Kitabın Adını, Mânasını Ve Kendisinin İhtiyarlığını Söyler
Kitâb Atı Yörügin Yeme Avuçğalıkın Ayur
Kitabın Adını, Mânasını Ve Kendisinin İhtiyarlığını Söyler
Kitâb atı urdum kutadğu bilig, kutadsu okığlıka tutsu elig
Kitabın adını Kutadgu bilig koydum, okuyana kutlu olsun ve ona yol göstersin.
Sözüm sözledim men bitidim bitig, sunup iki ajunnı tutğu elig
Ben sözümü söyledim ve kitabı yazdım, bu kitap — uzanıp, her iki dünyayı tutan bir eldir.
Kişi iki ajunnı tutsa kutun, kutadmış bolur bu sözüm çın bütün
insan her iki dünyayı devletle elinde tutarsa, mes'ût olur, bu sözüm doğru ve dürüsttür.
Bu kün toğdı ilig tedim söz başı, yörügin ayayın ey edgü kişi
Önce Kün-Toğdı hükümdardan bahsettim, ey iyi insan, bunu izah edeyim.
Basa aydım emdi bu ay toldını, anıñdın yaruyur ıduk kut küni
Sonra Ay-Toldı'dan söz açtım, mübarek saadet güneşi onunla parlar.
Bu kün toğdı tegli törü ol köni, bu ay toldı tegli kut ol kör anı
Bu Kün-Toğdı dediğim doğrudan-doğruya kanundur, Ay-Toldı ise, saadettir.
Basa aydım emdi kör ögdülmişig, ukuş atı ol bu bedütür kişig
Bundan sonra Öğdülmiş'i anlattım, o aklın adıdır ve insanı yükseltir.
Anıñda basası bu odğırmış ol, munı âkibet tep özüm yörmiş ol
Ondan sonrakisi Odgurmış'tır, onu ben akıbet olarak aldım.
Bu tört neñ öze sözledim men sözüg, okısa açılğay yitig kıl közüg
Ben sözü bu dört şey üzerine söyledim, okursan, anlaşılır, iyice dikkat et.
Sevinçin yorığlı ay edgü yegit, sözümni yava kılma köñlün eşit
Ey sevinç içinde ömür süren iyi genç, sözümü yabana atma, gönülden dinle.
Katığlan yañılma könilik yolın, yegitlik yava kılma asğın alın
Gayret et, doğruluk yolundan şaşma, gençliği heder etme, ondan faydalanmasını bil.
Küsüş tut yegitlik keçer sende terk, kaçar bu tiriglik neçe tutsa berk
Gençliği aziz tut, çabuk geçer, ne kadar sıkı muhafaza edersen-et, bir gün kaçar.
Seniñde bar erken yegitlik küçi, yava kılma tâat tapuğ kıl tuçı
Sende henüz gençlik kuvveti varken, bunu boşuna geçirme, dâima tâat ve ibâdet ile meşgul ol.
Küser-men yegitlikke öknür özüm, ökünçüm asığ yok keser-men sözüm
Sonra gençliğin hasretini çeker ve peşiman olursun, amma son peşimanlık fayda vermez, sözüm bu kadar.
Kimiñ kırkta keçse tiriglik yılı, esenleşti erke yegitlik tili
- Kimin yaşı kırkı geçerse, gençlik insana:— "Allaha ısmarladık !" — der.
Tegürdi maña elgin elig yaşım, kuğu kıldı kuzğun tüsi teg başım
'Elli yaşım bana elini değdirdi, kuzgun tüyü gibi olan başımı kuğu tüyüne çevirdi.
Okır emdi altmış mañar kel teyü, busuğ bolmasa bardım emdi naru
Şimdi altmış :—"Bana gel!"— diye çağırıyor, ecel pususuna düşmezsem, şimdi oraya gideceğim.
Kimiñ yaşı altmış tüketse sakış, tatığ bardı andın yayı boldı kış
- Kimin yaşı altmışı doldurmuş ise, ondan- hayatın tadı gitmiş, onun yazı kışa dönmüştür.
Otuz yığmışın yandru aldı elig, negü kılğay altmış tegürse elig
- Otuzun topladığını elli geri aldı, altmış elini değdirirse, ne yapacağım.
Negü kıldım erki elig men saña, nelük türdüñ emdi bu öç kek maña
Ey elli, ben sana ne yaptım sanki, neden bana şimdi böyle kin bağladın.
Tatığ erdi barça yegitlik işim, ağu kıldı emdi maña yer aşım
Gençlikte her işim bir zevk idi, şimdi bana yediğim yemek zehir oldu.
Bodum erdi ok teg köñül erdi ya, köñül kılğu ok teg bodum boldı ya
Vücûdum ok ve gönülüm yay gibi idi, şimdi vücûdum yay oldu, gönlümü ok yapmalıyım.
Yegitlik negü yığdı erse maña, karılık kalıp aldı kelgey saña
Gençlik benim için ne topladı ise, ihtiyarlık gelip, onları aldı, o sana da gelecektir.
Ayâ çezgüçi kel meni çezgüle, yıl ay tutğunı boldum emgek bile
Ey çergüçi, gel beni çergüle, eziyet içinde ayların ve yılların esiri oldum.
Kişensiz külündi mañumaz adak, tünerdi yarumaz körügli karak
Ayağım kösteksiz olduğu hâlde, Misiz düştü, adım atamıyor, gören göz-bebeğim karardı, parlamıyor.
Tatığ bardı öçti kuruğsak otı, yıradı meniñdin yegitlik atı
Zevk gitti, gönül âteşi söndü, gençlik adı artık benden uzaklaştı.
Odunğıl ay kökçin ölümke anun, bu keçmiş künüñke sığıt kıl ünün
Ey kır saçlı uyan, ölüme hazırlan, geçmiş günlerin için ağla ve sızla.
Keçip bardı üd kün yavalık bile, bu kalmış künüñ birle udrüñ tile
Hayat boş yere geçti-gitti, bari bu kalan günlerini tövbe ve istiğfar ile geçir.
Ay muñsuz idim meñü tutçı tirig, ölümke törüttüñ bu sansız tirig
Ey ebedî, ölümsüz ve ihtiyacdan vareste olan rabbim, bu sayısız canlıları ölüm için yarattın.
Tiler-men seniñdin duâm bu sözün, tirig tutğıl ança yaşım kıl uzun
Ben sana şimdi yalvarıyorum ve şunu diliyorum: beni bir parça daha yaşat, ömrümü uzat.
Seniñdin kolup küç bu söz başladım, tükel kılğuka küç sen ök bir idim
Senden kuvvet isteyerek, bu söze başladım, ey rabbim, bunu tamamlamak için, sen kuvvet ver.
Tilim tınma öggil yaratığlını, yarağsıznı mendin yıratığlını
Ey dilim, durma, yaratana ve beni kötülüklerden uzak tutana hamd ve sena et.
Üdürdi törütti yaruttı köñül, köni yol öze tuttı köñlüm amul
Seçti, yarattı ve gönülü aydınlattı, gönülümü iman içinde, doğru yol üzerinde tuttu.
Azıp yügrür erdim ayu berdi yol, küyer erdim otka küdezmese ol
Yolumu şaşırmış, koşuyordum, bana yol gösterdi, o korumasa idi, ateşte yanardım.
Üdürdi adırdı kötürdi meni, azuklar yolındın kiterdi meni
O seçti, ayırdı, beni yükseltti, beni yolunu şaşırmışlar arasından uzaklaştırdı.
Köñülüg bezedi yarukluk bile, tilimni bezedi tanukluk bile
Gönülümü aydınlık ile süsledi, dilimi kelime-i şehâdet ile bezedi.
Köñül berdi köz hem ukuş ög bilig, aça berdi sözüm yorıttı tilig
Gönül, göz, akıl, zekâ ve bilgi verdi, dilimi açtı ve bana ifâde kudreti ihsan etti.
Habib sever yolı meni yetteçi, ol ok savçı bolsu elig tuttaçı
Sevgili resulün yolu beni selâmete götürecektir, o resul bizzat bana şefaat etsin.
Bu barça idim fazlı erdi kamuğ, ağırladı men teg tapuğsuz kuluğ
Bütün bunların hepsi rabbimin fazlı ve keremi idi, benim gibi âsî bir kula değer verdi.
Munıñ şükri emdi neteg öteyin, tirig bolsa özüm yılın hem ayın
Daha aylarca ve yıllarca yaşasam bile, bunun şükrünü bundan sonra nasıl öderim.
İlâhi bilür sen bu âcizlıkım, sañar ok açar-men muñum hem takım
Ey rabbim, benim bu aczimi bilirsin, her sıkıntı ve müşkülümü ben sana açarım.
Kılumaz ma şükrüñ saña men ber e, meniñdin şükür kıl saña sen sira
Bunlardan bir tekinin şükrünü bile ben sana edâ edemem, benim tarafımdan sen kendine kendin şükret, senin hikmetine akıl ermez.
Köni yol öze tüz tuta ber meni, suçulma meniñdin bu imân tonı
Beni doğru yol üzerinde doğruluğa sevk et, üzerimden bu imân libâsını çıkarma.
Tenimdin çıkarda meniñ bu cânım, şahâdet bile kesgil âhır tınım
Benim bu canım tenden çıkarken, son nefesimi kelime-i şehâdet ile al.
Özüm kalsa yalñuz kara yer katın, mañar ıdğıl anda üküş rahmetin
Kara yer altında tek başıma kalınca, orada da sayısız rahmetini bana ulaştır.
Tapuğsuz kuluñ-men yazukum üküş, özüñ fazlı birle keçür ay küsüş
Ben âsî bir kulunum, günahım çoktur, ey aziz Tanrı, beni kendi fazlın ve keremin ile affet.
Kamuğ mü’minig sen tüzü yarlıka, yarınkı bekâdın bu kün kıl likâ
Sen bütün müminlerin hepsine de mağfiret et, yarınki beka âleminden didârını bana bugün göster.
