Köñül til köni tut bayatka tapın, usanma yarınlık işiñni itin
Gönlünü ve dilini doğru tut, Tanrı'ya kulluk et, gafil olma, yarınki işini şimdiden düzene koy.
Kamuğ edgü isiz bayat hükmi bil, bayatka ınanğıl anıñ tapğı kıl
Her türlü iyiliği ve kötülüğü Tanrı hükmü bil, Tanrıya inan ve ona kulluk et.
Negü kim kerekiñ anıñdın tile, anıñda adın yok saña küç bile
Neye ihtiyacın varsa, ondan dile, bil ki sana yardım edecek ondan başka bir kuvvet yoktur.
Ağır tut negü erse yarlığların, ağır kılğa teñri bu kün hem yarın
Onun bütün emirlerine itaat et, Tanrı seni bugün de yarın da aziz eder.
Yorıkıñ köni tut yañılma özüñ, köñül til kiçig tut bedütme sözüg
Tavır ve hareketin doğru olsun, doğru yoldan sapma, alçak gönüllü ol, tevazu ile söz söyle, büyük söz söyleme.
Tirildim bir ança barır-men sakın, negü kıldı dünyâ maña kör bakın
Ben bu dünyada bir müddet yaşadım, şimdi gidiyorum, düşün, iyice bak, dünya bana ne yaptı, gör.
Özüñ otka atma bu dünyâ üçün, kişi neñin alma küçeme küçün
Bu dünya için kendini ateşe atma, başkasının malını alma, kimseye zulüm etme.
Tire bildi bu öz yeyü bilmedi, künüm keçti öknüp asığ kılmadı
Ben toplamasını bildim, fakat yemesini bilemedim, günüm geçti, son peşimanlık da fayda etmedi.
Saña kaldı mâlım maña boldı yük, erej birle yep yat sevinç birle bök /şük/
Malım sana kaldı, bana ancak yük oldu, huzur içinde yemekte devam et, güle-güle kullan.
Tuta bilse tap bu tirilmiş neñiñ, ikigün ajunda kızartğay eñiñ
Bu toplanmış olan mal, tutmasını bilirsen, sana kâfidir, her iki dünyada yüzünü güldürür.
Tuta bilmese sen adın munça neñ, saña yetmegey kör sarığ kılğa eñ
Tutmasını bilmezsen, bir bu kadar mal daha olsa, sana yetmez, görürsün, yüzünü sarartır.
Köni bol bütünlük bile tut kılınç, könilik içinde-turur bu sevinç
Doğru ol, dürüst hareket et, doğruluk insanı mes'ûd eder.
Negü ter eşit bu köni kılklığ er, bu iki ajunuğ köni kılklığ yer
Hareketi doğru olan insan ne der, dinle, doğru insan her iki dünyayı kazanır.
Erejlig tilese kişi öz künin, könilik içinde tilegü emin
însan gününün .mes'ûd geçmesini isterse, bunun çâresini doğrulukta aramalıdır.
Özüñ bay bolayın tese belgülüg, könilikte buldı bu baylar ülüg
Sen muhakkak zengin olmak istersen, bil ki, asıl zenginler kısmeti doğrulukta bulmuşlardır.
Bedüklük tilese bodunka uluğ, ödürke açuk tut könilik yoluğ
Büyük ve halka baş olmak istersen, doğru yoldan şaşma.
Oñay bolsa yalñuk kılınçı köni, ikigün ajunda yaruyur küni
însan uslu-başlı, tavrı ve hareketi doğru olursa, her iki dünyada güneşi parlar.
Yana aydı ay toldı oğlum eşit, özüñ edgü birle tamudın köşit
Ay-Toldı devamla:— Oğlum, dinle, cehennem azabına karşı iyiliği kendine siper edin — dedi —
Kamuğ edgülük kıl isizdin yıra, kamuğ edgü kelgey sen oldur tur a
Dâima iyilik yap, kötülükten uzak dur, ister otur-ister kalk, bundan sana hep iyilik gelir.
İsiz işke yakma saña kılğa kor, isizlik yılan ol seni tikge kör
Kötü arkadaşa yaklaşma, sana zarar getirir, kötülük yılandır, dikkat et, seni sokar.
İki yüzlüg erke sözüg sözleme, yadılğay sözüg sır açılğay yeme
İki yüzlü adama sır verme, sözün yayılır, sırrın ortaya çıkar.
Eviñke yağutma uşakçı kişig, bütün ilke yadğay körüp bilmişig
Dedi-kodu yapanları evine yaklaştırma, görüp-öğrendiklerini bütün halka yayarlar.
Sınamış bütülmiş kişig tut katığ, saña teggey andın tümen miñ tatığ
Tecrübe edilmiş ve güvenilir insana iyice yapış, böyle insandan sen zevk duyarsın.
Sözüg barça tıñla yeme bütme terk, köñül sırrı açma katığ kizle berk
Her sözü dinle, fakat hemen inanma, gönül sırrını açma, onu sımsıkı sakla.
Kişig tepsemegil yeme içme soñ, bu iki kılınçlığ bulur tutçı muñ
Başkasını kıskanma, çok fazla yiyip-içme, bu iki işi yapan insanın başı derdden kurtulmaz.
Tişig boşlağ ıdma yapa tut kapuğ, tişidin tegir erke teñsiz kamuğ
Kadını başı-boş bırakma, kapıyı kapalı tut, insana her türlü uygunsuzluk kadından gelir.
Yatığ evke ıdma çıkarma tişig, katılmazda aşnu sınağıl kişig
Yabancıyı eve sokma, kadım çıkarma, içli-dışlı olmadan önce, insanı tecrübe et.
Kılınç edgü tut neñke kadğurmağıl, kılınç edgü bolsa kelir neñ tegil
İyi hareket et, mal için kaygılanma, iyi hareket edersen, mal kendiliğinden gelir.
Muñar meñzer emdi bu sözni eşit, bu söz işke tutğıl özüñke iş et
Şimdi buna uygun şu sözü dinle, onu dâima aklında tut ve ona göre hareket et.
Nerek neñ kişike kerek edgü yañ, kerek bolsa bulğay kamuğ edgü neñ
İnsana mal neye lâzım, lâzım olan iyi huydur, böyle olan insan, gerekirse, bütün iyi şeyleri elde eder.
İsizke negülük kerek neñ tavar, neçe kirse bolğay çığay birle teñ
Mal ve servet kötünün ne işine yarar, ne kadar mal elde ederse-etsin, o fakir ile birdir.
Uvutsuz kişidin yırak tur teze, meniñdin miñ alkış uvutluğ öze
Hayasız adamdan kaç, uzak dur, haya sahibine benden binlerce selâm.
Kamuğ işte ivme serin öz buka, serimlig kişiler tegir ârzûka
Hiç bir işte acele etme, sabırlı ol, kendini tut, sabırlı insanlar arzularına erişirler.
Kayu işte bolsa yorık utru tut, yorık utru tutsa saña örge kut
Hangi iş olursa-olsun, sen onu tatlı dille karşıla, her işte tatlı dil kullanırsan, saadet sana bağlanır.
Tiliñni küdezgil közüñni küdez, boğuzuñ küdezgil halâl yegil az
Dilini ve gözünü gözet, boğazına dikkat et, az ye, fakat halâl ye.
Bodun munka bolsa yırak tur seçe, kara bulğakıña katılma kaç a
Halk serkeşlik ederse, ondan uzak dur, avamın kargaşalığına karışma, ondan kaç.
Tiliñde yorımasu begler sözi, meger edgülükte adın ay kozı
Ey kuzum, iyilikten başka bir maksatla, ancak beylerin kullanabileceği sözleri ağzına alma.
Kişi yası kolma özüñ kılma yas, neçe edgülük kıl havâ ârzû bas
Başkasının zararını isteme, kendin de zarar verme, hep iyilik yap, kendi hava ve hevesine hâkim ol.
Kayu işke kirse çıkışıñnı kör, çıkış körmese iş bolur erke kor
Hangi işe girersen, önce sonunu düşün, sonu düşünülmeyen işler insana zarar getirir.
Kalı kelse övkeñ katığlan serin, serimlig kişiniñ sevinçi yarın
Eğer öfkelenirsen, kendini tut, sabırlı ol, sabırlı insan sonunda sevince kavuşur.
Negü ter eşitgil seriñen kişi, serinse iter er buzulmış işi
Sabreden insan ne der, dinle, insan sabrederse, bozulmuş olan işler düzelir.
Serinse kişi öz tilekin tapar, serip turdaçı er ürüñ kuş tutar
İnsan sabrederse, dileğine kavuşur, sabredip-bekleyen avcı ak-kuş tutar.
Kalı tegse emgek ya kadğu sakınç, serinse kelir ötrü kayra sevinç
Eğer zahmet, kaygı veya endişeye düşen kimse sabrederse, kaybettiği huzuru tekrar elde eder.
Apañ irse devlet yapulsa kapuğ, serinse yana işi itlür kamuğ
Eğer devlet gider ve kapısı kapanırsa, insan sabfetmeli, onun bütün işleri tekrar yoluna girer.
Seringil serinmek eren kılkı ol, serinse bulur er mesel kökke yol
Sabırlı ol, sabretmek er kişi işidir, insan sabrederse, göğe bile yol bulur.
Ölümüg unıtma anuk tur sakın, özüñni unıtma tüp üñke bakın
Ölümü unutma, dâima hazır ol, onu hiç bir zaman hatırından çıkarma, kendini unutma, aslını dâima göz önünde tut.
Kalınka katılsa sen bekle sözüg, kişiler evinde küdezgil közüñ
Toplantılarda bulunursan, ihtiyatla söz söyle, başkalarının evinde gözüne dikkat et.
Kirişke körü sen çıkış kıl neñiñ, sözüg sözlemegil meger öz teñiñ
Giderini gelirine göre ayarla, ancak sana yakışacak sözleri sarfet.
Tiliñde çıkarma bu yalğan sözüg, bu yalğan sözün er uçuzlar özüñ
Ağzından yalan söz çıkarma, yalan söz ile insan kendi itibârını düşürür.
Kadaş yak yağukka yakınlık ula, uluğka kiçigke sevüg bol küle
Kardeş ve akrabaya yakınlık göster, güler yüzle büyüğün ve küçüğün gönlünü al.
Tuz etmekni keñ tut kişike yetür, kişi aybı körse sen açma yetür
Tuzu, ekmeği bol tut, başkalarına ikram et, bir kimsenin aybını görürsen, açma, üstünü ört.
Tapuğka erig bol bayatka tapın, yazuktın yırak tur özüñni sakın
İbâdette gayretli ol, Tanrıya kulluk et, günahtan uzak dur, kendini koru.
Bolu berse devlet küvezlenmegil, usa edgülük kıl isiz kılmağıl
Saadete kavuşursan, kibirlenme, kötülük etme, elinden geldiği kadar iyilik yap.
Avınma bu dünyâka erter barır, ınanma bu devletka terkin karır
Bu dünya ile oyalanma, geçer, gider, bu devlete inanma, çabuk ihtiyarlar.
Tayanma tiriglikke tüş teg keçer, küvenme kıvı kutka kuş teg uçar
Hayata bel bağlama, rüya gibi geçer, boş saadete güvenme, kuş gibi uçar.
Tiriglik yava kılma edgü kılın, keçer kün içinde kerekiñ alın
Hayatı boşuna geçirme, iyilik yap, geçip-gidenlerden ibret al.
Bor içme fesâdka katılma yıra, zinâ kılma fâsık atanma kara
Şarap içme, fesada karışma, uzak dur, zina yapma, fisk ve fücur ile kara yüzlü olma.
Bu iki kılıktın ıduk kut kaçar, ol erke çığaylık yolını açar
Bu iki hareketten mübarek saadet kaçar, bunlar insana fakirlik yolunu açar.
Negü ter eşitgil sınamış kişi, sınamış kişiler bilir iş başı
Tecrübeli kimse ne der, dinle, tecrübeli insanlar işin aslını bilirler.
Bor içme zinâka katılma hader, bu iki çığaylık tonını keder
Şarap içme, zina etme, kendini koru, ikisi de insana yoksulluk elbisesini giydirir.
Bu bordın kopar miñ yazukka yürek, zinâdın kaçar kut yüzüñke sudar
içki insanın bin türlü günâha teşvik eder, saadet zinadan kaçar ve zânînin yüzüne tükürür.
Sözin kesti ay toldı aydı oğul, unıtma saña söz kereki bu ol
Ay-Toldı şöyle diyerek, sözünü kesti:— Oğlum, unutma, sana lâzım olan sözler bunlardır.
Tükel sözledim men muña bütse sen, sevinç eksümegey sözüm tutsa sen
Her şeyi söyledim, buna inanır ve sözümü tutarsan, dâima mes'ûd olursun.
Saña sözledim söz kumaru atı, unıtma bu sözler köñülke biti
Sana söylediğim sözün adı vasiyettir;'bu sözleri unutma, gönlüne yaz.
