atmak. Ish tashlimaq – Grev. U kitaplirini öyge tashlap ketti – O kitaplarını eve bırakıp gitti. U ishlirini tashlap qoydi – O işlerini bırakmış oldu. Men yaman adetni tashlidim – Ben kötü alışkanlığı bıraktım. Étip tashlimaq – Vurmak, kurşunlamak. Bala tashlimaq – Düşük yapmak; erken doğurmak. Qedem tashlimaq – Adım atmak. Köz tashlimaq – Göz atmak. Körgen-bilginini otturigha tashlidi – Görmüş ve bilmiş olduklannın hepsini anlattı.

II 1. Üsdük yapmak 2. Ciltlemek, kap geçirmek.
tawa: I Tava.

II İpek Çin kumaşı.
tawaq: I Tabak. Chine tawaq – Porselen tabak. Tawaq tartmaq – Ağırlamak.

II Yaprak. Bir tawaq keghez – Bir yaprak kağıt.
tay: I Tay. Téyi – i.h. tayı.

II Balya. Téyi – i.h. balyası.
taza: I f. 1. Temiz. Taza su – Temiz su. Tap-taza qilip – Tertemiz ederek. 2. Taze. Taza hawa – Taze hava.

II f. Çok, pek, gayet, şiddetle, hızlı, kuvvetli, sağlam, zinde. Taza yogan – Pek büyük. Taza külduq – Çok güldük. Tazimu asta – Çok da yavaş. Taza urdi – Çok dövdü. Taza ishlidi – Çok çalıştı. Balilar tazimu xoshal boldi – Çocuklar pek çok sevindi. Taza ketken – Katmerli, koyu, aşırı.
tazi: I Tazı (köpeği)

II Bir tür Arap atı.
tekchilik: I Duvargözü olan. Tekchilik öy – Duvargözü olan ev.

II f.u. Üzümcülük.
telwe: I Akılsız, deli.

II a. Can çekişme. Ölüm telwisi – Can çekişme.
ten: I f. Beden, gövde, vücut. Téningiz salametmu? – Sağlığınız iyi mi? Ten terbiye – Beden eğitimi. Jan-ténim bilen – Can ve başımla.

II Hisse, pay, kısım. Ten bermek – Razı olmak; evet demek. Teqdirge ten bérip – Kadere razı olarak. Bu bizge ten – Bu bize ait.
tene: I a. Sitem, serzeniş, kınama. Tene qilmaq – Sitem etmek.

II f. Cisim, beden.
tenglesh: I Eşit yapma, denkleştirme.

II Sallama, dayama.
tenglik: I Eşitlik, denklik. Siyasiy tenglik – Siyasî eşitlik. Kün bilen tünning tenlighi – Gündüz ile gecenin eşitliği. Miliiy tenglik – Millî eşitlik. Hoquqta tenglik – Hukukta eşitlik.

II 1. Sıkışık, nefes darlığı 2. Acı, üzüntü, keder.
tenglimek: I Eşit yapmak, denkleştirmek.

II Sallamak, dayamak. Tapanche tenglimek – Tabanca dayamak.
tep: I. Tep-teng – Denk.

II. Tep tartmaq – Biraz korkmak, çekinmek.
tepish: I bk. tapmaq.

II bk. tepmek.
tepke: I Tetik. Tepkini basmaq – Tetiği basmak.

II Keman köprüsü.

III bk. tepkü.

IV Karşı koymak, mukavemet. Tepke yemek – Saldırıya uğramak.
tepküch: I Tepme oyununda kullanılan tüy.

II Patinaj.
termek: I Ekmek, ekim yapmak, ekin işi.

II Toplamak, bir araya getirmek.
tesken: I Dil kabarcığı, dilcik (-ği), kurbağacık (-ğı). Tilingge tesken chiqsun! – Dilini eşek ansı soksun!

II Bir tür dikenli bozkır bitkisi; çalı.
teskin: I a. Teskin, rahat, yatıştırma. Teskin bermek – Teskin etmek.

II 1. Ters 2. mec. İnatçı, direngen.
teslim: I a. Teslim. Teslim bolmaq – Teslim olmak. Teslim qilmaq – Teslim etmek.

II Çok, pek, gayet.
tetey: I ç. Madam.

II Ayağına yeni basan çocuğun yürüyüşü.
tégishmek: I Değinmek, dokunmak, birbirini rahatsız etmek.

II Değiştirmek.
tépishmaq: I Bulmaca, bilmece.

II Buluşmak. Tépishqan qiz bilen yigit – Buluşmuş kız ile delikanlı.
tére: I Bir kavun türü.

II Deri. Ashlighan tére – İşlenmiş deri; sepilenmiş deri. Xam téri – İşlenmemiş deri. Térisi qélin – Derisi kalın. Qoza térisi – Kuzu derisi. Moyluq tére – Tüylü deri. Térisige sighmay qaldi – O gereğinden fazla gururlandı.
térilish: I Ekilme.

II Toplanma.
térilmek: I Ekilmek. Bu yerge shal térildi – Bu yerge pirinç ekildi.

II Toplanmak.
téshish: I bk. tashmaq.

II bk. teshmek.
tikmek: I Dikmek. Tikip qoymaq – Dikmiş olmak.

II Dikmek. Köchet tikmek – Ağaç dikmek. Köchet tikidighan waxt keldi – Ağaç dikmenin zamanı geldi. Köz tikmek – Göz dikmek. Chédir tikmek – Çadır kurmak. Aidin kelgen'ge bir at tiktim – Önce gelene bir at vermeyi vadettim.
tindurmaq: I Teskin etmek, yatıştırmak, dindirmek, sakinleştirmek.

II Gömmek, doldurmak.
tindurush: I Teskin etme, yatıştırma, dindirme, sakinleştirme.

II Gömme, doldurma.
ting: I Sağlam, dinç, sürülmemiş. Ting yer – Sürülmemiş toprak.

II Nefes, soluk; bk. tin. Tingi chiqmay qaldi – Nefesi kesildi.
tiniq: I Duru, şeffaf. Tiniq hawa – Temiz hava.

II Nefes.
tinmaq: I Avunmak, teskin olmak, rahat etmek. Könglüm tindi – Canım rahatladı. Yil on ikki ay tinmaydu – Bütün yıl boyu çalışıyor. Közüm tinip ketti – Gözüm karardı.

II Dolmak, dolup düz olmak. Adem tinip ketti – İnsan çoğaldı.
tip: I r. Tip. Yéngi tiptiki partiye – Yeni tipteki parti. Éghir tiptiki mashina yasash zawuti – Ağır tipteki otomobil üretim fabrikası.

II a. Tıb. Tip ilmi – Tıb ilmi.

III. Tip-tinch – Sessiz sakin. Tip-tinch bolup qaldi – Sessiz sakin oluverdi. Tip-tiniq – Berrak.
tirishish: I Çabalama, çırpınma, gayret etme.

II Buruşma, kırışma.
tirishqaq: I Çalışkan, girişken.

II Buruşuklar içinde, kırışıklı.
tirishmaq: I Çabalamak, çırpınmak, gayret etmek.

II Buruşmak, kırışmak.
tiyin: I Sincap.

II Kuruş. Bir tiyinghimu turmaydu – Bir kuruşa değmez.
tiymaq: I bk. tirnaq.

II Yatıştırmak, yasak etmek, menetmek.
toghach: I bk. toqach.

II Parça. Alte toghach sopun – Altı parça sabun.
toghraq: I Kara kavak.

II Kütük parçası.
tokulmaq: I Dokutmak.

II Eyerlenmek; atın eyerlenmiş hali.
toqal: I İkinci karı.

II Boynuzsuz. Toqal siyir – Boynuzsuz sığır.
toqay: I. Égri-toqay – Eğri, düzgün olmayan.

II Söğütlük, çalılık.

III. Bir toqay adem – Bir sürü adam.
toqumaq: I Örmek. Zembil toqumaq – Sedye örmek (zembil, söğüt dallarından örülen, iki kişi tarafından taşınan, dört kullu taşıma vasıtası). Gep toqumaq – Söz uydurmak.

II Eyerlemek. Atni toqu! – Atı eyerle!
toqush: I Örme.

II Eyerleme, eyerleş.
tolghatmaq: I Doğum sancısı.

II (tolghimaq'tan) Çevirtmek, döndürtmek.
tolghutush: I bk. tolghatmaq.

II Çevirtme, döndürtme.
tonush-bilish: I Tanıdık, bildik.

II Tanıdık, bilinen.
top: I Top. Topqa tutmaq – Topa tutmak.

II Top. Top oynimaq – Top oynamak.

III Top. Bir top adem – Bir grup adam. Bir top qeghez – Bir top kağıt.
topan: I Başak kalıntısı.

II a. Taşkın, tufan. Qar topini – Kar tufanı.
torimaq: I Birine siper olmak; birini engellemek.

II Siper olmak, engel olmak.
torpaq: I bk. tupraq.

II bk. topa.
tosmaq: I Yolunu kesmek, engel olmak, set çekmek. Suni tosap qoydum – Suya set çektim. Tam bilen tosuwalmaq – Duvar ile çevirmek. Tosup bolmas hal – Engellenemez durum.

II Çocuğu elde tutarak çiş ettirmek.
tosun: I Set, engel, mania.

II Ürkek, korkak. Tosun at – Ürkek at.
toshush: I bk. toshmaq.

II Taşıma.
toy-tamasha: I Veya oyun-tamasha eğlence, düğün.

II u.f. Düğün ve eğlence.
toz: I a. Tavus (kuşu)

II Toz, duman.
tozghaq: I Toz.

II bot. Sazlıkta büyüyen kamışa benzer bir bitki ki, bu bitkiden husule gelen kahve renkli dayakça kuruduğu an toz haline gelir. Yani bitkinin tohumu toz halinde etrafa uçar.
tozush: I Yıpranma, eskime, harap olma.

II Savrulma, dağılma.
tozutmaq: I Yıpratmak, eskitmek.

II Tozutmak, toz çıkarmak.
tozutulmaq: I Tozutulmak.

II Yıpratılmak, eskitilmek, darmadağın edilmek. Düshmen eskerlirining qisimliri tozutuldi – Düşman askerî kısımları darmadağın edildi.
tozutush: I Yıpratma, eskitme.

II Tozutma, toz çıkarma.
tölem: I Ücret, para, aylık, iş ücreti.

II Tazminat. Urush tölemliri – Savaş tazminatı.
tör: I Evin kösesi; misafire ait yer. Törge oltarghuzmaq – Misafir yerine oturtmak. Törge chiqing – Misafir yerine oturun.

II 1. Han soyundan olan kimse; soylu kimse; asilzade. 2. mec. Bürokrat, kırtasiyeci.
tuwaq: I Kapak, kazan kapağı.

II bk. tuyaq.
tuxumluq: I f.u. Yumurtalık.

II f.u. Cins, asil. Ésil tuxumluq at – Asil cins at.
tulum: I Tulum. U tulumdek semridi – O tulum gibi şişmanladı.

II. Tulum chashqan – Sıçanın bir türü.

III Çanak, tas.
tuturuq: I Çıra.

II Sebat, değişmez.
tüplik: I Aslî, yerli, esaslı.

II Ciltli.
tür: I Tür, sima, görünüş, surat. Türge ayrimaq – Türe ayırmak. Türini özgertish – Türünü değiştirme. Türi qachqan – Suratı bozulmuş. Oning türi yaman – Onun suratı bozuk. Türi kirip qaldi – İyileşti; aslına geldi. Pütken tür – Bitmiş cins. Pütmigen tür – Bitmemiş cins. Dawamliq türde – Devamlı halde. Keng türde – Geniş halde. Hüjüm qilish türi bar – Hücum eder hali var; hücum eder gibi.

II Çile, tura, kangal.
türtek: I Tomar, dürü.

II Sopa ile üstesinden gelmek.
tüsh: I bk. chüsh.

II. Tüshmu-tüshtin – Taraf taraftan.
tütek: I Sis duman.

II. Tütek taz – Uyuz, kel.
tüz: I Düz. Xetni tüz yézinglar – Yazıyı düzgün yazınız.

II. Tüzge chiqmaq – Dışarıya çıkmak.
ucha: I 1. Sırt, arka 2. Omuz. Uchisida yirtiq juwa – Sırtında yırtık kürk. Uchamda – Sırtımda, üstümde.

II bk. qanat.

III ağ. bk. ölchem.
uchqun: I Kıvılcım, çakım. Qar uchqunliri – Kar parçaları; lapa lapa yağan kar.

II Şişkinlik, şiş, ur t.
uchma: I Uçan.

II Yüksek, zirve. Taghning uchma choqqisi – Dağın zirvesi.
ul: I Temel, dip, alt.

II O (üçüncü şahıs).
ulaq: I Ek, katma. Ulaq chach – Ulanmış saç.

II Kabza, tutak.

III Çalıştırılan hayvan. U ulaqlardin yükni chüsherdi – O hayvanlardan yükü indirdi. At-ulaq – Çalıştırılan hayvanlar.

IV Çamaşır teknesi.
ular: I Onlar. Ularniki – Onlarınki. Ularni – Onları. Ularda – Onlarda. Ulardin – Onlardan. Ulargha – Onlara. Ularning – Onların. Ularningkide – Onlarınkinde. Ularningki – Onlarınki.

II Ularkuş, dağ indisi (yüksek karlı dağlarda bulunan ve eti şifalı, kutsal sayılan kuş). Ular göshi – Ularkuşu eti; dağ indisi eti.
ulima: I Bağlama, ekleme, birleştirme.

II a. Bilgin, bilgi sahibi.
ulimaq: I Bağlamak, birleştirmek, eklemek.

II ağ. bk. huwlimaq.
unutush: I Unutma, unutmak.

II Kabul ettirme, onaylatma.
uruqlimaq: I Tohumlanmak. Güller uruqlidi – Çiçekler tohumlandı. Bughday uruqlap qaldi – Buğday tohumlandı.

II Döllenmek.
usul: I a. Usul, metod, tarz. Idare usuli – İdare usulu.

II a. bk. ussul.

III a. ağ. bk. hosul.
uyulmaq: I bk. oyulmaq.

II Toplanmak.
ügüt: I bk. ögüt.

II Değirmende öğütülmeye hazırlanmış tahıl.
üstide: I Üstünde.

II Üstünde, üzerinde. U öz üstide köp ishlidi – O kendisi üzerinde çok çalıştı. Gep kitap üstide – Söz kitap üzerinde. Söz néme üstide? – Söz ne konuda? U bezme üstide kélip kirdi – O keyif meclisi üstüne geldi. Ash üstide – Yemek yerken. Yaxshi méhman ash üstige kélidu – d. İyi misafir yemek yerken gelir.
üstige: I Üstüne. Üstige keymek – Üstüne giymek. Üning üstige – Onun üstüne. Bash üstü – Baş üstü.

II Üstüne. U bu ishni öz üstighe aldi – O bu işi üstlendi. Wezipini u méning üstimge yüklidi – Vazifeyi o benim üstüme yükledi. U xotun üstige xotun aldi – O kadın üstüne kadın aldı. Kemzel üstige palto kiydim – Ceket üstüne palto giydim. Üstige jük artilghan töge – Üstüne yük yüklenmiş deve. Ish üstige ish – İş üstüne iş. Uning üstige – Onun üstüne. Söz taliship olturushqanning üstige u keldi – Münakaşanın üstüne o geldi. Bash üstige – Baş üstüne. Astini üstige keltürmek – Alt üst etmek.
üstün: I a. Direk, sütun.

II Üstün. Üstün bolmaq – Üstün olmak. Üstün kelmek – Üstün gelmek. Üstün chiqmaq – Üstün gelmek. U ishke üstün qaraydu – O işe üstünkörü ile bakıyor.
üstünlük: I a.u. Direkli, sütunlu.

II Üstünlük, avantaj. Hawa üstünligi – Hava üstünlüğü. Üstünlük qilmaq – Üstünlük etmek. Üstünlük almak – Üstünlüğü elde etmek.
üshke: I Delgi, burgu; bk. burma.

II ağ. bk. öchke.
üshük: I ağ. bk. burma.

II Soğuk. Üshük tüshti – Soğuk aldı, üşüdü. Almini üshük urdi – Elma dondu.
üz: I bk. yüz.

II Usta. Üz qiz – İşçi kız.
üzlük: I bk. yüzlük.

II Maharet. Hemme uning üzligige baghliq – Her şey onun maharetine bağlı.
üzmek: I 1. Koparmak, kesmek. Üzüp almaq – Koparmak. 2. Geliş gidişi kesmek; ilişkiyi kesmek. Arini üzmek – İlişkiyi kesmek. Diplomatik alaqini üzmek – Diplomatik ilişkiyi kesmek. Sözni üzmek – Sözü kesmek. Qerzimni üzdüm – Borcumu bitirdim. Jan üzmek – Ölmek. Közni üzüwalalmaysen – Gözünü ayıramazsın (çok çekici). Ümit üzmek – Ümidi kesmek. Üzüp éytmaq – Kesin söylemek. Qol üzmey ishlimek – Ara vermeden çalışmak.

II Yüzmek. Üzüp ötmek – Yüzerek geçmek. Üzüp chiqmaq – Yüzerek çıkmak.
üzük: I Yüzük. Üzük qéshi – Yüzük kaşı. Bilek üzük – Bilezik.

II Parça, kırıntı. Üzük tawush – Ünsüz sesler, konsonantlmar.
wal: I r. bk. tuluq.

II a. Parıltı, pırıltı, parlaklık.
wang: I bot. 1. Çakal eriği 2. Çakal eriği ağacı.

II ç. Prens.
waraq: I a. Varak, yaprak.

II Taklidî ses.
waraqlimaq: I a.u. Yapraklan çevirmek.

II Şır şır etmek.
waran: I Varan, ejder kertenkele.

II. Mal-waran – Hayvan.
ya: I f. Yada, yoksa.

II Yay. Oq ya – Ok ve yay.
yaghach: I Ağaç. Qara yaghach – Kara ağaç. Yaghach öy – Ahşap ev.

II Uzunluk ölçü birimi, 8 km.
yaqmaq: I Sürmek, ovmak.

II Yakmak, ateşe vermek, kun daklamak. Ot yaqmaq – Ateş yakmak. Nan yaqmaq – Ekmek pişirmek.

III Beğenmek, hoşuna gitmek, hoşlanmak, sevmek. Uning sözi manga yaqti – Onun sözü hoşuma gitti.
yaqturmaq: I (yaqmaq'tan I) Sürdürmek, cilalatmak, ovdurmak.

II (yaqmaq'tan II) Yaktırmak, ateşletmek.

III (yaqmaq'tan III) Sevmek, beğenmek. U méni yaqturmaydu – O beni beğenmiyor.
yalash: I Yalama.

II Refakatında muhafız olarak koruma.
yalimaq: I Yalamak.

II Refakatmda muhafız olarak korumak.
yandash: I Bitişik, muttasıl.

II Yanından geçme.
yandurmaq: I Yakmak, kundaklamak, ateşe vermek.

II Geri çevirmek; döndürmek; geri vermek; caydırmak. Düshmenning hujumini yandurduq – Düşman saldırısını caydırdık.
yandurush: I Yakma, kundaklama, ateşe verme.

II Geri çevirme; döndürme; geri verme; caydırma.
yangaq: I Ceviz. Yangaq yéghi – Ceviz yağı.

II Yanak, avurt. Yangaq söngigi – Yanak kemiği.
yanmaq: I Yanmak.

II Dönmek, geri dönmek. U arqisigha yénip yénip qaridi – O arkasına dönüp dönüp baktı.
yapilaq: I Düz, yassı.

II zool. Baykuş. Möshük yapilaq – Puhu kuşu.
yar: I f. 1. Dost, arkadaş 2. Sevgili, yar. Yar tutmaq – Sevgili bulmak.

II f. Uygun, müsait, imkan, yardım, kolaylık. Yar bermek – Kolay olmak. Shert-sharayit yar bergen chaylarda – Ortam uygun olan yerlerde.

III Uçurumlu kıyı, kaya, kayalı. Tik yar – Dik kaya.
yaraqliq: I Yararlı, yetenekli.

II Silahlı, silahlanmış.
yaraqsiz: I İşe yaramaz, kusurlu.

II Silahsız, silahlanmamış.
yarashmaq: I Barışmak.

II Yakışmak, güzel, uygun, makbul. Uning qamiti shunche yarashqan – Onun vücudu o kadtar güzel.
yaratmaq: I Yaratmak, meydana getirmek.

II Sevmek, beğenmek. Men seni yaritimen – Ben seni seviyorum.
yarishish: I Barışma, barışmak.

II bk. yarashmaq II.
yaritish: I Yaratma, yaratış.

II Sevme, beğenme.
yarliq: I Dağlık arazi.

II Yarlık; hükümdarın duyurusu.
yarmaq: I Yarmak. Otun yarmaq – Odun yarmak.

II Madeni Çin parası.
yash: I Yaş. U mektep yéshigha keldi – O okul yaşına geldi. U bir yashta – O bir yaşta. Yéshi chong – Yaşı büyük. Éqil yashta emes, bashta – d. Akıl yaşta değil başta.

II Yaş. Köz yéshi – Göz yaşı. Közge yash almaq – Gözleri dolu dolu olmak.
yashliq: I Gençlik. Yashlighimdin – Gençliğimden. Yashliqta – Gençlikte.

II Yaşlı. Ottura yashliq kishi – Orta yaşlı kişi.

III Gözleri yaşlı; yaşlı gözler; gözleri dolu.
yat: I Yabancı. Yat kishi – Yabancı kişi. Yat yurt – Yabancı ülke. Yat yurtluq – Yabancı. Yat kishi – Yabancı.

II f. bk. yad.
yatsirimaq: I Yadırkama hali.

II Yadırkamak.
yazdurmaq: I (yazmaq'tan I) Uningdin xet yazdurdum Ona mektup yazdırdım.

II (yazmaq'tan II) Yaydırmak, serdirmek.
yazdurush: I Yazdırma.

II Yaydırma, serdirme.
yazmaq: I Yazmak.

II Yaymak, sermek.
yemlik: I Yem kutusu, yem torbası.

II Kuş kursağı, kuş midesi.
yenggilik: I Yenilik.

II Yenge olma hali.
yégane: I Tek, yalnız.

II f. 1. Yalnız, tek.2. Küpe.
yéqimliq: I Sevimli, cana yakın, güzel.

II Yakıt, yakacak (-ğı).
yéqish: I bk. yaqmaq.

II u. bk. yaqmaq.

III bk. yaqmaq III.
yémek: I Yemek. Toyghiche yidim – Doyanadek yedim. Yep körmek – Tadına bakmak. Yeydighan – Yenilecek. Bu nanni yégili bolmaydu – Bu ekmek yenilmez. Tayaq yémek – Dayak yemek. Dekke yémek – Darbe yemek. Zerbe yémek – Darbe yemek. Shapilaq yémek – Tokat yemek.

II Yemek, yenilecek şey.
yéngilish: I (yéngilmek'ten) Yenilme.

II (yéngilmaq'tan) Yanılma.
yéniq: I Yanık, yanmış.

II İade edilmiş; geri yollanmış.
yénish: I (yanmaq'tan I) Yanma. Ot emdi yénishqa bashlidi – Ateş şimdi yanmaya başladı.

II (yanmaq'tan II) Dönüş. Bérishtin yénishingiz tézghu – Varıştan dönmeniz çabuk ya; Gidişiniz ile dönüşünüz bir oldu.
yétish: I (yetmek'ten); bk. yetmek.

II (yatmaq'tan); bk. yatmaq.
yéyiq: I Düz, yassı.

II Yayılmış, geniş. Yéyiq jümle – gr. uzun cümle.
yéyiqliq: I Düzlük, yassılık.

II Serilmiş, yayılmış.
yéyilish: I bk. yéyilmaq.

II bk. yéyilmek.
yéyish: I bk. yémek.

II bk. yaymaq. Qanat yéyish – Genişleme; kanatlan serme.
yézilish: I bk. yézilmaq.

II bk. yézilmek.
yézilmaq: I 1. Yazılmak 2. Kaydedilmek.

II Serilmek, yayılmak.
yighdurmaq: I (yighmaq'tan) Toplatmak.

II (yighmaq'tan) Yığdırmak.
yighdurush: I Toplatma.

II Yığdırma.
yighim: I Toplama. Küzlük yighim – Hasat.

II Toplam.
yilliqchi: I Irgat.

II Yıllık ücret ile çalışan kimse, yiltiz; bk. yiltiz.
yingnasqu: I bk. yingnasqa.

II t. Arpacık (-ğı), itdirseği.
yirik: I 1. Pürüzlü, pürtüklü 2. Sert, katı, berk. Yirik chach – Sert saç.

II İri, büyük. Yirik un – İri taneli un; iyi öğütülmemiş un. Yirik sanaet – Büyük sanayi.
yiriklik: I İrilik.

II Sertlik.
yochun: I Dar, yakın, sıkışık.

II Yabanî, yabancı, yaban.
yolluq: I Yolluk.

II Çizgili.
yopurmaq: I Yaprak.

II Kapamak, gizlemek, saklamak.
yoruq: I Aydınlık, ışıklı. Yoruq chüshti – Işıklandı. Ghowa-yoruq – Yarı aydınlık.

II Yarık, çatlak.
yorutmaq: I Işıklandırmak, aydınlatmak.

II Rahvan yürütmek.
yundixor: I u.f. Uşak.

II ç. Kudurmuş, gözü dönmüş.
yupqa: I Yufka, ince.

II İnce.
yükünmek: I Diz çökmek, çömelmek.

II Diz üstü oturmak.
yükünüsh: I Diz çökme, çömelme.

II Diz üstü oturma.
yütmek: I Yitmek, kaybolmak. Qoyum yütüp ketti – Koyunum kayboldu.

II Kaybolmak.
yüttürmek: I Kaybetmek. Kitawimni yüttürüp qoydum – Kitabımı kaybettim.

II Yükletmek, sırtlatmak, sırtına aldırmak.
yüttürüsh: I Yitirme, kaybetme.

II Yükletme, sırtlatma, sırtına aldırma.
yütüsh: I Yitme, kaybolma.

II Kaybolma.
yüz: I Yüz. Yüz ellik – Yüz elli.

II Yüz. Yüz körüshmek – Görüşmek; yüz yüze gelmek. Yüzi qara – Kara yüz. Yüz bermek – Yüz vermek. Töwendiki weqe yüz berdi – Aşağıdaki olay vuku oldu. Yüzige qarimastin – Yüzüne bakmadan.
yüzleshmek: I Yüzleşmek.

II Görüşmek; yüz yüze gelmek.
yüzlük: I Yüzlük.

II. Ikki yüzlük – İki yüzlü, riyakar.
zak: I Demir sülfat (-ti)

II Açıklık.
zal: I r. Salon. Mejlis zali – Toplantı salonu.

II f. Basiret, istidat.
zang: I ç. Züppe.

II Mısır kiseli.
zar: I f. İnilti, zar, inleyen. Zar yighlimaq – İnliyerek ağlamak; yürekten ağlamak. Zar kaxshimaq – Sızlanmak; dert yanmak; şikayet etmek. Séning yardimingge zarmen – Senin yardımına muhtacım. Zar bolmaq – Özlemek; hasretini çekmek. Uni bir körüshke zarmen – Onu hiç olmazsa bir defa görsem. Zar qilmaq – Özletmek.

II f. Gülzar – Gül bahçesi.
zeng: I f. Korozyon, aşınma, kimyasal aşınma, paslanma. Zeng basmaq – Paslanmak.

II f. Çan. Zeng urmaq – Çan çalmak.
zerre: I f. Sırma; bk. zer. Zerre yip – Altın sırma ip.

II a. Tane, küçük tane, tanecik, parçacık, zerre. Zerre qeder – Azcık, şuncacık, zerre kadar. Zerre qanaet qalmidi – Zerre kadar kanaat kalmadı. Zerre qoymay yédi – Azcık kaldırmadan yedi. Zerre gunahi yoq – Zerre kadar suçu yok. Zerrilerning parchilinishi – Atomların parçalanması.
zing-zing: I Kız böceği.

II Sızlamak. Zing-zing aghrimaq – Sızlayarak ağırmak.
zip: I Dikiş.

II f. Bezeme, süsleme, tezyin.
zire: I f. Küpe. Altun zire – Altın küpe.

II f. bot. Kimyon, çörekotu.
zo: I bk. zor. Zomu-zo – Zor, zorla, cebir, cebir ile.

II Sahur. Zogha turmaq – Sahura kalkmak.